Орташа шамалар
жүктеу/скачать 33,15 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 18. Орташа шамалардың түрлері
- Арифметикалық орташа.
- Жай арифметикалық орташа
- Құрылымдық орташалар.
- 19. Жүйелік шолу
|
17. "Мета-талдау"дегеніміз не? Мета-анализ – мағыналы ғылыми зерттеу және дәйектемеліктің ең жоғарғы шыңы: • Барлық ғылыми зерттеулердің қорытындысына негізделген тиімділік туралы мәліметтер қосындысының сандық көрсеткіші (H.Davies, Crombie I., 1999); • Әдебиеттегі мәліметтердің сандық жүйелік шолуы немесе мәліметтердің статистикалық көрсеткіштер қосындысын алуға бағытталған алғашқы нәтижелердің сандық сараптамасы Мета-анализдер қажеттілігінің себептері: • Құрылтай мәліметтерін оқымағанның өзінде кәзіргі кезде жыл сайын әлемде 2 млн. медициналық мақалалар басылымға шығады. Бұл жағдайда нақты ғылыми әдістер мен статистикалық өңдеу қолданылып сарапталған мағлұматтар қажет. • Мета-анализдер мен сапалы шолулар арасында сәйкестік емес мысалдар кездесуі мүмкін 18. Орташа шамалардың түрлері Орта шамалар - бұл статистикалық түсінікте бір типті құ- былыстардың бір жиындық сандық белгілерінің қорытынды көр- сеткіштері. Басқаша айтсақ, орта шама - бұл ақпараттың ең қоюланған жері, барлық белгілер жиынының орнына бір-ақ көрсеткіш алынады да, ол келесі талдауларда қолданылады Орта шамалар әртүрлі болуы мүмкін. Орта шаманы анықтамас бұрын мына сұрақтарға жауап беріледі: орта шамада оқылып отырған қатардың қандай қасиетін көрсетпекпіз немесе орта шаманы аныктауда қандай мақсат көзделуде? Бірдей аралықты вариациялық қатар үшін статистикалық сипаттамалары ретінде дәрежелік және құрылымдық (реттемелі) орта шамалар қолданылады. Дәрежелі орта шамалар: арифметикалық, гармоникалық, гео- метриялық, квадраттық, кубтык және тағы басқаларға бөлінеді. Құрылымдық орта шамага мода және медиана жатады. Орташа геометриялықтан басқа дәрежелі орта шамалар к мэні бойынша мына формуламен анықталынады: M= мұнда М -орта шама; х- i-ші вариант; п - орта шама анықталынып отырған сұрып жиынының мөлшері. Аралық вариациялық қатардың жиілігі (өлшемі) белгілі болған жағдайда дәрежелік орта шамалар к-нің әртүрлі мәнінде орта өлшенген көрсеткіш мына формуламен есептелінеді: M= мұндағы i - кластық аралықтардың саны; - ;-ші варианттың жиілігі (өлшемі), Дәрежелі орта шамалардың мәндері бір-бірінен өзгеше болады. Бұл өзгеріс к-нің мәніне сәйкес келеді, яғни к өскен сайын, сол мәнге сәйкес орташа көрсеткіш үлкейе береді. Сонымен дәрежелік орташа көрсеткіштердің к мәніне байланысты өсу реті былай жүреді: гармоникалық (Мгарм), геометриялық (М,ш), арифметикалық (М А квадраттық (Мквад) және кубтық (Мкуб), яғни: к= -1 0 1 2 3 М = Мгарм ≤ Мгеом <≤Мариф ≤ Мквад ≤ Мкуб. Арифметикалық орташа. Барлық дәрежелі орташалардың ішіндегі жиі қолданылатыны-арифметикалықорташа. Сондықтан егер орта шаманы есептеу керек болса, басқа орташалардың түрі қарастырылмай, бірден арифметикалық орта шама есептелінеді. Бұл көрсеткіш оның айналасында топтастырылатын барлық ва- рианттардың үлестірімділігінің орталығы делінеді. Берілген мәліметтердің сипатына байланысты арифметикалық орташа жай немесе өлшенген болуы мүмкін. Жай арифметикалық орташа мына формуламен анықталынады: мұндағы - сұрыптык жиынның і-ші мүшесінің мәні; 1-ші мүшеден (х,) й-ші мүшеге дейінгі '=| мәндерді қосу белгісі; п - сұрыптық жиынның мүшеле саны, Арифметикалық орташа сұрып жиынын ең толық сипаттайтын қарапайым көрсеткіш. Арифметикалық орташаны есептеу жолын жеңілдету үшін белгілерді топтастырып, саны аз аралық вариациялық қатар құрып, ол қатарға жататын варианттар санын жиілігі деп атап, есептеу жүргізіп, анықталатын көрсеткішті өлшенген арифметикалық орташа деп атайды. Қазіргі ақпараттар технологиясы дамыған заманда бұл тәсіл айтарлықтай өзекті емес. Дегенмен де вариациялық заңдылықтарды графикалық бейнелеу үшін тәжірибеде әлі де болса қолданылуда. Жоғарыда аралық вариациялық қатар дискретті немесе үздіксіз болатыны айтылды. Осындай вариациялық қатарларға өлшенген арифметикалық орташа шама мына формуламен есептеледі: (1.10) Құрылымдық орташалар. Статистикада статистикалық қа- тардың сипаттамаларынан туатын тағыда екі түрлі орта шамалар қолданылады. Оларды құрылымдық орташалар немесе мода және медиана деп атайды. Статистикалық қатарда жиі кездесетін шаманы мода (Мо) деп атайды. Жиіліктің мәні ең үлкен вариациялық класс модалдық класс делінеді. Дискреттік қатар үшін моданы есептеудің қажеті жоқ. Өйткені, ол ең үлкен жиілік жатқан вариант. 19. Жүйелік шолу Жүйелік шолулар (ЖШ) - • Бір жағдай бойынша ерекше жасалған бірнеше зерттеулер қорытындысына жүйелік және кездейсоқ қателер әсерін мүмкіншілігінше азайтатын әдістер қолданылынып жүргізілген ғылыми сараптама; • Бұл белгілі бір тақырып бойынша жүргізілген әртүрлі сынақтар қорытындыларының нәтижесі және бүл зерттеу бірден-бір жиі пайдаланады (оқылады), өйткені қажетті мәліметпен тез және толық танысуға мүмкіншілік береді. • ЖШ мақсаты – бұрын жүргізілген сынақтар нәтижелерін жан-жақты, қатаң және нақты зерттеу. Сапалы жүйелік шолу - ерекше жүргізілген бірнеше зерттеулер қорытындысы қаралған, бірақ статистикалық сараптама жүргізілмеген. жүктеу/скачать 33,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|