Жай ақуыздар
|
Ерекшеліктері
|
Альбуминдер
|
Суда ериді, молекулалық салмақтары 15-70 мыңға жетеді, құрамында глициннің мөлшері-1%. Тұз ертіндісін 100% дейін қанықтырғанда ғана альбуминдер тұнбаға түседі.
|
Глобулиндер
|
Бейтарап тұздардың сұйытылған ертіндісіне еріммтал болады, таза суда ерімейді, глициннің мөлшері 3,5%. (NH4)2 SO4 амоний сульфатының 50% қаныққан ертіндісінің әсерінен глобулиндер тұнбаға түседі.
|
Гистондар
|
Салыстырмалы молекулалық массалары 1200. 30 мың сұйытылған қышқылдарда (2MHCL) ериді, амияк және спиртте тұнбаға түсетін белоктар.
|
Протаминдер
|
Салыстырмалы молекулалық массалары 1200 мың болатын негіздік қасиеті басым белоктар сұйытылған қышқылдарда ериді, қайнату барысында тұнбаға түспейді.
|
4 тапсырма. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
5 кесте Ақуыздардың қызметтері
Құрылымдық (пластикалық)
|
коллаген, фибрион
|
Катализаторлық
|
клеткалық катализаторлар
|
Реттеуші
|
гормондар
|
Жиырылғыштық
|
миозин
|
Транспорттық
|
гемоглобин, миоглобин
|
Қорғаушы
|
иммуноглобулин, интерферон
|
Энергетическалық
|
г белоктан17,6 кДж энергия
|
5 тапсырма. Жасушаның молекулярлық құрылымын меңгеру.
6 кесте
Бейорганикалық заттар
|
Органиқалық заттар
|
Су 70-80%
|
Аққуыздар 10-20%
|
Минерал түздары
|
Көмірсүлар 0,2-2,0%
|
|
Майлар1-5%
|
|
Нуклеин қышқылдары (РНК, ДНК)
|
Бақылау сұрақтары:
1.Ақуыздар дегеніміз не?
2. Ақуыздардың жіктелуі?
3. Ақуыздардың қызметтері қандай?
Әдебиеттер: 7.1.1-7.1.7 (негізгі), 7.2.8- 7.2.16 (қосымша)
Тақырып 4. Генетикалық аппараттың молекулалық ұйымдасуы. Геномның құрылысы және ұйымдасуы
Сабақтың мақсаты:
Генетикалық аппараттың молекулалық ұйымдасуың менгеру.
Хромосома құрылысын, функциясын және типтерін айт.
1 тапсырма. ДНК хроматинің құрылысың менгеру. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
7 кесте
Фибрилла
|
Ұзындығының қысқаруы
|
Диаметр, нм
|
Алғашқы құрылысына қарай
|
ДНК молекуласына қарай
|
ДНК
|
1
|
1
|
1-2
|
Нуклеосомді жіп
|
7
|
7
|
10
|
Хроматинді фибрилла
|
6
|
42
|
20-30
|
Интерфазалық хромонема
|
40
|
1600
|
100-200
|
Метафазалық хроматида
|
5
|
8000
|
500-600
|
2. тапсырма. Хромасоманың құрылысың менгеру. Дәптерге мына сүретті сал: 1- хроматидтер, 2-центромера, 3- екінші тартылуы, 4- хромосоманың матриксі.
3 тапсырма. Хромосома түрлерің менгеру.
1-метацентрлік; 2-субметацетрлік; 3-акроцентрлік; 4- ядрошык түрлері
4 тапсырма. Хроматиндеге ДНҚ мен гистоның орналасуын дәптерге салыныз
Бақылау сұрақтары:
1.Хромосома дегеніміз не?
2. Қызметіне қарай хромосомалардың жіктелуі.
3. Хромосома қандай қызмет атқарады?
Әдебиеттер: 7.1.1-7.1.7 (негізгі), 7.2.8- 7.2.16 (қосымша)
Тақырып 5. ДНҚ-ның құрылысы және физико-химиялық құрамы және олардың тұқымқуалаушылық ақпаратты іске асырудағы мәні.
Сабақтың мақсаты: Нуклеин қышқылдарының генетикалық рөлі. ДНҚ құрылысы. Уотсон-Крик моделі. ДНҚ-ның екішиыршықты құрылысының дәлелі.
1 тапсырма. ДНҚ тізбегінің құрылысын жаз.
2 тапсырма. Схемадан ДНҚ құрылысын салып алып, мыналарды белгілеу керек:
3тапсырма. ДНК түрлерін түсіндір.
А- түрі В- түрі Z- түрі
4 тапсырма. ДНҚ мен РНҚ айырмашылығын дәптерге мына кестеден көшір:
7 кесте
ДНҚ
|
РНҚ
|
АТФ
|
НҚ-ның макромолекуласы екі полинуклеотидті тізбектен құралады. Олар кеңістікте қос оралма түзеді. ДНК жасушаның ядросында, митохондриде, хлоропластарда кездеседі. Нуклеотид үш құрылымды элементтен: органикалық қосылыстан, көмірсутегінен және фосфор қышқылынан құралған. ДНҚ организмдердің басым көпшілігінде тұқым қуудың материалдық негізі болып табылады.
|
Рибонуклеин қышқылдары рибосомалық (рРНҚ), ақпараттық (аРНҚ) және тасымалдаушы (тРНҚ) болып бөлінеді. Рибонуклеин қышқылы тізбегі бірнеше ондаған нуклеотидтерден бірнеше мыңдаған нуклеотидтерге дейін созылатын біржіпшелі полинуклеотидтерден тұрады.
аРНҚ ДНҚ жасаушысының нақты аумағындағы көшірмесі бола тұрып, бір белоктың алғашқы құрылымының ақпаратын сақтайды;
Белок синтезінде амин қышқылдарын рибосомаға жеткізетін РНҚ-ны тасымалдаушы деп атайды; Белоктар комплекісінде олар рибосома құрамына кіреді және белок биосинтезінде аминқышқылдар арасындағы пептидтік байланыс синтезін жүзеге асырады.
|
Химиялық құрамы бойынша нуклеотидтерге жатады. Ол үш құрылымды элементтен турады: фосфор қышқылынан, рибозадан,
органикалық қосылыстан (аденинен). АТФ жасушаны энергиямен қамтамасыз етіп турады.
|
Бақылау сұрақтары:
1.ДНҚ құрылысындығы ерекшеліктері қандай.
2. ДНҚ қандай түрлері болады
3. ДНҚ мен РНҚ- ның айырмашылығы неде?
Әдебиеттер: 7.1.1-7.1.7 (негізгі), 7.2.8- 7.2.16 (қосымша)
Тақырып 6. РНҚ құрылысы және физико-химиялық құрамы және олардың тұқымқуалаушылық ақпаратты іске асырудағы мәні.
Достарыңызбен бөлісу: |
