Семинар Ерте темір дәуірі хронологиясы мен археологиялық мәдениет ескерткіштері. Үйсіндердің тілдік және этникалық шығу тегі мәселесі
жүктеу/скачать 19,44 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қауыншы мәдениеті
- Отырар-Қаратау мәдениеті
|
2-семинар Ерте темір дәуірі хронологиясы мен археологиялық мәдениет ескерткіштері. Үйсіндердің тілдік және этникалық шығу тегі мәселесі. Қаңлылардың шығу тегі және этностық тарихы. Темір дауірінін камтитын аралыгы: б.з.б.8 ғ- б.з 6ғ. Темір дауірі екіге болінеді; 1. Ерте темір кезені: б.з.б.8ғ-3ғ 2. Кейінгі темір кезені:б.з.б 3ғ-б.з-6ғ Б.з.б. 1 мынжылдыктын басында темірді пайдаланды.Темір деуірінде рулар улкен тайпаларга бірікті. Казакстан аумагында б.з.б 3ғ-б.з.5ғ. аралыгында сармат, уйсін, гун, канлы тайпалык бірлестіктер калыптасты. Егіншікпен айналысу киындап,көшпели мал шарушалығына ауысты. Казакстанда жартылай кошелі мал шаруашылырымен бірге отырыкшы өмір салты, егіншілік катар дамыды. Таза кошпелі турмыс калыптасқан аймактар Батыс пен Орталык Казакстан. Жартылай кешпелі мал шаруашылыгымен Алтай және Жетісу таулы аймактары. Тебіндеп жайылатын жылкы мен койдын саны артты. Туйелер жук көлігі ретінде пайдаланды. «Аң стилі» б.з.б. 8 г. Бастап Еуазия далалы аймактарында пайда болды. Басты такырыбы - аңдар мен аныздары киял-гажайып бейнелерді суреттеу. Темір дәуірінде адамдар Көк тәңірге сыйынды.Аттарын бірге көметін. Ерте темір дәуірінде кездесетін археологиялық ескерткіштер олар обалар. Мысалға Арал төбе,Шілікті, Талды,Тақсай ханшайым обасы және т.б. Ерте темір дәуіріне жататын қалалар-Шірік-Рабат,,Чигучен,Бәбіш-Молда. Сырдария, Талас, Шу жерлерінен сақтардың ескерткіштері табылды.Оңтүстік Қазақстандағы сақ тайпаларының ең көне ескерткіштері Түйіскен мен Ұйғарақ.Алматының күншығыс жағындағы 40-тан астам оба орналасқан ескерткіш Есік.Есік обасы б.з.б 5-4ғ салынған және ол жерден алтын киіммен жерленген сақ ханзадасы табылған.Есік обасынан 4000-нан астам бұйымдар және күміс табақша табылған . Үйсіндердің тілдік және этникалық шығу тегі мәселесі. Үйсіндер б.з.б.3 ғ. - б.з. 5ғ. аралығында өмір сүрген. Б.з.б. 2 ғасыр - Үйсін атауы қытай деректерінде кездеседі. Үйсіндер жайлы жазған қытай тарихшы Сыма Цяньнің «Тарих жазбалары» еңбегінде Үйсіндердің басшысын «гуньмо» деп атайды. Үйсіндерді қытай деректерінде Усунь-го деп аталады. Усуньго, Синго көшпелі мемлекет ұғымын білдіреді. Б.з.б.138 жылы Ғұндарға қарсы одақ жасау жөнінде Батыс өңірге келген Қытай елшісі Чжан Цянь: "Қазір үйсіндер күшті елге айналыпты" деп жазады..шығысында ғұндармен, батысында қаңлымен, оңтүстігінде әртүрлі тұрақты иеліктермен араласып тұрады. Деректерде Үйсіндердің үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрады. Үйсін мемлекеті б.з.б. 2-1ғ-да қытай елімен сауда қарым- катынаста болған. Үйсін мәдениетінің хронологиялық ауқымы: 700 жылдай. Қаңлылардың шығу тегі және этностық тарихы : Қаңлылар б.з.б 3ғ-б.з 5ғ.Қытай деректері. Қытай тарихшысы Сыма Цянь«Тарих жазбаларында» көшпелілердің (Қаңлылар) өмірі мен тұрмысын сипаттап жазган. «Цянь Хоньшу» аттытарихи деректерінде Қанлы мемлекетінің пайда болу уақыты, шекарасы туралы маңызды мәселелері туралы айтылған. қаңлылар Оңтүстік Қазақстанның Арыс, Талас жағалауларында, Сырдарияның төменгі ағысы жағында мекендеген.. Б.з.б. 3ғ. қаңлылар Сырдария алқабы мен Қаратау жотасын мекендеді. Астанасы - Битьян. Қазіргі Түркістан маңында болған. Кытай хронологиясында қанлыларда екі астана: жазғы, қысқы. Канлы билеушісі Хан. Қаңлыларда елді баскаруга ханга: үш орынбасар, уәзір көмектесіп отырган. Қанлы елі өз ішінен бес иелікке бөлініп, әр иелікті кіші хандар басқарды. Кіші хандар ұлы ханға бағынды. Кіші хандарга багынатын ру, тайпалардың басшысы көсемдер. Көсемдердің лауазымы мұрагерлік жолмен әкеден балага берілген. Халқы - 600 мын адам 120 мың түтіні (отбасы) Әскері - 120 мын. Қаңлылардың археологиялық мәдениеттері: Қауыншы мәдениеті-Ташкент төңірегі, оларда тоқыма жіп иіру ісі жақсыдамыған. Ең жақсы зерттелген ескерткіші Шардараға жақын жерде Ақтөбе қонысы. Қауыншы мәдениетінде қайтыс болған адамды киіммен жерлеген. Олардың қасына қолданған заттарын қойған 2.. Отырар-Қаратау мәдениеті- Сырдарияның орта ағысы, Қаратау, Талас өзені. Балшықтан биік қорғанды қалалар салынды. Үйлер шикі кірпіштен тұрғызылған. Жетіасар мәдениеті- Сырдарияның төменгі ағысы Қуандариямен Жаңадария аңғарлары. Жетіасар 20 қаладан құралған кешен. Ең үлкен каласы 16 гектар жерді алып жатқан қала жұрты: Алтын-асар. Шикі кірпішпен саз балшықпен сыланды, орта бөлмесіне қызыл бояумен ою, гүл сурет салды жүктеу/скачать 19,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|