Республиканский журнал «Достық-Дружба»



Pdf көрінісі
бет1/8
Дата03.03.2017
өлшемі12,01 Mb.
#6159
  1   2   3   4   5   6   7   8

Республиканский журнал 

«Достық-Дружба»

Периодичность – 1 раз в 2 месяца 

№1 (76), 2014 г. 

Издается с мая 2003 года

при содействии Министерства культуры и 

информации РК, Ассамблеи народа Казахстана, 

Всемирной ассоциации казахов

УЧРЕДИТЕЛЬ и ИЗДАТЕЛЬ

ТОО «Журнал «Достық-Дружба»

Директор, главный редактор

Зейнегуль СЕЙСЕНОВА

Дизайн и верстка

Гульшат АЛБАЕВА

Редакторы

Динара АСАН

Айгуль УАЙСОВА

Над номером работали

Ринат АБДУЛХАЛИКОВ

Ринат ДУСУМОВ

Райхан ЕРГАЛИЕВА

Зиябек ҚАБЫЛДИНОВ

Алиса МАСАЛЕВА

Ольга МООС

Александра МЯКОТА

Акбота ОРЫНБАЕВА

Владимир РЕШЕТОВ

Марина СОЛОНЕЦ

Фото


Ринат ДУСУМОВ

Нургиса ЕЛЕУБЕКОВ

Айбек ИМАНКОЖОЕВ

Акбота ОРЫНБАЕВА

Эмма УСМАНОВА

Финансы


Юлия ТЫРСА 

Логистика

Адиль АБДЫКАЛЫКОВ

Адрес редакции

050000, г. Алматы, Курмангазы, 40, оф. 37

Тел: +7 (727) 263 70 20, +7 701 744 37 77

E-mail: dostyk_d@mail.ru

http://dostykmag.kz

содержание

АЙГЫРЫ НОМАДОВ

 40

В 130 км к северу от районного центра Улытау, что в Карагандинской области, расположено 



село Терисаккан, куда мы отправились за древним обрядом «бие байлау» или «айгыр  

косу» – «сватовство жеребца». Мы едем по грейдеру, и ни одна машина не встречается на 

пути нашего небольшого автокаравана. Ночь, степь, и лишь столбы линии электропередачи 

на волнистом рельефе напоминают: когда-то здесь была советская власть, позаботившаяся 

об электрификации всей страны. Но в то, что обряд, сохранившийся в Сарыарке только в 

Терисаккане, берет истоки еще из эпохи бронзы, этой ночью, смешавшей пространство и 

время, верится легко.

8

58



62

одна страна – одна судьба

«ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖОЛ 2050: 

БІР МАҚСАТ, БІР МҮДДЕ, БІР 

БОЛАШАҚ» Қазақстан халқы 

Ассамблеясының ел азаматтарына 

үндеуі 


4

ОБРАЩЕНИЕ Ассамблеи народа 

Казахстана к гражданам страны 

«КАЗАХСТАНСКИЙ ПУТЬ 

2050: ЕДИНАЯ ЦЕЛЬ, ЕДИНЫЕ 

ИНТЕРЕСЫ, ЕДИНОЕ БУДУЩЕЕ» 

5

ШЫғЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА 



«МәңГІЛІК ЕЛ» ұЛТТЫҚ ИДЕЯСЫН 

ҚОЛДАУғА БАғЫТТАЛғАН 

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ПАТРИОТТЫҚ 

АКЦИЯ БАСТАЛДЫ 

7

ТЕГІ АСЫЛ ЕЛ ТАРИХЫН 



ТҮГЕНДЕЙДІ 

11

«ОСВЕЩАЙ, НО НЕ РАЗЖИГАЙ» 



14

личность


ЛИДИЯ, ДОЧЬ МАГОМЕДА 

28

ЗАЙНИТДИН ЮСУПОВ: МАСТЕР 



КИСТИ 

34

хранители традиций 



АЙГЫРЫ НОМАДОВ 

40

И КРАСКИ ХНЫ ЛОЖАТСЯ НА 



ЛАДОНИ… 

50

многоликий мир 



«ЮЖАНКА» – БОЛЬШЕ, ЧЕМ 

ГАЗЕТА 


58

ОДЕССА – УЛЫБКА БОГА 

62

И КРАСКИ ХНЫ ЛОЖАТСЯ НА ЛАДОНИ…



50

Важная составляющая жизни каждого мусульманина – свадебные ритуалы и обряды. 

