Конспект Тақырыбы: Басқару психологиясының принциптері Орындаған: Усенова Дильназ Мамандығы: 7М05101- биология
жүктеу/скачать 57 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыбы: Басқару психологиясының принциптері Орындаған: Усенова Дильназ Мамандығы: 7М05101- Биология Алматы, 2023жыл
|
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті МӨЖ 1 Конспект Тақырыбы: Басқару психологиясының принциптері Орындаған: Усенова Дильназ Мамандығы: 7М05101- Биология Алматы, 2023жыл Басқару психологиясының принциптері Басқару біруақытта өнер мен жаңа ғылым болып саналады. Ғылым ретінде, басқару өз кезегінде білімдердің жинақталған жиынтығы мен олардың әдістерінің болуын талап етеді. Басқару психологиясы адамдардың басқа адамдарға әсер ету табиғатын, топ және жалпы қоғамды түсіну мен олардың механизмдерінің әсер етуі мен оларды жетілдіру құралдарын қамтамасыз етеді. Басқару психологиясының тек өзіне тән зерттеу пәні бар, ол- басқарушылық процесті ұйымдастыру заңдылықтарын және осы процесс кезіндегі адамдар арасындағы пайда болған қатынастарды зерттеп, басқару процесінің әдістемелік негізін анықтайды. Сонымен қатар зерттеу обьектісінің спецификасына сәйкес басқару обьектісіне белсенді әсер ету әдісі мен жүйесін құрастырады, және зерттелініп отырған болжауларды анықтайды. Басқару психологиясының ғылым ретіндегі негізгі міндеті- психологиялық құбылыстарды анықтап, оларды жүйеге келтіру, заңдылықтарын ашып,олардың арасындағы байланыс себептерін тәжірибелік қорытындылар мен ұсыныстарды жасауды анықтау. Сонымен қатар, психология ғылым ретінде, басқару жүйесінің жұмыс сапасын тиімді етіп көтеру мақсатында басқарушылық іс-әрекеттің ерекшеліктері мен психологиялық шарттарын талдайды. Басқару процесі мынадай жетекшілік іс-әрекеттің нәтижесінде іске асады, бұлардың негізгі бағыттарына: жүйелік басқарушылық ұйымның өзгеруі мен жағдайларды болжаулары және диагностикалау, басқарушылардың іс-әрекет бағдарламасын қалыптастыру, жетекшінің өз іс-әрекетін оңтайлы ету. Басқару психологиясы жетекшінің тұлғалық ерекшеліктерін: оның басқарушылық қажеттіліктері мен қабілеттерін, басқарушылық ойлары мен миссиялырның енуін, индивидуалды басқарушылық концепциясын, сонымен қатар, оның өз ішінде қабылдаған басқару ережелері мен принциптерін зерттейді.Бір ғана басқару көп жағдайда тек дедуктивті және эксперименталды тану әдісіне сүйене алмайды, себебі, зерттелініп отырған құбылысты көпшілік факторлардың әсерінен шектеуге болмайды. Басқару тағыда бір ерекше – интуиция құралын алады. Әрине, интуиция зерттелініп отырған құбылыстың эмперикалық және теориялық білімінің негізінде жатыр, бірақ та интуиция механизімдері бейсаналы түрде ойша процестердің аяқастылық жағдайларын дұрыс шешімге келуін және оның нақты әдістермен байланысын куәләндырады. Жақсы жетекші яғни дұрыс шешім қабылдау кезінде немесе дұрыс жүріс-тұрысты анықтауда рационалды шешім қабылдау қиын жағдайда дұрыс жауап беретіндей басқарушылық сезімді иеленеді. Барлығын басқарып отырған адам, әр уақытта өзгеріп отырған әлеуметтік ортаның және әртүрлі адамдармен тығыз контактіде бола отырып, нақты жағдайларды есепке алып міндетті түрде шешім қабылдар алдында, өзінің тәжірибесі мен интуициясына сүйену керек.Ұйымдасқан жүйелерге (биологиялық, техникалық, әлеуметтік, әскери және т.