кесте. Үй тапсырмасын орындау/ 8 сынып

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
205
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
 
 
5.1.6.  сурет. 8 сынып оқушыларының білім алу траекториясы 
 
 
Дерекнама : TIMSS-2011 халықаралық зерттеудің Альманах статистикалық мәліметтері 
 
Осы  тұрғыда,  математикалық  және  ғылыми  жаратылыстану    білімнің  сапасын  халықаралық  зерттеу 
нәтижелілігіне  әсерін  тигізетін  факторлардың  тұжырымдамалық  моделінің  талдауын  салыстыруда 
әлеуметтік-экономикалық  отбасы  сипаты  және  тестіленушілердің  жеке  сипаттамасы  ретіндегі  мәнмәтінді 
көрсеткіштерден оқушылардың мектептегі кейбір жетістіктеріне тәуелді болатыны туралы растайды.  
Екі  негізгі  қағиданың  дамуы  маңызды  –  әлеуметтік-экономикалық  жағдайына  қарамастан  барлық 
оқушылар үшін сапалы білімге қол жетімділіктерін қамтамасыз ету және бастауыш және негізгі мектептегі 
білімді жалғастырушылықты сақтау. 
 
5.2. Мектептің білім ресурстары 
Оқу  үрдісін  сапалы  ұйымдастыру  білім  беру  ұйымының  кадрлық  әлеуетіне  байланысты  болады. 
Мектептің білім беру ресурстары туралы мәнмәтіндік ақпаратты алу үшін зерттеу шеңберінде мұғалімдерге 
және  мектеп  әкімшілігіне  сауалнама  жүргізілді.  Сауалнама  сұрағына  205    бастауыш  сынып  мұғалімі,  202- 
математика және 808 ғылыми жаратылыстану  пәндердің мұғалімдері қатысты. 
Пән  мұғалімдерінің  сауалнама  сұрақтары  келесі  фондық  ақпаратты  алуға  бағытталған  –  жеке 
сипаттамалары  (жынысы,  жасы,  жұмыс  өтілі,  білім  беру  деңгейін),  кәсіби  біліктілігі  (сабаққа  дайындығы 
және  оқу  қызметі,  оқу  жетістіктерін  бағалау,  мұғалімдердің  және  оқушылардың  бірлесуі,  біліктілікті 
жоғарлату және т.б.).  
Гендерлік  арақатынаста  әйел  мұғалімдердің  тықшылығы  анықталынады.  Ер  мұғалімдер  көбінесе 
жаратылыстану мұғалімдері  - 11%. 
Бастауыш сыныптар мұғалімдерінің  орта жасы 40-тан 49 жасқа дейін, ол 35% құрайды. Сонымен 
қатар Қазақстанда жас мұғалімдер ғылыми жаратылыстану  пәндердің мұғалімдері арасында арасында көп  - 
17% (5.2.1 кесте). 
 
5.2.1.кесте. Мұғалімдердің сипаттамасы / % 
 
 
4 сынып 
 
8 сынып 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
206 
 
Жасы  
 
Бастауыш сынып мұғалімдері   
Мұғалімдер  
Математика 
Ғылыми жаратылыстану  
пәндер 
 
 
 
 
 
 
25 жастан төмен 
5 
4 
 
25-29 
 
4 
 
6 
 
10 
 
30-39 
 
28 
 
16 
 
21 
 
40-49 
 
35 
 
32 
 
31 
50 - 59 
26 
39 
 
60 
немесе артық 
 
2 
 
3 
 
4 
 
Әйел 
 
99,7 
 
91 
 
89 
Еркек  
0,3 
9 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі 
Жетекшілері  20  жылдан  артық  жұмыс  өтілі  бар  мұғалімдер  болып  табылатын,елдер  арасында 
салыстыруда  4  және  8  сынып  сынып  оқушыларының  нәтижелері  ең  жоғары  ұпайларды  көрсетті.  
Қазақстандық төртінші сынып оқушыларының білім алу жетістіктері мұғалімдердің педагогикалық жұмыс 
өтіліне тікелей тәуелді екендігі анықталмады.  Осы тұрғыда, мұғалімдерінің жұмыс өтілі 10-нан 20 жылға 
дейін болған бастауыш сынып оқушылары ең жоғары нәтижені көрсетті (5.2.2 кесте). 
 