Азербайджанская свадьба – воплощение смиренности, кротости, покорности 

установленным обычаям и, одновременно, потрясающее торжество, отличающееся 

великолепием и огромным набором национальных традиций. Свадебные обряды связаны с 

древними религиозными поверьями и мистическими тайнами, они несут на себе отпечатки 

многовековой культурной и духовной жизни этого народа. Если о прошедшей свадьбе еще 

долго говорят, как о красивом, пышном событии в жизни азербайджанцев, значит, она 

удалась на славу.

Редакция не рецензирует и не возвращает рукописи.

Журнал зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и общественного согласия РК. 

Свидетельство №3699-Ж от 18 марта 2003 года. Тираж 3000 экз.

Отпечатано в типографии: ТОО «Издательская компания «Бизнес медиа», 050053,  

г. Алматы, ул. Желтоксан, 12 

Тел.: 7 (727) 232 82 64, 232 82 66


Это – первый номер вашего любимого журнала в наступившем новом году. Каким он получился – судить вам, дорогие 

читатели. Нам же остается ждать ваших откликов, писем на электронную почту, звонков в редакцию. К счастью, эти 

многочисленные отклики подтверждают, что мы с вами по-прежнему, вот уже на протяжении 11 лет существования, 

остаемся на одной волне. Нас волнуют все те же вопросы общественного мира и согласия, добра и справедливости, развития 

языков, культуры и традиций своего народа, история нашего края и дальних стран, история происхождения этносов, 

живущих с нами бок о бок на земле Казахстана и уже ставших ее неотъемлемой частью. 

Современное человечество – это тысячи народов, многие сотни государств, больших или маленьких, более семи миллиардов 

землян. Население Земли продолжает неуклонно расти, несмотря ни на какие природные катаклизмы, войны, эпидемии. 

Такова суть эволюции. Среди этой огромной массы людей, говорят, нет двух совершенно одинаковых людей. Мы все 

такие разные! И в то же время мы так близки друг другу, потому что нас объединяет единая общечеловеческая культура, 

способная раздвинуть искусственные границы и различия. Вы обратили внимание на портрет девушки на обложке этого 

номера? Это Лидия Хашиева. Ингушка по происхождению, экономист по призванию, патриотка Казахстана по зову 

души, влюбленная в свою работу и в город, где она состоялась как личность и как профессионал – в Астану. Сегодня ее 

соплеменники отмечают в ее родном городе Кокшетау 70-летие со дня переселения в Казахстан чеченов и ингушей, и, 

естественно, для них будет приятным сюрпризом журнал, на обложке которого – их землячка Лидия Хашиева, главный 

эксперт Управления крупных налогоплательщиков Налогового комитета Минфина РК. Не так часто печатные издания 

балуют государственных служащих своим доброжелательным вниманием (мы больше привыкли ругать и винить их во всех 

наших бедах), но тут случай особый. Случай, который должен стать примером для тех, кто не верит в себя, в свои силы и 

возможности, и возможности своей страны.

В этом номере много такого, что, непременно, должно зацепить ваше внимание. И раз уж мы начали говорить о культуре, 

то следует вспомнить слова немецкого философа-гуманиста, лауреата Нобелевской премии мира Альберта Швейцера о 

том, что «культура, цивилизованность общества определяется его отношением к слабым: детям, инвалидам, женщинам, 

животным». В этом номере есть роскошный материал нашей коллеги из Караганды Ольги Моос «Айгыры номадов». Не 

пропустите его! 