б.) тән функцияны б ілдіретін «басқару» ұғымы әртүрлі ғылымдарда кеңінен қолданылады. Бұл тұжырымдаманың көптеген анықтамалары бар. Басқару өзінің ең жалпы түрінде белгілі бір құрылымды, ұйымдастырылған жүйелерді сақтауды, олардың қызмет ету режимін сақтауды, олардың бағдарламасы мен мақсаттарын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін элемент,функция ретінде түсініледі. Әлеуметтік басқаруда басқа түрлерден айырмашылығы не әртүрлі ұйымдардың мүшелері ретіндегі адамдар, не тұтастай ұйымдық бөлімшелер негізгі құрамдас бөліктер болып табылады. Басқару қатынастарының күрделі жүйесінде ұсынылған индивидтер (не дербес немесе әлеуметтік топтың бөлігі ретінде) басқару субъектілері мен объектілері ретінде әрекет ете алады. Көріп отырғаныңыздай, әлеуметтік басқарудың негізгі категориялары «ұйым», «басқару субъектісі мен объектісі». Ұйым – ортақ мақсатқа немесе мақсаттарға жету және бірлескен қызметті ретке келтіру үшін қызметі басқару субъектісімен саналы түрде үйлестірілетін адамдар тобының (екі немесе одан да көп) бірігу формасы. Қызметтің мақсаттары мен шарттарына байланысты әлеуметтік басқарудағы тұлғалар басқарудың субъектілері мен объектілері ретінде әрекет етеді. Басқару субъектісі – субъектілік-практикалық қызметтің тасымалдаушысы, басқарудың нақты объектісіне бағытталған басқару қызметінің қайнар көзі. Басқару субъектілері жеке тұлға да, әлеуметтік топ та болуы мүмкін. Басқару объектісі басқару ықпалымен бағытталған объективті шындықтың бөлігі болуы мүмкін. Бақылау объектісі жеке тұлға да, әлеуметтік топ та болуы мүмкін. Басқару субъектісі мен объектісінің арасында диалектикалық әрекеттесу және өзара әсер ету болады. Сонымен бірге басқару тиімділігінің маңызды шарты басқару субъектісінің оның объектісіне сәйкестігі болып табылады. Сонымен, әлеуметтік менеджмент – көшбасшының (басқару субъектісінің) ұйымдасқан адамдар тобына немесе осы топтың кез келгеніне жеке (басқару объектісіне) ең жақсы нәтижелерге жету үшін олардың бірлескен қызметін ұйымдастыру және үйлестіру үшін үздіксіз әсер ету процесі. Басқару қатынастарының жүйесі екі әлеуметтік-психологиялық құбылысқа негізделген, оларды дұрыс басқару, яғни нақты объектіге бағытталған әсер ету және бағыну, яғни субъектінің мақсатты әсеріне бейімділік пен әсер ету деп атауға болады. ықпал ету. Типологиялық белгілерге байланысты әртүрлі адамдар бағыну сезімін әр түрлі сезінеді. Зерттеушілер бағыныштылықтың үш түрін ажыратады: а) қыңыр бағыну: қызметкер бағынуды мәжбүрлі және сырттан таңылған қатынас ретінде қабылдайды. Ол бағыну және парыз мотивтерін әлсіз түсінумен сипатталады; б) немқұрайлы бағыну: қызметкер өз лауазымына толық қанағаттанады, өйткені бұл оны жауапты шешімдер қабылдаудан босатады; «Бастық ойласын» қағидасы мойындалды; в) инициативалық бағыныштылық: қызметкер бағыну қажеттігін түсінеді, оның міндетін сезінуі әдетке айналады, бірақ бастаманы тұншықтырмайды. Бағыныштылықтың бұл түрі басшыға сыни баға беруге және оның беделін тануға негізделген. Басқару және басқарылатын жүйелер (ішкі жүйелер) ретінде де қарастырылатын бақылау субъектісі мен объектісі өзара қатынастар жиынтығында ақпараттық қамтамасыз етумен, шешім қабылдау және орындау процедурасымен сипатталатын басқару жүйесін құрайды. Басқару ғылымының негізгі мектептері. Басқару теориясында 4 негізгі жолы бар. Басқарудың негізгі мектептер көзқарасы тұрғысынан. процестік (үрдістік) жүйелік ситуациялық Осылардың алғашқысы (административтік, ғылыми басқару мектебі) Адамдар арасындағы қатынас, басқарудың сандық әдістері, мінезқұлықытық пәндердің ғылыми административтік басқару мектебі. Қалған үш жолы да тарихи жағынан қызықты, бірақ оны көбіне қазіргі кезеңдегі басқару ғылымының сипаттамасы ретінде қолданады. 1885-1920 ж. басқарудың ғылыми мектебі негізін салушылар Ф.Тэйлор, Ф.Гилбрет, Л.