5.2.2. кесте. 4 сынып оқушыларының орташа ұпайы / мұғалімдердің жұмыс өтілі
 
 
Ел 
Жұмыс өтілі
 
20 жылдан 
артық 
10 -
нан 20 жыл  5 -тен 10 жыл  5 
жылдан 
кем 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
Сингапур 
12 
593 
26 
606 
30 
614 
32 
604 
Корея  Республикасы  
38 
606 
25 
609 
21 
605 
17 
596 
Бельгия 
42 
553 
29 
545 
19 
549 
10 
542 
Финляндия 
41 
545 
34 
549 
13 
550 
13 
537 
Ресей Федерациясы 
73 
543 
22 
544 
3 
507 
3 
524 
Қазақстан 
53 
501 
31 
513 
8 
468 
8 
504 
Ортахалықаралық 
көрсеткіш 
41 
498 
30 
490 
16 
486 
13 
486 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі 
Сонымен  қатар  Қазақстанның  негізгі  мектеп  оқушылары  20  жылдан  артық  еңбек  өтілі  бар 
мұғалімдерде  білім  алады,  математикадан,  сол  сияқты  ғылыми  жаратылыстану    пәндерден  де  жоғары 
нәтижелерді көрсетеді (5.2.3 және 5.2.4кесте). 
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
207
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
 
5.2.3. кесте. 8 сынып оқушыларының орташа ұпайы / математика пәні мұғалімдерінің 
 
Ел 
Жұмыс өтілі
 
20 жылдан 
артық 
10 -
нан 20 
жыл 
5 -
тен 10 
жыл 
5 жылдан 
кем 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а ұпай
 
Сингапур 
10 
618 
16 
619 
26 
624 
47 
601 
Корея Республикасы  
34 
618 
22 
616 
17 
625 
27 
594 
Финляндия 
41 
517 
27 
511 
18 
515 
15 
510 
Ресей 
67 
540 
24 
543 
5 
515 
4 
547 
Қазақстан 
62 
492 
21 
468 
9 
489 
8 
493 
Орта халықаралық көрсеткіш 
36 
474 
28 
470 
19 
463 
18 
458 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі 
Сауалнама  сұрақтарына  пән  мұғалімдерінің  жауаптары  өзінің  кәсіби  дамуына  және  педагогикалық 
қызметтің нәтижелілігіне мұғалімнің қызығушылықтарын анықтауға мүмкіндік тудырды. 
Халықаралық  зерттеудің  тест  тапсырмаларын  сәтті  орындау  мұғалімдердің  білім  деңгейіне  тікелей 
байланысы  бар.  Салыстырмалы  талдауда  көрсетілгендей,  зерттеуге  қатысушы  елдердің  бастауыш  сынып 
мұғалімдерінің кәсіби жоғары деңгейі  оқушыларға айтарлықтай нәтижеге жетуге мүмкіндік берді.   
Словад Республикасы және Польшаның төртінші сынып оқушыларының  99% және 96% екі жоғары 
білімі немесе ғылыми деңгейі бар мұғалімдерден білім алады (Қосымша 5.2.1 кесте). 
TIMSS-
2007  және  TIMSS-2011  қорытындысының  салыстырмалы  талдауы      жоғары  білімі  бар 
мұғалімдерде  білім  алатын  оқушылардың  үлесі  өсу    үрдісіне  (33,6%-ға)  ие  екендігін  көрсетті.  Сонымен 
бірге  екі  жоғары  білімі  бар  мұғалімдерде  білім  алатын  оқушылардың  үлесі  де  айтарлықтай  төмендеуі 
байқалды  (24,3%  кері  1%).  Бұл  алдыңғы  зерттеу  циклнда  көп  бөлігін  қала  мектептерінің  оқушылары 
құрауының салдарынан болар (5.2.1 сурет). 
5.2.1. сурет. Арнайы білім деңгейі  бар мұғалімдерде білім алатын  4сынып оқушыларының 
үлесі
 
Жалпы орта 
немесе бастауыш 
кәсіби білім 
Орта кәсіби білім 
Жоғары білім 
Екі жоғары білімі бар 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі 
Ерекше  маңызға  мұғалімнің  осы  немесе  басқа  салада  тек  пәндік  қана  емес,  сонымен  қатар 
пәннен тыс құзыреттілігі маңыздылыққа ие.   Математикадан және бастауыш мектепте білім берудің 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
208 
әдістемесінен  жоғары  білімі  бар  мұғалімдер  оқытатын,  63%  қазақстанның  бастауыш  сынып 
оқушылары жоғары нәтижені көрсетті (5.2.2 сурет). 
 