Мы продолжаем серию статей о верности традициям. В этот раз – об особенностях азербайджанской свадьбы. До чего же 

хороша невеста в национальном свадебном наряде! И как мудры и дальновидны все ритуалы, связанные с бракосочетанием 

представителей этого этноса. 

И, наконец, о международном медиафоруме, прошедшем в конце прошлого года в Астане по инициативе АНК. Это было, 

действительно, событие. Мы обрели новых друзей, новые идеи, способные расширить информационное пространство с тем, 

чтобы не разъединять, а объединять. В конце концов, «Весь мир есть одна страна»!

Ваша Зейнегуль СЕЙСЕНОВА

с лов о р е д ак тора



3

№1

 / 2014



«ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖОЛ 2050: 

БІР МАҚСАТ, БІР МҮДДЕ, БІР БОЛАШАҚ» 



Қазақстан халқы Ассамблеясының ел азаматтарына үндеуі

Құрметті отандастар!

Бүгін біз шын мәнінде 

тарихи оқиғаның куәсі болдық. 

Қазақстан Республикасының 

Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы 

Назарбаев «Қазақстандық жол 

2050: бір мақсат, бір мүдде, бір 

болашақ» атты Қазақстан халқына 

Жолдауын жария етті.

Жолдау «Қазақстан 2050» 

стратегиясында» айқындалған 

ерекше ауқымды міндеттерді 

іске асыру жолдарын ашып, 

дамыта түседі. Біз Жолдау 

тақырыбы мен «Қазақстан 2050» 

стратегиясы: бір халық – бір 

ел – бір тағдыр» атты Мемлекет 

басшысының Қазақстан 

халқы Ассамблеясының ХХ 

сессиясындағы сөзінің саяси 

бірізділігін көреміз.

Бұл заңдылық және 

біздің Ұлттық Көшбасшымыз, 

Қазақстан Республикасының 

Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы 

Назарбаевтың тұрақты және 

гүлденген Қазақстанды 

қалыптастыру, қуатты 

мемлекет, дамыған экономика 

және жалпыға ортақ еңбек 

мүмкіндіктерін пайдалана 

отырып берекелі қоғам құру 

жолындағы саяси бағытының 

бірізділігімен негізделеді.

Президент Жолдауы 

Қазақстан халқы үшін үлкен 

маңызға ие болды. Қазақ 

халқының мыңдаған жылғы 

тарихи тәжірибесінен, 

Тәуелсіздік жылдары жүріп өткен 

қазақстандық жолдан туындаған 

«Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы 

жария етілді. 

Бір мақсат – бұл «Мәңгілік 

Елді» нығайту, біздің Отанымыз 

– Қазақстанның Тәуелсіздігін 

нығайту!

Бір мүдде – бұл біздің ортақ құндылықтарымыз, еркін және 

өркендеген елде өмір сүруге деген талпынысымыз!

Бір болашақ – бұл Мәңгілік елдің біздің ортақ үйіміз Қазақстан 

Республикасының гүлденуі!

Қазақстан халқы Ассамблеясы және біртұтас елдің азаматтары 

«Мәңгілік ел» патриоттық актісін әзірлеу туралы тапсырманы ерекше 

шабытпен қабылдады. 



4

Одна страна – Одна судьба 

· 

Политика



ОБРАЩЕНИЕ 

Ассамблеи народа Казахстана к гражданам страны

«КАЗАХСТАНСКИЙ ПУТЬ 2050: 

ЕДИНАЯ ЦЕЛЬ, ЕДИНЫЕ ИНТЕРЕСЫ, 

ЕДИНОЕ БУДУЩЕЕ»

«Мәңгілік елдің» жеті 

қағидасы біздің дамуымыздың 

базалық құндылықтарын, 

Қазақстан халқының ортақ 

мүддесі мен тарихи тағдырын 

айшықтайды. 

Біз бұның Елбасы анықтаған 

міндеттерді орындаудағы 

күшті жұмылдырушы бастауға 

айналатынына сенімдіміз.

Жолдауда Президент 

Қазақстанның әлемнің дамыған 

30 елінің қатарына жоспары ену 

жөнінде айтты.