Гилбрет, Г. Эмерсон, Генири, Кант. Олардың пікірінше басқару - бұл ерекше мамандық ал ол туралы ілім өзбетінше пән. Негізгі ерекшеліктері: ғылыми басқару мектебін ұстанушылар логикалық талдау мен бақылауды қолдана отырып, жұмысты тиімді орындау үшін жекелеген операцияларды ғылыми жетілдіруді ұсынады. Ғылыми басқару методының 1-ші фазасы – жұмыстың мазмұнын талдау ж/е оның негізгі компонентін анықтау. Негізгі ғылымға қосқан үлесі өндірістің өнімімен көлемін үлкейте отырып, жұмысшыларды белсендіру мақсатымен стимуляциялауды жүйелі қолдануды ұсынды. Бұл басшылардың өндірістік нормаларды қалыптастыруға мүмкіндік беруі. 1920-1950 ж. Басқарудағы административтік классикалық мектеп. Негізін салушы А.Файоль- француздың ірі компаниясын басқарушы. Оның жолын қуушылар Л. Урвик, Д.Мунк, Э. Реймс, О.Шелдон, Джеймс Мони. Ерекшелігі – басқарудың әлеуметтік аспектілеріне көп көңіл бөлген жоқ. Осы мектептің жасауымен басқарудың универсалды принціпі құрылды. Бұл екі негізгі аспектіні қамтиды: -- ұйымды басқарудың рационалды жүйесі. -- жұмысшыларды басқарумен ұйымның құрылымын жасау. Адамдар арасындағы қарым-қатынас мектеп 1930-1950; мінез құлық туралы ілім тұрғысынан (1950 – осы кезеңге дейін). Негізін салушылар М.П. Фоллет, Г.Мюнстерберг, М.Вебер, Э. Дюрнгейм. Гелтон Мейо. Одан кейін жүріс-тұрыс, адамның мінез-құлқын зерттейтін ғылым болып есептелді. Адамзат қатынасы үшін қозғалыс ұйымдарының эфективтік негізгі элементі ретінде адамзат факторын қарастыру нәтижесі ретінде дамыды. Менеджмент – басқа адамның көмегімен жұмысты орындауды қамтамасыз ету. Ғылымға қосқан үлесі – адамзат ресурстарының эффективтілігін өсіру арқылы ұйымның, басқарудың нәтижелігін арттыру фактілерін тұжырымдады. Бұл мектеп кең тараған мектеп болып саналады. Басқарудағы сандық әдістер мектебі (1950 – осы кезге дейін)№ Бұл мектептің сіңірген еңбек негізгі операцияларды зерттеу әдістемесінен тұрады. Бұл әдістің дамуына компьютерлік технология дамуы түрткі болды. Өз принциптерін жасауда математикалық, статистикалық мәліметтерді қолдады. Негізгі есімі: Фрейдрих Гейлор. Бұл мектептің жұмыстарының нәтижесі де басқару моделі жасалды. Осы моделді қолдану нәтижесінде күрделі басқару мәселесі терең зерттелді. Конфликт жағдайда ұйымдағы кризистік кезеңдерде шешім қабылданған басшыларға көмек ретінде сандық әдістерді басқару моделін қолданды. Басқару психологиясында ақпарат жинаудың негізгі әдістері эксперимент және бақылау болып табылады. Бірінші әдіс өте сирек қолданылады, ол белгілі бір гипотезаны, белгілі бір басқару шешімін тексеру үшін бірегей психологиялық ақпаратты алу қажет болған жағдайда қолданылады. Мысалы, кәсіпорын еңбек өнімділігін арттыру үшін ынталандырудың кейбір жаңа түрлерін қолдануды жоспарлағанда. Көбінесе талдау және басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті ақпарат бақылау арқылы алынады. Бұл әбден объективті, бірақ бақылаушының болуы бақыланушының әрекеттері мен мінез-құлқына да, алынған нәтижелерді түсіндіруге де әсер етуі мүмкін екенін түзету керек. Басқару психологиясы да басқару қызметінің тиімділігін бағалау үшін сұхбат, әңгімелесу, сауалнама, тестілеу сияқты әдістерді пайдаланады. Олардың көмегімен сіз басқару сапасын жылдам жақсартуға мүмкіндік беретін ұсыныстарды әзірлеу үшін пайдаланылатын жеткілікті сенімді ақпаратты ала аласыз. Зерттеушілер еңбек өнімділігін арттыруға мүмкіндік беретін басқару психологиясының негізгі принциптерін анықтайды, мысалы, самодержавие, мақсат бірлігі, тәртіп пен жеке мүдделердің ортақ мүдделерге бағынуы, бастамашылық, еңбек бөлінісі, билік пен жауапкершілік, әділ еңбекақы, тұрақты жұмыс орны, корпоративтік рух. жүктеу/скачать 57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|