Мәдениет семиотикасы ұғымының түсініктері, қалыптасу ерекшеліктері

БОӨЖ №8 
Мәдениет семиотикасы ұғымының түсініктері, қалыптасу 
ерекшеліктері 
Қабылдаған: Омарғазы Ерғали Ерғазыұлы 
Саяси ғылымдарының кандидаты 
Орындаған: Кеңес Ахметжан 
Тобы: 101Б 
Факультет: Жалпы медицина 
Алматы, 2023 

Мәдениет семиотикасы - бұл мәдени контексттегі белгілердің және 
мағынаның қалыптасуы арасындағы күрделі қатынасты зерттейтін көп салалы 
зерттеу саласы. Бұл аналитикалық тәсіл белгілер мен олардың 
интерпретациясын зерттейтін семиотика принциптеріне сүйенеді. Белгілердің 
мәдени шеңберде қалай әрекет ететінін түсіну мәдениет семиотикасы 
ғалымдарына әртүрлі мәдени құбылыстарға тән мағыналық қабаттарды 
зерттеуге мүмкіндік береді. Мәдениет семиотикасының қалыптасуына тілді, 
ритуалды, ортақ белгілерді, тарихи контекстті, әлеуметтік динамика мен 
когнитивтік процестерді қамтитын динамикалық белгілер кіреді. 
Мәдениет семиотикасы өз мәні бойынша мағынаның белгілер арқылы 
қалай құрылып, берілетінін ашуды мақсат етеді. Бұл белгілер кең ауқымды 
қамтиды, соның ішінде сөздер мен сөз тіркестері сияқты тілдік элементтерді, 
сондай-ақ вербалды емес белгілерді, ым-ишараны және объектілерді қамтиды. 
Еркін белгілерден айырмашылығы, бұл белгілер белгілі бір мәдени ортадағы 
ортақ конвенциялар мен түсініктерден маңыздылығын алады. Тіл қарым-
қатынастың негізгі құралы ретінде мәдени семиотикада шешуші рөл атқарады. 
Мәдениет аясында қолданылатын сөздер мен сөз тіркестері қоғамның мәдени 
реңктері мен тарихи эволюциясының терең әсерінен денотативті де, 
коннотативті де мағынаға ие болады. 
Рәсімдер мен тәжірибелер мәдениет семиотикасының тағы бір іргелі 
аспектісін құрайды. Рәсімдер - бұл қоғамда ортақ құндылықтарды, 
нанымдарды және әлеуметтік нормаларды білдіру құралы ретінде қызмет 
ететін мәдени мағынаға ие символдық әрекеттер. Бұл символдық актілер 
мәдени бірегейлікті қалыптастыруға және нығайтуға, жеке адамдар 
арасындағы ұжымдық түсіністікке ықпал етеді. 
Ортақ рәміздер, материалдық немесе абстрактілі болсын, мәдени 
семиотиканың маңызды құрамдас бөліктері болып табылады. Материалдық 
рәміздер мемлекеттік тулар немесе діни артефактілер сияқты нысандарды 
қамтуы мүмкін, ал дерексіз рәміздер ұлттық әнұран немесе белгілі бір 
қимылдар түрінде көрінуі мүмкін. Бұл рәміздер қауымдастықтың ұжымдық 
болмысы 
мен 
ұмтылысын 
бейнелейтін 
мәдени 
мағынаның 
тасымалдаушыларына айналады. Бұл белгілерді түсіндіру статикалық емес; ол 
уақыт өте келе дамиды және қоғам ішінде қайта интерпретацияға, бейімделуге 
немесе тіпті таласқа ұшырайды. 

Мәдени семиотиканың қалыптасуы тарихи, әлеуметтік және когнитивтік 
факторлар әсер ететін күрделі процесс. Тарихи оқиғалар мәдени дамуда өшпес 
із қалдырады, қоғам үшін маңызы бар белгілерді қалыптастырады. Тарихи 
контекст мәдениет семиотиктері белгілердің эволюциясын бақылай алатын 
объективті береді, олардың негізгі оқиғалар мен ауысулар арқылы қалай 
қалыптасқанын түсінеді. 
Мәдени семиотиканы қалыптастыруда әлеуметтік динамика, оның ішінде 
билік құрылымдары мен әлеуметтік иерархиялар да маңызды рөл атқарады. 
Белгілерді түсіндіру бейтарап емес; оған қоғамға тән билік құрылымдары әсер 
етеді. Үстем топтар көбінесе мәдени рәміздерге қатысты әңгімені 
қалыптастырады және бақылайды, ал маргиналданған топтар өздерінің жеке 
басын және агенттіктерін бекіту үшін бұл рәміздерді өзгертуге немесе қайта 
түсіндіруге тырысуы мүмкін. 
Когнитивті процестер адамдардың мәдени нышандарды қабылдау және 
ішкі қабылдауына ықпал етеді. Белгілерге жатқызылатын мағына жалпыға 
бірдей бекітілген емес; ол жеке тәжірибелерге, перспективаларға және 
когнитивтік шеңберлерге байланысты өзгереді. Мәдениет семиотикасы 
қоғамдағы ұжымдық түсіндіруге үлес қоса отырып, адамдардың 
айналасындағы белгілерді қалай түсінетінін түсіну үшін осы когнитивті 
процестерді зерттеудің маңыздылығын мойындайды. 
Мәдени семиотика – динамикалық концепция, қоғамдар өзгерістерге 
ұшыраған сайын дамиды. Жаһандану, технологиялық жетістіктер және мәдени 
алмасулар семиотикалық жүйелердің үнемі қайта құрылуына ықпал етеді. 
Жаңа рәміздер пайда болады, ал бұрыннан барлары өзгеретін әлеуметтік 
ландшафттарға жауап ретінде қайта интерпретациялануы немесе бейімделуі 
мүмкін. Бұл өріс белгілер мен белгілердің өтімділігі мен бейімделгіштігін 
мойындайды, олардың қоғамдағы өзгерістерді көрсету және әсер ету қабілетін 
көрсетеді. 
Қорытындылай келе, мәдениет семиотикасы мәдени контексте белгілердің 
және мағынаның қалыптасуы арасындағы күрделі өзара әрекетті түсіну үшін 
жан-жақты негіз береді. Тіл, ритуалдар, ортақ рәміздер, тарихи контекст, 
әлеуметтік динамика және когнитивтік процестерді талдау арқылы мәдениет 
семиотикасы мәдени тәжірибеге енгізілген мәндік қабаттарды ашады. Мәдени 
семиотиканың динамикалық ерекшеліктері оның адамзат мәдениетімен 

байланысқан түсініктердің бай мағынасына түсінік беретін жанданған және 
дамып келе жатқан зерттеу саласы ретіндегі рөлін көрсетеді. 
Қолданылған әдебиеттер: 
“stud.kz.kz”
“emirsaba.kz” 14.03.2023 
“prezi.com” 17.10.2023