Осы мақсатта Мемлекет 

басшысы ІЖӨ-ні 4,5 есеге, жан 

басына шаққанда 13 мың АҚШ 

долларынан 60 мыңға дейін 

көбейтуді тапсырды. Сол кезде 

Қазақстан орта таптың үлесі көп 

елге айналады.

Ол үшін Қазақстан 

Экономикалық ынтымақтастық 

пен даму ұжымының 

стандарттарын енгізуді қолға 

алып, ішкі жалпыөнімнің 

жылсайынғы өсуін 4%-дан кем 

емес пайызға, инвестициялар 

көлемін жалпы ІЖӨ көлеміне 

шаққанда 18%-ден 30 %-ға дейін 

өсіруді қамтамасыз ету керек. 

2050 жылы шикізаттық емес 

экспорт Қазақстан экспортының жалпы құрылымында 70%-ға жету керек. 

Ассамблея ауыл шаруашылығы, геобарлау, мұнай өңдеу 

салаларындағы инновациялық бастамаларды ерекше атап өтеді.

Ассамблея ғылым бағытын қаржыландыруды 3 %-ден кем емес 

пайызға өсіру, Мәдени саясатты дамыту мәселелерінің көтерілгенін 

қолдайды.

Басқа елдерде экономикалық дағдарыстың арқасында әлеуметтік 

көрсеткіштердің төмендеп бара жатқан кезеңінде Қазақстанда азаматтық 

қызметкерлердің еңбек ақысын көтеру халықтың әлеуметтік жағдайын 

жақсартудың жаңа кезеңі болып отыр.

Біз, бұл міндеттердің нақты іске асырылатынына сенеміз.

Қазақстан халқы Ассамблеясы, Елбасының бұдан бұрын берген 

барлық тапсырмаларының Қазақстан халқы тарапынан толыққанды 

орындалғанын айта отырып, осының барлығы еліміздің жарасымды 

бірлігі, Нұрсұлтан Назарбаевтың теңдесі жоқ қоғамдық келісім моделі 

арқасында жеткен жетістік деп бағалайды.

Президенттің бүгінгі қойып отырған міндеттері елімізде жүргізіліп 

жатқан индустриалды-инновациялық даму, әлеуметтік реформалар, білім 

мен мәдениетті қолдау жұмыстарының тиімділігін айқындайды.

Қазақстан халқы Ассамблеясы, еліміздің әр азаматына және 

баршамызға арналған, Қазақстан Республикасының Президенті 

Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауын толығымен қолдайды. 

Бүгінгі Жолдаудың міндеттерін іске асыру еліміздің дамуындағы биік 

жеңістерге жеткізетініне біз сенімдіміз.

Қазақстан -2050 Стратегиясын орындау – Отанымыздың әрбір 

патриотының азаматтық парызы мен борышы деп білеміз.

Біз Қазақстан халқын Елбасы алдымызға қойған ұлы міндеттерді 

іске асыру, қасиетті қазақ жерінде парасатты қоғам құру мақсаттары 

айналасында ұйысуға, жұдырықтай жұмылуға шақырамыз! 

Қазақстан халқы Ассамблеясы

Астана қ., 2014 жылғы 17 қаңтар

Дорогие соотечественники!

Сограждане!

Сегодня мы стали свидетелями 

исторического события – 

обращения Президента 

Казахстана Нурсултана Абишевича Назарбаева с Посланием народу 

Казахстана «Казахстанский путь –  

2050: единая цель, единые интересы, единое будущее». 

Это Послание творчески раскрывает и развивает уникальные по 

масштабам  

5

№1

 / 2014



задачи «Стратегии «Казахстан –  

2050». В теме Послания мы 

видим отчетливую политическую 

преемственность с выступлением 

Главы государства на XX сессии 

Ассамблеи народа Казахстана 

«Стратегия «Казахстан – 2050»: 

один народ – одна страна – одна 

судьба».