 
5.2.2. сурет. Кәсіби білімнің негізгі саласы бойынша мұғалімдерде білім алатын
 
Математикадан және бастауыш 
мектепте білім беру әдістемесінен 
жоғары білім 
Орта кәсіби білім 
Екі жоғары білімі бар 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі 
Осы  іспеттес  жағдай  математика  және  жаратылыстану  пәндері  бойынша  8  сынып  оқушыларымен 
халықаралық тесті орындау нәтижелілігінде де байқалды.  
Өзінің кәсіби біліктілігіне мұғалімдердің сенімділігі олардың тек білімі мен қабілеттілігіне 
ғана байланысты емес, сонымен бірге психологиялық дайын болуына да байланысты. 
 
 
5.2.5.  кесте.  Мұғалімдердің  өзінің  кәсіби  біліктілігіне  сенімділік  деңгейіне  нәтижелердің 
тәуелділігі  / 8сынып 
 
Ел 
Математика 
Ғылыми-жаратылыстану 
пәндері 
Сенімді  
Аз сенімді 
Сенімді  
Аз сенімді 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а 
ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а 
ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а 
ұпай
 
оқуш
ы
лар
%
 
   
ор
таш
а 
ұпай
 
Армения 
81 
471 
19 
444 
71 
442 
29 
428 
Грузия 
83 
431 
17 
429 
78 
421 
22 
418 
Израиль 
86 
523 
14 
496 
84 
520 
16 
509 
Қазақстан  
99 
487 
1 
- 
99 
491 
1 
- 
РесейФедерациясы 
97 
540 
3 
514 
98 
543 
2 
- 
Сингапур 
61 
422 
41 
623 
60 
595 
40 
583 
Финляндия 
69 
514 
31 
514 
56 
554 
44 
549 
Корея Республикасы  
50 
613 
50 
613 
40 
559 
60 
561 
Орта халықаралық 
көрсеткіш 
76 
470 
24 
456 
73 
479 
27 
467 
Дерекнама:  Білім  жетістіктерін  бағалау  жөніндегі  қауымдастықтың  TIMSS-2011 
Халықаралық есебі 
Оқушылардың сәттілік факторының мұғалімнің кәсіби дамуымен тікелей байланысы бар.   
Сұхбаткердің  жауаптары  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  көп  бөлігі  сабақ  беру  әдістемесі,  пәннің 
және  оқу  бағдарламасының  мазмұны,  ақпараттық  технологияларды  қолдану  бойынша  біліктілігін 
арттырудан өтетіндігін растайды.   
Халықаралық  салыстыруда    46%  4  сынып  оқушылары  сабақ  беру  әдістемесі  бойынша,  44%  -  пән 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
209
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
мазмұны  бойынша  және  41%  -  оқу  бағдарламасының  мазмұны  бойынша  соңғы  екі  жылда  біліктілігін 
жоғарлатудан өткен математика мұғалімдерінен білім алады (5.2.6 кесте). 
 
5.2.6. кесте. Бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін арттыру / % оқушылар 
 
 
Ел 
Педагогтардың біліктілігін арттыру курстарының мазмұны 
Пән 
мазмұны 
Пәнді 
берудің 
әдістемесі 
Оқу 
бағдарлам
асының 
мазмұны 
Ақпараттық 
технологиялар
ды пайдалану 
Оқу 
жетістікт
ерін 
бағалау 
М
ат
ем
ат
ика
 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
 
