ДЕРЕКТЕР ҚҰРЫЛЫМЫ «Деректердің құрылымдары» терминін кем дегенде екі түрлі жолмен қолдануға болады.
Біріншіден, деректер құрылымы деректерді ұйымдастыруға арналған логикалық немесе математикалық модель болып табылады.
Шындығында, деректер құрылымын дәл осы мәліметтердің компьютер жадындағы (физикалық құрылым) бейнесі ретінде қарастыруға болады және кез келген программа айналысатын кез келген ақпараттық объектінің ортақ қасиеті болып табылады.
Екіншіден, деректер құрылымы - бұл программада және компьютер жадында деректердің, объектінің (үлкен немесе кішірек) логикалық тұжырымдамасының нақты жүзеге асырылуы.
Ол жеке айнымалы, массив немесе тізім, ағаш және т.б. сияқты күрделірек программа нысаны болуы мүмкін.
Кез келген деректер құрылымы компьютер жадында орналасатынын есте ұстаған жөн
1.2. Мәліметтер құрылымы деңгейлері
Деректер құрылымдарын әртүрлі деңгейде қарастыруға болады.
Деректер құрылымының үш деңгейі қолданылады:
1. мағыналы,
2. логикалық,
3. физикалық.
Мәліметтер құрылымдарының мазмұндық деңгейінде нақты өңдеу объектілері, олардың қасиеттері мен объектілер арасындағы байланыстар зерттеледі. Бұл деңгейде декректердің мәндері ғана емес, сонымен қатар олардың мағналары да маңызды болады.
Логикалық немесе абстрактілі (логикалық құрылымдар) деңгейде деректер құрылымы машинадан тәуелсіз логикалық ұғым ретінде қарастырылады және келесі міндеттер ажыратылады:
зерттеу объектілері ретінде деректер массивтерін анықтау, массивтің құрамын анықтау, талаптарға сай деректер құрылымын анықтау. әр түрлі деректер құрылымдарының тиімділігін бағалаудың сандық әдістерін әзірлеу.
Физикалық деңгей (физикалық құрылым).
Бұл деңгейде деректерді сақтау ортасы (компьютер жады) және ондағы мәндерді көрсету (ұяшықтар, ұяшықтардың разрядтары, олардың адрестері және мәндердің өзара орналасуы), жалпы айтқанда компьютер жадындағы мәліметтердің орналасуы.
Мәліметтер құрылымдарының классификациясы
Деректер құрылымдарын бірнеше түрлі жолдармен жіктеуге болады. Классификацияның кем дегенде екі нұсқасын қарастырамыз. Олардың бірінде деректер құрылымдары айтарлықтай көп санаттарға (котегорияларға) бөлінеді.
Күрделілік деңгейіне қарай деректер құрылымдары бөлінеді:
1. қарапайым құрылымдар – қарапайым айнымалылар немесе программалау тілдері үшін стандартты типтер, тұрақтылар, сондай-ақ осы типтегі динамикалық айнымалылар;
2. деректердің бір типті жиындары – бір өлшемді (немесе векторлар), екі өлшемді (матрицалар) және көп өлшемді массивтер;
3. массивтерден басқа құрама құрылымдар – жазбалар мен класстардың объектілері және ұқсас құрылымдар;
4. ішкі байланыстары бар динамикалық құрылымдар – байланыстырылған тізімдер, ағаштар, графтар.
Архитектуралық тұрғыдан біз мыналарды ажырата аламыз:
1. сызықтық құрылымдар – бір өлшемді массивтер (немесе векторлар), сызықтық тізімдер, сызықтық кезектер, стектер;
2. тікбұрышты құрылымдар – екі өлшемді (матрицалар) және көп өлшемді массивтер;
3. сақина құрылымдары – сақина тізімдері, сақина кезектері, графграфтардың кейбір іске асырылуы;
4. тармақталған құрылымдар - әртүрлі типтегі ағаштар, графтардың кейбір іске асырылуы;
5. желілік құрылымдар – графтар.
Мәліметтер құрылымын құру әдісі бойынша оны бөлуге болады
1. қарапайым - стандартты түрдегі айнымалылар, қарапайым (яғни динамикалық емес) массивтер, жазбалар және т.б.;
2. динамикалық (арнайы операциялар немесе жадты динамикалық бөлу және босату процедуралары арқылы құрылады және жойылады) - динамикалық массивтер, динамикалық айнымалылар, байланыстырылған тізімдер, ағаштар.
Мәліметтер құрылымының элементтерінің арасындағы байланыстардың болуына немесе болмауына байланысты:
1. байланыссыз құрылымдар – векторлар, массивтер, жолдар, стектер, кезектер;
2. Байланысты құрылымдар– тізімдер, ағаштар, графтар.
Программаның жұмыс істеу кезіндегі тұрақтылыққа байланысты:
статикалық (өзгермейтін) құрылымдар – әртүрлі типтегі айнымалылар, жазбалар, массивтер, соның ішінде динамикалық, сондай-ақ мәндері бекітілген массив негізінде құрастырылған тізімдер, ағаштар және графтар.
2. динамикалық (өзгеретін) – тізімдер, ағаштар, кезектер, стектер, жалпы алғанда, графтар.