Это глубоко закономерно 

и объективно обосновано 

последовательностью 

политического курса нашего 

Национального Лидера, 

Президента Казахстана, 

Елбасы Нурсултана Абишевича 

Назарбаева на построение 

стабильного и процветающего 

Казахстана, создание общества 

благоденствия на основе сильного 

государства, развитой экономики 

и возможностей всеобщего труда.

Послание Президента 

стало выдающимся по своему 

значению для народа Казахстана. 

Провозглашена национальная 

идея «Мәңгілік Ел», 

рожденная всем тысячелетним 

историческим опытом казахского 

народа, казахстанским 

путем, пройденным за годы 

Независимости. 

Единая цель – это укрепление 

«Мәңгілік Ел», укрепление 

Независимости, нашей Родины – 

Казахстана!

Единые интересы – это 

наши общие ценности, 

стремление жить в свободной и 

процветающей стране! 

Единое будущее – это расцвет 

«Мәңгілік Ел» – нашего общего 

дома – Республики Казахстан.

Ассамблея народа Казахстана, 

все граждане единой страны, с 

воодушевлением восприняли 

идею разработать патриотический 

акт ««Мәңгілік Ел». 

Семь принципов «Мәңгілік Ел» 

отражают наши базовые ценности 

развития, общность интересов и исторической судьбы народа Казахстана. 

Уверены, это станет мощным мобилизующим началом для 

выполнения задач Лидера Нации. 

В своем Послании Президент озвучил грандиозный план вхождения 

Казахстана в число 30-ти самых развитых стран мира. 

В этих целях Глава государства поручил в 4,5 раза увеличить ВВП на 

душу населения – с 13 тысяч до 60 тысяч долларов. И тогда Казахстан 

станет страной с преобладающей долей среднего класса. 

Для этого Казахстан должен приступить к внедрению стандартов 

Организации экономического сотрудничества и развития, обеспечить 

достижение ежегодно роста валового внутреннего продукта – ВВП – не 

ниже 4% и более, увеличить объем инвестиций с 18% до 30% от всего 

объема ВВП. К 2050 году несырьевой экспорт в общей структуре экспорта 

из Казахстана должен достигнуть 70%.

Ассамблея особо отмечает инновационные задачи в области 

сельского хозяйства, геологоразведки, нефтепереработки, которые станут 

основой для решения социальных задач, основой для общественного 

согласия. 

Ассамблея приветствует тот факт, что намечается рост 

финансирования науки не менее 3% от ВВП, поставлены задачи по 

развитию Культурной политики. 

Внедрение новой модели оплаты труда гражданских служащих станет 

новым этапом роста народного благосостояния. И это в то время, когда 

во всем мире социальные показатели снижаются на фоне кризисных 

явлений. 

Мы с полной решимостью отмечаем реалистичность этих задач. 

Ассамблея народа Казахстана подчеркивает, что все ранее 

поставленные задачи нашего Лидера Нации всегда были выполнены 

народом Казахстана в полном объеме и досрочно. Это было достигнуто 

благодаря национальному единству и общественному согласию, 

благодаря уникальной модели общественного согласия и национального 

единства Нурсултана Назарбаева. 

Эти задачи Президента свидетельствуют об эффективности 

проводимого курса форсированного индустриально-инновационного 

развития, социальных реформ, поддержки культуры и образования в 

стране. 


Ассамблея народа Казахстана полностью поддерживает Послание 

Президента Казахстана Нурсултана Абишевича Назарбаева, которое 

касается всех вместе и каждого отдельного гражданина нашей страны. 

Мы твердо уверены, что реализация задач сегодняшнего Послания 

станет возможностью для масштабного прорыва в развитии Казахстана. 

Мы абсолютно убеждены, что выполнение Стратегии – это 

гражданский долг и честь каждого патриота нашей Отчизны. 

Мы призываем народ Казахстана сплотиться для выполнения 

новых прорывных задач Послания Главы государства для построения 

стабильного процветающего Казахстана, для создания Общества 

благоденствия на нашей благословенной земле! 

