Монография \ «санат» а л м п и мп


Tixrri  кене ескерткшггершен кездесетш жеп буынды  елецд1 хронологиялык жагынан,  cipa


бет213/267
Дата20.09.2023
өлшемі
#109140
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   267
Tixrri 
кене ескерткшггершен кездесетш жеп буынды 
елецд1 хронологиялык жагынан, 
cipa, 
бар елецнщ басы деп 
бшген жен болар” *. Дея осындай пшрд1 академик Гордлев­
ский де айтты: “Турйс нэсивдес халыкгардьщ бэрше жаппай 
таралуына кдраганда, жеп буынды елец турйс эншщ ец 
Heri3ii
жене ец есю елшем1 тэр1зд1” **. Осы тужырымдар тепн емес.
К^ыпшак тийнщ елемге эйгйй тарихи ескер ткШ
“ Кодекс куманикустыц” 1303 жылы кеццршш алынган 
текстшщ 1880 жылгы Будапешт басылымында мынадай 
жумбак елендер бар:
4
3
/Коскаг muzi/ /kojurmak/

3
/Kojurmakdan/ /kojur-ir/

3
/Tege musi/ /tjyrmak/

3
/Tiyrmakdan/ tiyrmak/
Егер 6i3 кдзак тш турйс нэсщдершщ кыпшак тобына 
косылатьшын мойындасак, кьшшак сездтндеп елецнщ 
мынадай жеп буынмен жазылуын тагы да тепн дей алмаймыз.
Кдзакдъщ тума, тел едебиетше келеек, оныц фольклор- 
лык улгшершдеп жеп буыцды жырдан аякальш журе алмай- 
сыз. 0ленд1 макэлдар мен метелдердщ, накылдар мен жум- 
бакгардьщ 
Ke6i 
жеп буынды болып келед1 жэне бул елшем- 
нщ ыргагы ер куйге 
6ip 
туеш, кубыльш турады.
а) Бас бунагы терт буын:

3
/К^йрацы жок/ /келден без/

3
/Кдйыры жок/ /елден без/
б) Бас бунагы уш буын:

4
/Б1реудщ/ /вз1 жаксы/

4
/Б1реудщ/ /K63i жаксы/

Ф.Корш.
Древнейший 
народный 
стих турецких племен. СПБ, 
1906, 
стр. 
26.
** 
В.Гордлевский.
Из наблюдений над турецкой песнью. “Этногра­
фическое обозрение”. 
1908, 
кн. 
79, 
4, стр. 
69.
274


в) Бас бунагы е й буьш:

5
/Кдйгы/ /кан аздырады/

5
/М ьиж ы ц/ /м и тоздырады/
немесе,

5
/Ш абыс/ /кэзанатпм/


/Намыс/ /азамагпю/
(М.Эл
1
мбай).
Батырлар жырыньщ коптен-кеб1 жей буьшмен жазыл- 
ган. Акда-текпе жыраулар, суырып салма акьшдар — 6opi 
де жыр жьфлаган. Ал жыр улпсшщ жазба эдебиеташздеп 
жетшген, устарган 
Typi 
эрине, Абайда бар.
Бул елшеммен бупнп акьшдар да жш жазады:

3
/Ару етп / /сымбатты/

3
/К ез кул1мдеп/ /ым кдкты/

3
/У н аз квнш/ /тш катты/
(К,Ыдырысов).
6. 
Ал ты буынды елец. Бул да бурыннан бар елец. Жалгыз- 
ак,, эр тармагы уш буыннан тепе-тец е й бунаккд белш- 
ген бул елшем бурын взшен-ез1 накда-нак,, такпактап 
айтылатын:


/Жургенге/ /жол жаксы/

3
/Кдлганга/ /уй жаксы/
Абай тусында эндетш кеттк

3
/М ен селем/ /жазамыИ/

3
/Кэрагым/ /кдлкама/

3
/Кдйгьщнан/ /азамьш/

3
/Барушы/ /айта ма/
275


Бупнде былай реформаланьш жур:

1
/Тышкднныц ую/ /ш /

1
/Крлыштыц уйi/ /кы н/

1
/Крныэдьщ yiii/ /к и /

1
/Акылдын уЙ
1
/ /м и /
(М. Элгмбай).
7. Бес буынды елец. Муны бурыннан бар елшем деу 
киын. Кешн, Tin безелген туста, елецнен repi шешен 
айтылган гакдияга бешм туган дихмарлык;

3
/Ш олде/ /кум коп пе/

3
/М енде/ /муч кеп пс/
(М.Эл
1
мбай).
Кейде барлык, буын 6ipirin, 6ipre айтылады (елецнщ 
езшен repi елеццете жазылган жацылтпашкд жакын):
5
/Огаскзн да бар/
5
/О т баскдн да бар/
5
/Оттаскан да бар/
5
/Соттаскдн да бар/
5
/Жоктаскан да бар/
(М.Эммбай).
8. Аралас буынды елец. Муныц турлер1 кеп. Абай 
тугызган турлерх 

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   267




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет