Пироплазмоз, франсаилиоздар, тейляриоздар

159 
 
 
Пироплазмоздың  бабезиоздан  патанатомиялық  ерекшелігі  перифериялық 
қанда  паразит  мөлшерінің  жоқтығы  және  аурудың  ауыртпалылығында:  қанда 
қоздырғыштың пайда болуына дейін 1-2 күн алдын температурасы жоғарылайды.  
 
Эритроциттердің  пироплазмалармен  орташа  зақымдалуы  10%.  95%  өлімге 
әкелуі  мүмкін.  Аурудың  нәтижесінде  жиі  аралас  инвазия,  франсаиллез  немесе 
тейляриоз және анаплазмоз  пайда болады.    
 
 
 
 
Патанатомиялық  өзгерістері:  бабезиозға  ұқсас,  бірақ,  пироплазмозда  жиі 
ішкі ағзалардың кілегей және серозды қабықтарында қан құйылу байқалады.  
 
Франсаиллез  ірі  қара  малдың  басқа  гемоспороидозы  сияқты  жағдайларда 
кездеседі.  Қоздырушысы  -  Francacella  colchica,  fr.Caucasica,  fr.Occidentals  қан 
паразиттері.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Клиникалық, патанатомиялық және патологиягенетикалық франсанеллездар 
бабезиоздармен  және  пироплазмоздарға  ұқсас  және  жиі  олармен  аралас  инвазия 
түрінде өтеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бірақ,  жиі  франсоиллездер  мүшелердің,  ұлпалардың  сарғаюы,  талақтың 
үлкеюі әлсіз көрінеді.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тейляриоздар  ауыртпалы  ауру  кезінде  және  жоғары  өнімділікте  ірі  қара 
малдың  пироплазмидозының  ауыр  формасы  жүреді.  Орталық  Азияда,  Закавказ 
елдерінде, кейде солтүстік Кавказ, теңіз жағалауларында кездеседі. Қоздырушысы 
- Theileria annulata.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Басқа  пироплазмидоздардан  патогенезі  ерекшеленеді(тейляриоздың  даму 
ерекшелігіне байланысты). Параплазмидоздың екі түрінде  түрінде өтеді. Біріншісі 
"гранатты  дене"  -  жоғарғы  құрамды  ретикуэндометрилі  торшалы  мүшелерде 
дамиды және босаңсыған түрде немесе цитоплазма және ядрошықтардан тұратын 
үлкен  лимфациттердің  екінші  ұрпағы  дамиды:  гаметоциттер,  эритроциттерде 
жойылады.  Патогенезде  ерекше  мәні  гранатты  денеге  ие  болады,  гаметоциттер 
сақталуы және түрдің жалғасуына ие болады.   Тейляриоздың  дамуы  3  сатыда 
жүреді:  бірінші  саты  -  хабаршы(2-5  күндей)  лимфа  түйіндерінде,  инвазиялық 
қақпаларда  көбейеді.  Тейлярия  мен  жүйке  рецепторларының  байланысында  ағза 
реакциясы  тек  дене  температурасы  жоғарылағанда  және  инвазиялық  лимфа 
түйіндеріндегі өткір қабыну реакцияларында, яғни, біріншілік толық емес кешен 
дамиды(терінің ізсіз  зақымдалуы).  Тейлярияның  екінші  сатыдсында(септикалық) 
(6-15күндей)  қарқынды  дамиды,  және  бүкіл  ағзаға  таралады.  Орталық  жүйке 
жүйесіне  паразиттер  мен  токсиндердің  әсері  алдағы  дене  температурасының 
жоғарылауы,  тәбеттің  төмендеуі  және  жоғалуы,  жергілікті  ангиоэстамоздардың 
гиперемиясы, 
перикапиллярлардың 
ісінуімен, 
геморрагиямен. 
Ретикулоэндотелиалды 
жүйедегі 
 
өзгеріс 
торшалы 
элементтердің 
пролиферациясының  тезделуімен  және  оқшауланады  және  оның  фагоцитарлы 
және ферментативті құрылымының жойылуы пайда болады.  
 
 
 

160 
 
 
Ретикулоэндотелиалды  жүйенің  оқшаулануы  лейкопозаның(2-1  мың  1  
 
 
лейкоциттерге дейін) және эритропозаның(5-4млн.1   
 
)жойылуына алып келеді. 
 
Орталық  жүйке  жүйесінде  -  дистрофиялық  үрдіс  трофикалық  қызметтің 
бұзылуына,  бүйректің,  бауырдың,  талақтың,  лимфа  түйіндерінің  өзгерісіне  алып 
келеді.  Гранатты  денелердің  жиналуы  орындарында  тейляриозға  тән  
ангиоэктаздар,  геморрагиялар  және  түйіндер  дамиды.  Ұлтабардың  кілегейлі 
қабығында(кейде  басқа  мүшелердің  кілегейлі  қабықтарында)  эрозиялар  мен 
белгілер пайда болады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Үшінші  сатыда,  ағзаның  қорғаныш  күшінің  мобилизациясына  байланысты 
және 
оқшауланған 
ретикулоэндотелиалды 
жүйенің 
паразиттік 
дамуы 
ретикулоэндотелиалды  фазаның  аяқталуы  біртіндеп  әлсірейді,  және  ағза 
токсикалық  заттардан  босаңсуды  бастйды.  Лейкопоз  және  эритропоэз 
жоғарылайды. Бірақ, жиі тейлярияның толық босауына қарамастан, патологиялық 
үрдіс  жалғаса  береді(орталық  жүйке  жүйесінің  және  басқа  өмірлік  маңызы  бар 
қатты  зақымданған  мүшелердің  трофикалық  қызметінің  терең  бұзылуы  болады).
 
Эритропоэздың  қалпына  келуі  толық  емес,  дамып  жатқан  эритроциттердің 
жас 
формалары(қалып 
және 
эритробласттар) 
тиісті 
кемелденуге 
жетпейжойылады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Осыған  байланысты,  азудың  одан  әрі  зат  алмасудың  азумен  дамуы 
туындайтынанемия күшейеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Басқа пироплазмидозалармен салыстырғанда гемолизде емес, тейляриозада 
эритроциттердің төмендеуі айтарлықтай баяу және эритропоэздың жеткіліксіздігі 
мен жетілмегендігі негізделеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сол себепті онда айтарлықтай гемоглобинурияда байқалмайды, ал серозды 
және  кілегей  қабықтың  сарғаюы  асықпай  өтеді.  Өлім  екінші  сатыда  сепсистің 
пайда болуымен немесе үшінші сатыда  - дамып жатқан анемия және кахексияда 
келуі  мүмкін.  Тейляриозда  летальды  нәтижелер  әдетте  аса  жоғары(35-90%  және 
оданда  жоғары)  толық  жазылу  өте  баяу,  рецидивтар  айтарлықтай  әрқашан  өлім-
жітіммен аяқталуы мүмкін.    
 
 
 
 
 
 
Патанатомиялық ашып сою.   
 
 
 
 
 
 
 
Әлсіз көрінетін сарғаю мен жалпы анемияның белгілері.    
 
 
Серозды  және  басқа  қабықшаларда  қан  құйылу  болады(бірінші  орында 
лимфа  түйіндері,  ұлтабардың,  бауырдың,  эпикардтың,  бүйректің  кілегей 
қабықтары,  сирек  несеп-жыныстық  және  тыныс  жолдарында,  өт  қабығында, 
ішекте,  одан  сирек  теріасты  өзегінде,  тері  және  қаңқа  бұлшықеттерінде).  Өткір 
гиперпластикалық  спленит(септикалық  көкбауырлану  немесе  талақтану). 
Пироплазмидоздағы  сияқты  тейляриоздық  талақ.  Серозды-гиперпластиканың 
геморрагиямен  лимфадент  лимфа  түйіндерінің  8-10  есе  үлкеюімен.  Олардың 
барлығы  қан құйылулармен  тізілген,  капсула  тырысқан,  кескенде пульпа  ісінеді, 

161 
 
суланады,айтарлықтай  қырылған.  Кем  дегенде  айтарлықтай  зақымдалуда  пульпа 
сұр-сарғыш нүктелі геморрагиямен, неғұрлым ауыр зақымдалуда сұр-қызғыштау, 
қан  құйылу  ірі  ошақты,  күрт  шектелген.  Жиі  зақымдалатын  жерлер  жауырын 
алды, тізе үсті, желін үсті, асқазан іші және бүйрек іші порталды лимфа түйіндері. 
Бауыр, бүйрек, миокард, қаңқа бұлшықетінің түйіні және дистрофиясы. Бауырдың 
көлемі ұлғайған, сұр-қызғыш, сұр-сарғыщ, кейде сарғыш-жосалы реңді, бабезиоз 
бен  пироплзамға  жергілікті,  тейляриозда  байқалмайды.  Түйіншектіжаралы 
абомазит, 
энтерит. 
Ұлтабардың 
кілегейінде 
алдымен 
ұсақ, 
ашық-
қызыл,жетерліктей  жалпақ  төмпешік,  тыртыстың  беткейі  шашыраңқы.  Сосын, 
олар  ұлғаяды(кейде  бұршақ  мөлшеріне  дейін),  орталығы  сұрланады  және  түсіп 
қалады.  Төмпешік  орнында    ұсақ  доңғалақ  және  жұлдызды  жарашықтар  секілді 
дамиды(2-10мм).  Оның  түбі  ақшыл  немесе  қошқыл  қызыл,  шеті  қисық,  үзілген, 
ісікті, көтеріңкі, оның айналасындағы кілегей қабық гиперемирленген. Содан соң 
жаралар сарғаяды, ағарады, шеттері түседі, периферияда қызыл жиек ағарады.  
 
Секундарлы  инфекцияның  күрделенуінде  жаралар  тереңірек,  бір-бірімен 
қосылады,  дифтериялық  қабыну  дамиды.  Көмейдің,  кілегей  қабықтарының, 
трахеидің, өт және несеп көпіршіктерінің зақымданған түйіршіктері(ұлтабардағы 
сияқты). Химостаз. Гемоглобуриннің жоқтығы. Азғындықтың белгілері.  
 
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: