Әлеуметтану теорияларына кіріспе Әлеуметтанулық теория. Макро және микро деңгейлер - Әлеуметтанулық теория. Макро және микро деңгейлер
- Әлеуметтік тәжірибедегі себеп-салдарлық байланыстар
- Жеке мектептер мен бағыттардың дамуы (О.Конт, Э. Дюркгейм, Г.Спенсер)
- Құрылымдық функционализм, Қақтығыс теориялары, Рөлдік теориялар
Әлеуметтану ғылымы ғылыми білімнің күрделі құрлымданған саласы ретінде 3 деңгейден тұрады - Жалпы әлеуметтанулық теория (жалпы әлеуметтану)
- Жеке әлеуметтанулық теориялар (орта деңгейдегі)
- Нақты (эмпирикалық) әлеуметтанулық теориялар
Жалпы әлеуметтанулық теория - Социумның қызмет етуі мен дамуының жалпы заңдылықтарын түсіндіруге арналған. Бұл деңгейде әлеуметтанудың негізгі категорияларын, түсініктерін және заңдарын талдау жүзеге асырылады
Жеке әлеуметтанулық теориялар (орта деңгейдегі теориялар) - Іргелі теориялар мен нақты әлеуметтанулық зерттеулер ортасындағы аралық жағдайға ие
- Орта деңгейдегі теория ұғымын американдық әлеуметтанушы Р.Мертон (1910-2003) енгізген.
- Бұл теориялар әлеуметтік өмірдің жекелеген салаларын зерттейді
Орта деңгейдегі теориялардың шартты түрде 3 бөлімге бөлуге болады - Әлеуметтік институттарды зерттеу (отбасы әлеуметтануы, білім беру әлеуметтануы, мәдениет, саясат, дін әлеуметтануы және т.б.)
- Әлеуметтік қауымдастықтарды зерттеу (шағын топтар әлеуметтануы, этносоциология, территориялық бірлестіктер әлеуметтануы)
Әлеуметтік процестерді зерттеу (дау-жанжалдар әлеуметтануы, мобилділік пен миграция үдерістерінің әлеуметтануы, бұқаралық коммуникациялар әлеуметтануы) - Әлеуметтік процестерді зерттеу (дау-жанжалдар әлеуметтануы, мобилділік пен миграция үдерістерінің әлеуметтануы, бұқаралық коммуникациялар әлеуметтануы)
Нақты (эмпирикалық ) әлеуметтанулық зерттеулер - Әлеуметтік фактілерді орын алған қандай да бір оқиғаларды тіркеу арқылы анықтайды және жинақтайды
- Нақты әлеуметтанулық зерттеулер нәтижесінде алынған фактілер жүйесі әлеуметтанулық білімнің эмпирикалық базасын құрайды
Әлеуметтік үдерістерді талдау күрделілігінің деңгейлеріне қарай макро және микросоциологияға бөлінеді - Макросоциология ірікөлемді әлеуметтік қауымдастықтардың өзара қарым-қатынас процестеріндегі мінез-құлықты зерттейді, мысалы этностар, ұлттар, әлеуметтік институттар, мемлекеттер, . Макросоциологиялық проблематика негізінен құрылымдық функционализм мен әлеуметтік дау-жанжал теорияларында қарастырылады
Микросоциология - Индивидтерге көңіл бөледі, шағын топтардағы адамдар арасындағы (отбасы, еңбек ұжымы, замандастар топтары) қарым-қатынастар мінез-құлық ерекшеліктерін зерттейді. Символикалық интеракционизм, айырбас теорияларын жатқызуға болады
Зерттеу мақсатына қарай әлеуметтану 2 бөлінеді - Іргелі әлеуметтану ғылымның зерттеу пәні, объектісін анықтауға бағытталған, негізгі әлеуметтанулық әдістерге сүйенеді
- Қолданбалы әлеуметтану әлеуметтік өмірді түрлендіру мәселелерін шешу, әлеуметтік басқару үшін нақты ұсыныстар дайындау, әлеуметтік саясатты қалыптастыру, болжау, жобалаумен айналысады
Жалпы әлеуметтік теориялар - Қоғам, қоғам дамуын суреттеп, түсіндіруге, біртұтас жүйе ретіндегі әлеуметтік қатынастардың дамуының негізгі тенденцияларын ашып көрсету. К.Маркстың қоғамдық-экономикалық формациялар теориясы, М.Вебер негіздеген әлеуметтік әрекет теориясы, П.Сорокин ұсынған әлеуметтік ұтқырлық теориясы, Э.Дюркгейм, Г.Спенсер, Т.Парсонс және т.б. теориялар
Негізгі категориялары: қоғам, әлеуметтік құрылым, әлеуметтік стратификация, әлеуметтік әрекет. - Негізгі категориялары: қоғам, әлеуметтік құрылым, әлеуметтік стратификация, әлеуметтік әрекет.
- Бұл деңгейде қоғамның экономикалық, саяси, рухани және басқа салаларының қарым-қатынастары зерттеледі
Жеке (арнайы) теориялар - Әлеуметтік институттар теориясы (отбасы, армия, еңбек, саясат әлеуметтануы)
- Әлеуметтік қоғамдастықтар теориясы –шағын топтардан әлеуметтік таптарға дейін қарастырады, мысалы шағын топтар, таптар, ұйым әлеуметтануы
- Арнайы әлеуметтік процестер теориялары (дау-жанжалдар, урбандалу, коммуникациялар әлеуметтануы)
- Жалпы қоғамды жалпы, біртұтас қарастыруға бағытталған
- Арнайы тікелей әлеуметтану пәні болып табылатын және әлеуметтік категорияларға қатысты зерттеу жүргізетін
- Салалық немесе толықтырушы бұл теориялар әлеуметтанудың басқа ғылым салаларымен байланысынан туындайтын теориялар, экономикалық әлеуметтану, құқықтық әлеуметтану, саяси әлеуметтану
Достарыңызбен бөлісу: |