М
ат
ем
ат
ика
 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
 
М
ат
ем
ат
ика
 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
 
М
ат
ем
ат
ика
 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
 
М
ат
ем
ат
ика
 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
 
 
12 
39 
11 
30 
20 
47 
21 
30 
6 
7 
Финляндия 
9 
10 
20 
10 
3 
3 
9 
5 
3 
4 
Қазақстан  
52 
58 
60 
59 
61 
64 
77 
71 
60 
60 
Корея Республикасы 
32 
49 
40 
48 
47 
58 
10 
23 
31 
28 
Ресей Федерациясы 
58 
46 
59 
49 
76 
66 
65 
56 
64 
54 
Сингапур 
68 
75 
82 
78 
58 
66 
57 
59 
63 
70 
Орта халықаралық 
көрсеткіш 
44 
35 
46 
34 
41 
34 
33 
28 
37 
27 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 
Халықаралық есебі 
Халықаралық  салыстыруда    58  %  8  сынып  оқушылары  сабақ  беру  әдістемесі  бойынша,  55%  -  пән 
мазмұны  бойынша  және  52%  -  оқу  бағдарламасының  мазмұны  бойынша  соңғы  екі  жылда  біліктілігін 
арттырған математика мұғалімдерінен білім алады. Дегенмен, Қазақстанда біліктілігін арттырудың әр түрлі 
курстарынан өткен мұғалімдердің жоғары пайызы  нәтижелерге оң әсерін тигізген жоқ (5.2.7 кесте). 
 
5.2.7. кесте. 8 сынып мұғалімдерінің біліктілігін арттыру  / % оқушы 
 
Ел 
Педагогтардың біліктілігін арттыру курстарының мазмұны 
Пән 
мазмұны 
Пәнді беру 
әдістемесі 
Оқу 
бағдарламас
ының 
мазмұны 
Ақпараттық 
технологияларды 
пайдалану 
Сыни 
тұрғыдан 
ойлауды 
дамыту 
Оқу 
жетістіктері
н бағалау 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
м
ат
ем
ат
ика
 
Ғыл
ым
и 
ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
  
 
Финляндия 
9 
25 
21 
23 
6 
6 
16 
29 
8 
6 
5 
6 
Израиль 
79 
75 
77 
76 
84 
76 
36 
52 
43 
55 
40 
43 
Қазақстан 
74 
76 
78 
83 
68 
73 
85 
90 
66 
66 
56 
65 
Корея Республикасы  
51 
65 
61 
69 
53 
59 
27 
30 
32 
45 
46 
44 
Ресей Федерациясы 
68 
67 
69 
74 
65 
72 
73 
74 
43 
47 
46 
53 
Сингапур 
67 
71 
79 
88 
55 
67 
68 
70 
48 
74 
58 
65 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
 
210 
Орта  халықаралық 
көрсеткіш 
55 
55 
58 
58 
52 
53 
48 
49 
43 
43 
47 
48 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
Сабақта  оқушылардың  қызметі  сабақ  мақсатына  жету  бойынша  мұғалімнің  жоспарлы 
әрекетімен  байланысты  анықталынады.  Халықаралық  сарапшылардың  көзқарасы  тұрғысынан  ең 
нәтижелісі  сабақта  оқушылардың  қызметін  ұйымдастырудың  көп  түрлерінің  ішінде  тікелей 
мұғалімнің 
нұсқаулығымен, 
сол 
сияқты 
өздігінен 
жетекшінің 
қатысуынсыз 
жеке/серіктесімен/ұжыммен міндеттерді шешу болып табылады.
 
Мұғалімдерден  сұрақ-жауап  алудың  нәтижесі  бойынша    математика  сабақтарында  78% 
қазақстандық  төртінші  сынып  оқушылары    Ойлау  сияқты  қызмет  түрлерін  орындайды,    73%  мектеп 
оқушысы ережелерді және шешімдердің әдістерін жаттайды, 69% - өздігімен немесе мұғалімнің нұсқаулығы 
арқылы серіктестігімен есептерді шығарады  және тек  42% оқушы өздігінен есепті шешеді. Сонымен бірге, 
30%  сегізінші  сынып  оқушылары  мұғалімнің  көмегінсіз  есептерді  шығарады,  57%  жеке/серіктестігімен 
және  62%  мұғалімнің  нұсқаулығымен  барлық  сыныппен  есептерді  шығарады. 
65%  оқушы 
формулаларды,  ережелерді  және  математикалық  есптерді  шешудің  әдістерін 
жаттайды.
 
Мұғалімдердің  өз  мансабына  қанағаттанарлық  деңгейінің  көрсеткішіне  мектеп  оқушыларының 
жетістіктерінің тәуелділігі маңызды болып табылады.   
Өзінің  кәсіби  қызметімен  қанағаттанған,  жетекшісі  математика  және  жаратылыстану  мұғалімдері 
болып  табылатын,  Қазақстанның  бастауыш  сынып  оқушылары  21  және  сәйкесінше  26  ұпайдан  жоғары 
нәтижені көрсетті (5.2.8, 5.2.9 кесте). 
 

жүктеу/скачать 6,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: