Өнер философиясының негізгі категориялары
жүктеу/скачать 21,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Еліктеу
- Талаптану - 1.
|
Өнер философиясы 1.Өнер философиясының негізгі категориялары: Көркем бейне - көпке ортақ сипаттар мен жекелік сипаттарды ұштастырып, даралап көрсету ұласып жатады. Осы тұтастық бірігіп көрінгенде көркем образ, көркем бейне туады. Әдебиетте адамның Көркем бейнесін суреттегенде жазушы оның кескін-тұлғасын, іс-әрекетін, мінезін, сол ортаның, дәуірдің өзгешеліктерін танытатын типтік сипаттармен сомдап, сонымен қатар, кейіпкердің жеке басына тән тұлғалық ерекшеліктерін де даралап көрсетеді. Көркем бейненің типтік сипаты қоғамдық өмірдің ішкі сырын, мәнін ашып беру үшін қандай қажет болса, оның даралығы мен өзіне тән ерекшеліктерін айшықтау адам тұлғасын, іс-әрекетін, мінез-құлқын көзге айқын елестету үшін, нақтылы қалпында көріп-білу үшін де сондай қажет. Адамның типтік бейнесін, типтік характерін суреттеу қоғамдық өмірдің қыр-сырын жан-жақты, терең аша білгенде ғана ұтымды болады.Көркем бейне өмір шындығына, халықтың адамгершілік эстет. мұраттарына сәйкес келгенде ғана өнер туындысына айналады. Сұлулық - бұл біріктірілген барлық бөліктердің үйлесімді үйлесімі олар өздеріне тиесілі нәрселерді қосып, шегінбеуі мүмкін емес. Адам өзінің жүрегі мен сұлулығын сезінеді үйлесім мен сұлулыққа ұмтылу оны бақытты етеді. Еліктеу -табиғат құбылыстары мен жан-жануарларда болатын әр алуан дыбыстарға және олардың сын-сипат, қимыл-әрекеттеріне еліктеуден туған сөздер. Қазақ тілінде еліктеу сөздердің екі түрі бар: А)Еліктеу есту қабілеті арқылы пайда болған еліктеуіш сөздер: тарс-тарс, салдыр-гүлдір, дыр-дыр, гүрс, шолп. В)Еліктеу көру қабілеті арқылы пайда болған бейнелеуіш сөздер: жалт, жарқ, лып, маймақ, көлбең. ербең-ербең. Символ - көркем бейне мен ұғымның аралығында екеуінің де қызметін атқара алады. Алайда символ ұғымнан гөрі астарлы мағынаға бай, ал көркем бейнеден гөрі нақтылы мәнге ие. Символдың символикалық формасы сақтала отырып, ишаралайтын нәрсесімен салыстыра тану барысында көпқырлылығы ашылады, бұл оның ерекшелігі болып табылады. Мимесис - эстетиканың негізгі қағидаларының бірі, жалпы мағынада, шындық өнеріне еліктеу. Аристотельдің “Поэтикасына” сүйене отырып, поэтикалық тілді, оның ақиқаттығы не жалғандығына қарамастан, эмоциялық оң және теріс әсерлер туғызатын құрал ретінде қарастырды. Бұл ғұламалар көркем шығармашылықты көне грек тіліндегі “мимесис” (еліктеу) ұғымы арқылы түсіндірді. Көркем шығарма жасаушы табиғатқа еліктеу арқылы қабылдаған бейнесін қиял дүниесімен ұштастырады деп білді. Катарсис - ежелгі грек трагедияларының композициялық құрылымында міндетті түрде болған бөлік. Катарсисте трагедиядағы оқиға қайғылы аяқталған соң, бас кейіпкердің өкінуі, кешірім сұрауы, күнәдан арылуы көрсетілген. Аристотель өзінің “Поэтика” кітабында әдебиет теориясына қатысты мәселелерді талдай отырып, Катарсиске трагедияның басты мақсаты, “қорқыныш пен қайғының” көмегімен рухтың тазалануы деп анықтама береді. Катарсис қазақ драматургтерінің шығармаларында да қолданылып жүр. З.Фрейдтің психологиялық талдауында қолданылған психотерапияның бір тәсілі. Кейбір психологтар катарсис - бұл өнер және бұл іс жүзінде расталды. Психология термині Зигмунд Фрейдтің арқасында пайда болды деп есептеледі, ол кейіннен эмоциялық релаксацияға алып келетін теріс энергиямен естеліктер мен сезімдердің сана-сезіміне ауысатын катартикалық әдісті ұсынды. Талаптану - 1.жеке тұлғаның өзін- өзі бағалау деңгейіне қарай оны бір белгілі мәртебеге, жетістікке,әрекеттің нәтижесіне белгілеу; 2. жеке адамның көздейтіні -таңдаған мәселенің күрделісі, мақсаттың күрделі деңгейі; 3. жеке тұлғаның өзін-өзі бағалау деңгейі (Мен деңгейі). Жегістіктен кейін таңдаған мақсаттың күрделісінің төмендеуі немесе сәтсіз жайдан кейін оның жоғарлауы (Т.Д. атиптік өзгеруі) үміт ату деңгейінің іске аспауының және өзін-өзі бағалаудың пара-пар еместігін көрсетеді; Симулякр - Шын мәнінде түпнұсқасы жоқ «көшірме». Басқаша айтқанда, шындықта белгісі жоқ объект. Қазіргі қолданыста «симулакрум» сөзін Джордж Батайле енгізген. Сондай-ақ, бұл терминді Deleuze және Baudrillard сияқты философтар белсенді қолданады. Бұрын (Платонның латынша аудармаларынан бастап) бұл жай сурет,бейнені білдіретін. жүктеу/скачать 21,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|