Ассамблея народа Казахстана

г.Астана, 17 января 2014 года

6

Одна страна – Одна судьба 

· 

Политика



Шығыс Қазақстан облысында 

«Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын 

қолдауға бағытталған 

республикалық патриоттық акция 

басталды

12 ақпанда Өскемен қаласында «Мәңгілік Ел» республикалық 

патриоттық акциясы басталды. Осындай акциялар жыл ішінде 

Қазақстанның барлық өңірлерінде өткізілмек. 

Шараға 3 мыңнан аса-қаладағы еңбек ұжымдарының, этномәдени 

бірлестіктердің өкілдері, ардагерлер мен студенттер қатысты. 

Форумды Шығыс Қазақстан облысы әкімі Бердібек Сапарбаев пен 

Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары – Хатшылық 

меңгерушісі Ералы Тоғжанов ашты. 

Іс-шараға қатысу үшін Өскемен қаласына Қазақстанның еңбек сіңірген 

қайраткерлері – белгілі жазушы Олжас Сүлейменов, театр және кино 

актері Асанәлі Әшімов, қазақтың тұңғыш ғарышкері Тоқтар Әубәкіров, ҚР 

Парламентінің депутаттары Талғатбек Абайдельдин, Сергей Плотников, 

Светлана Ферхо, Зухра Саяпова және басқалар келді.

Форумда сөз алған қатысушылар Мемлекет басшысы, Елбасы 

Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстандық жол – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір 

болашақ» атты Жолдауының ерекше маңызына тоқталып, елдің дамуы 

мен өркендеуі «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясының іске асыруға бет алған 

Қазақстан халқының бірлігі мен тұтастығына байланысты деп атап өтті. 

Шара барысында Қазақстан халқының «Мәңгілік Ел» патриоттық 

актісіне тілектері кітабының тұсаукесері өтті. Кітапқа алғашқы болып тілек 

жазу Олжас Сүлейменов пен Асанәлі Әшімовтың еншісіне тиді.

Бұдан әрі кітапта еліміздің барлық өңірлеріндегі тілек білдірушілердің 

лебіздері жинақталатын болады. Онда бірлікке, патриотизм мен 

Қазақстан халқының ұйысуына бастайтын жалпы ұлттық идеяны қолдауға 

бағытталған ықылас сөздері жазылатын болады. 

Шара барысында облыс әкімдігі мен «Үлбі металлургия зауыты» АҚ, 

«Қазцинк» АҚ және «Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ «Бизнестің 

әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі мемлекеттік – жеке әріптестік 

аясындағы ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. 

Меморандумға сәйкес медициналық қызмет көрсету, білім беру, 

мәдениет салаларында іс-шараларды жүзеге асыру және қоғамдық 

ұйымдарға қайырымдылық көмек көрсету қарастырылған. Өзара 

ынтымақтастықтың жалпы сомасы үш млрд. теңгеден асады. 

Патриоттық акция аясында қазақ эстрада жұлдыздарының өнер 

көрсетуі, облыстық шығармашылық ұжымдардың және танымал 

орындаушылардың концерттік нөмірлері ұйымдастырылды. Салтанатты 

шара Қазақстанның мемлекеттік Әнұранын бірге қосыла орындаумен 

аяқталды.

7

№1

 / 2014



ТЕГІ АСЫЛ ЕЛ ТАРИХЫН 

ТҮГЕНДЕЙДІ

Елбасы ата-бабаларымыздың арманы – «Мәңгілік 

ел» идеясын көне тарихтың қойнауынан алып шығып 

ұлтымыздың ұраны етті. 

