Семинар сұрақтары: Әкімшіл-әміршіл (тоталитарлық) жүйе және ұлттық мәдениет
жүктеу/скачать 44 Kb.
|
|
Семинар 12. ХХ ғасырдағы қазақ мәдениеті. Семинар сұрақтары: 1. Әкімшіл-әміршіл (тоталитарлық) жүйе және ұлттық мәдениет; 2. Қазақстандық ғылымның, білім институттарының және мәдениеттің қалыптасуы мен дамуы; 3. Қазақ өнерінің дамуы: ХХ ғасырдағы кескіндеме, мүсін, сәулет, опера, балет, музыка, драматургия; 4. ХХ ғасырдағы Қазақстан әдебиеті; 5. Қазақ киносының қалыптасуы мен дамуы; 1. Әкімшілдік-әміршілдік жүйе – елдің экономикасын басқару тәсілі. Мұнда әкімшілдік, әміршілдік әдістерге басты рөл жүктеледі және билік басқарудың орталық органдарына, төрешілдік аппаратқа шоғырландырылады. Әкімшілдік-әміршілдік жүйеге бір орталықтан директивалық жоспарлау тән. Кәсіпорындар өздеріне басқарудың жоғары сатыларынан берілген жоспарлы тапсырмаларға сәйкес әрекет етеді. Әкімшілдік-әміршілдік жүйе тоталитарлық режимдерге сүйеніп, басқарудың демократикалық қағидатына қайшы келеді, еркін нарықтың, бәсекенің, кәсіпкерліктің дамуына бөгет жасайды. Тоталитаризм (лат. totalіs – тұтастай, түгелдей) – деспотизмнің бір түрі. Тоталитаризм орнаған мемлекетте қоғам өмірінің барлық саласы биліктің бақылауында болып, адам бостандығы мен конституциялық құқықтары жойылады, оппозиция мен өзге саяси ой өкілдері саяси қуғын-сүргінге ұшыратылады. Тоталитаризмнің тарихи үлгілері КСРО-да Сталин, Қытайда Мао Цзэ-дун, Солтүстік Кореяда Ким Ир Сен режимі кезінде, фашистік Италия мен Германияда орнады. 1) қоғамның, жеке адамдардың өмірін деспоттық, авторитарлық — бюрократиялык мемлекеттің күшімен басқаратын қоғамдық-саяси құрылыс. Тоталитарлы саяси жүйе ең сорақы түрі — фашистік тәртіп; 2) саяси ой-жүйедегі тоталитарлық тәртіпті атқарушы бағыт. Тоталитарлы саясаттық жүйе - мемлекеттің қоғамға және жеке адамға толықтай, тұтас бақылау орнатуымен сипатталатын саяси жүйенің бір түрі. Оған тән ерекше белгілер: азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының барынша бұзылуы; барлық деңгейдегі биліктің жоғарыдан тағайындалуы; билік бөлінісі принципінің жойылуы, яғни, биліктің барлық - атқарушы, заңшығарушы, сот тармақтарының тұтасып кетуі; басында көсемі бар бір ғана билеуші партияның болуы және оның мемлекетпен тұтасып кетуі; басқа партиялардың және ұйымдардың қызметінің ресми "қозғалыс" қызметімен алмастырылуы; қоғамның барлық мүшелеріне бір ресми идеологиялық доктринаның таңылуы; тек қана мемлекеттік нысандағы бұқаралық ақпарат құралдарының болуы, қандай да болмасын ақпараттың қатаң "сүзгіден" өткізілуі; үздіксіз әрі тұтастай зорлыққа негізделген мемлекеттік ұйымдасқан лаңкестік. 2. Қазақстандық ғылымның, білім және мәдениет институттарының қалыптасуы мен дамуы. 20-30 жылдары республика ғылымының қалыптасуы жүрді. 1920 жылдың қазан айында 4 бөлімнен тұратын Қазақстанды зерттеу қоғамы құрылды. Тарих, этнография, археология бойынша еңбектер шыға бастады, қазақ жазуы жетілдірілді. 1926-1927 жылдары КСРО Ғылым академиясының ұйымдастырылған кешенді экспедициялары Қазақстанның статистикалық-экономикалық, топырақ-ботаникалық, геологиялық, гидрогеологиялық түсірілімдерін жүргізді. 1932 жылы ашылған КСР Ғылым академиясының Қазақстандық базасының құрамында екі сектор болды: зоологиялық және ботаникалық. 1935 жылы қарашада КСРО Ғылым академиясының Қазақстандық базасының Ғылыми кеңесінің облыстың табиғи ресурстарын кешенді пайдалану жөніндегі сессиясы өтті. 1936 жылы базалар құрамына - қазақ тілі мен әдебиеті мен халық шығармашылығынан тұратын Қазақ ұлттық мәдениет ғылыми-зерттеу институты енді. Соғыс қарсаңында Қазақстанда 57 ғылыми мекеме жұмыс істеді, онда 1700-ден астам ғалым жұмыс істеді, ғылыми-зерттеу мекемелерінің шығындары 12 есеге өсті. Соғыс жылдарында КСРО Ғылым академиясының қазақ филиалының құрамында 14 жаңа ғылыми-зерттеу институттары құрылды. 1944 жылы қарашада үкімет оны 1946 жылы маусымда ашылған Республикалық академия етіп қайта құру туралы шешім қабылдады. Академиктер В.И.Вернадский, В.А.Обручев, А.М. сияқты әлемге әйгілі ғалымдар. Панкратова және басқалар.Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін Қазақстанның (сонымен қатар басқа одақтас республикалардың) мәдени өмірі БКП (б) -ның қатаң идеологиялық бақылауында болды, ең бастысы мәдениет пен саясаттың байланысы болды. жүктеу/скачать 44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|