8

БІР ЕЛ – БІР ТАҒДЫР  

· 

Саясат



Р

асында да, мықты боламын деген ел, мәңгілікті меңзейді, 

ғасырлар қойнауына үңіледі. Сол арқылы өзін-өзі танып, «Күн 

сөнбесе сөнбейтін» жасампаз жаратылысын жарық дүние, жалпақ 

ғаламға паш етеді. Аузы дуалы даналар «өз тарихын құрметтемеген, 

тарихтан алған орнын бағаламаған халықтың болашағы жоқ» деп ашық 

айтқан еді. Біз аңсары асқақ рухы биік халықпыз. «Мәңгілік ел» идеясы 

озалдан біздің қанымызға дарып, санамызға сіңген. Оның алғашқы дәні 

біздің дәуірімізден бұрынғы ҮІ ғасырда себіліп, тағдыр талайлы, тарих 

тезінен халқымызды тарих аренасына аман алып шықты. «Мың өліп, 

мың тірілген» халық соңғы ғасырларда патшалық Ресейдің, одан кейін 

тоталитарлық-кеңестік режимінің езгісінде жаншылды. 

Нөпір нәубат, зілмәр зұлматтан еңсесі түссе де есеңгіреп қалған 

жоқ, майысса да морт сынған емес. Қайтадан қоздап, күлден 

жаралған феникстей дүр сілкіне рухтанып қайта көтерілді. Көптеген 

сібір халықтары өз мәдениетін, діні мен тілін жоғалтып, жұтылып 

кетті. Қазақтай қайсар халықтың тарихтың тезінде, аумалы-төкпелі 

аласапыранында жолынан жаңылып, жоғалып кетпеуінің себебін 

талай ғалымдар түбірлей зерттеп, тәнті болғаны анық. Олардың бірі 

В.Радлов: «Қырғыз халқы басқа халықтар сияқты тілінен, дінінен, 

мәдениетінен айырылмаған себебі, біріншіден, олар көшпенді, 

екіншіден, жауынгер болды, үшіншіден, басқа халықтармен араласып, 

байланыс жасап отырды. Өз қанының тазалығын, тектілігін сақтады» 

дейді. Сол себепті де қазақтар тарихтан із-түзсіз жоғалып кеткен жоқ 

деп тұжырымдайды. 

Белгілі тарихшы, 1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымов 

бастаған қазақтардың көтерілісі жайында диссертация жазған ғалым 

Елтоқ Ділмұхамедовтың қызы Эльза Ділмұхамедова Л.Н.Гумилевтен 

сұхбат алып, кинокамераға түсіреді. 1992 жылы дүниеден өткен Лев 

Николаевич «Қазақтың пассионар тұлғасы кім?» деген сұраққа, «Ол, 

әрине, хан Кенелерің» деп жауап беріпті. Эльза Елтоққызы «Қазақстанды 

алда не күтіп тұр?» деп сұрайды. Сонда ол: «Қазақстанда таяу уақытта 

мықты серпіліс, пассионарлық дүмпу болады» деген екен. Түсіндіріп 

айта кетейін, бұл ғалымның теориясы бар. Ол бойынша әрбір ұлт, 

әр халық 1200 – 1500 жылдай өмір сүреді. Осы кезеңде халықтың 

туып,өсіп-өркендеген, даму шығына жететіні, содан соң біртіндеп 

құлдырап құрдымға кететіні дәлелденген. Осы эволюциялық үрдіске 

1500 дей жыл кетеді екен. Ал Қазақ хандығы ХҮ ғасырдың ортасында 

құрылды. 14 ғасырдың орта шенінде қазақ халқы пайда болады. Соған 

қарағанда халықтың даму жолының шырқау шегіне жақындап қалдық 

деп ойлаймын. Эльза Гумилевке тағы да бір сұрағын қойып, «халықтың 

күшейіп бара жатқанын қалай білуге болады?» дейді. Сонда ғалым: 

«Оның белгісі сол жерде алқалы жиындар өтеді. Халық пассионарлық 

болып жатса, тарихын зерттейді. Пассионар тұлғалар көбейеді. Алдымен 

бір адам туады, ол өз ойларымен екінші адамның ойын қозғайды. 

Және адам баласының ойына келмейтін биік мақсаттар қойып, елді 

жұмылдырып, соған қол жеткізеді. Міне, пассионар халықтың белгісі 

осындай» деген екен. 

Зиябек ҚАБЫЛДИНОВ, 

тарих ғылымының докторы, 

профессор, «Еуразия» ғылыми-

зерттеу орталығының 

директоры



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет