Соғыс майдандарындағы қазақстандықтардың ерліктері
жүктеу/скачать 16,17 Kb.
|
|
Соғыс майдандарындағы қазақстандықтардың ерліктері Соғыс басталған күннен бастап қазақстандықтар нағыз күш жігері мен ерліктерін көрсетті. Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанда КСРО-ның басқа республикалары сияқты бірлескен күш-жігермен фашизмді жеңу үшін барын берді. Қазақ КСР-нен майданға 1 миллион 200 мыңнан астам жауынгер, 12 атқыштар, 4 атты әскер дивизиясы, 7 атқыштар бригадасы, 50-ге жуық жеке полк пен батальон жұмылдырылды. Көбінесе қазақстандықтар майданның ең қауіпті салаларында кездесті. «Бүгін таңғы сағат 4-те неміс әскерлері Кеңес Одағына ешқандай талап қоймастан, соғыс жарияламай-ақ біздің елімізге шабуыл жасап, көптеген жерлердегі шекарамызға шабуылдап, қалаларымызды ұшақтарымен бомбалады». 1941 жылы 22 маусымда КСРО Халық Комиссарлар Кеңесі Төрағасының орынбасары В.М.Молотов жолдастың радио арқылы бұл сөзін бүкіл Кеңес Одағы тыңдады. Қазақ КСР жауынгерлерінің ерліктерін Кеңес Одағының Маршалы Георгий Жуков жоғары бағалады. Ол өзінің естелігінде 1945 жылы 29 сәуірде Берлин қалалық әкімшілігіне бірінші болып лейтенант Кенжебай Мәденов взводының жауынгерлері кіргенін жазады. «Соғысшылар фойе мен дәліздерге қол гранаталарын лақтырды. Әр бөлмені шайқаспен алуға тура келді», - деп жазады Жуков жаудың қиян-кескі қарсылығы туралы. Фашистер соғысты Атлант мұхитынан Сібірге дейінгі ұлы мемлекет құру жолындағы шешуші кезең ретінде қарастырды, онда Қазақстан «Гросс Түркістанның» бір бөлігіне айналады. Бірақ кеңес халқы Германияның «найзағай соғысы» жоспарын бұзды. Шекарадағы Брест бекінісі фашистік соққыны алғашқылардың бірі болып қабылдады. Оны қорғаушылардың қатарында қазақстандықтар да көп болды. Жұматов, Чултуров, Ниязов және басқалары қайсарлық пен ерлік көрсетті.Бекініс бір ай бойы аман қалды, бір жарым мың фашисті өз қабырғаларының жанына жерледі. Қазақстан мен Қырғызстанда жасақталған генерал И.В.Панфиловтың 316-атқыштар дивизиясының ерлігі әрқайсымыздың есімізде. Мәскеу түбіндегі шайқасқа қатысқан. 1941 жылы 16 қарашада Дубосеково стансасында 4 сағатқа созылған шайқаста немістердің 50 танкінің соққысын өз мойнына алып, астананы бұзып өтуге жол бермеген 28 панфиловшы жауынгер еді. Олардың барлығы қайтыс болды, барлығына да қайтыс болғаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Сол дивизияның жауынгерлері, бір шайқаста 150 фашистті жойған ержүрек пулеметші Төлеген Тоқтаров пен Бородино селосы маңында бір күнде бес рет неміс шабуылына тойтарыс берген Мәлік Ғабдуллиннің ерліктерін ұмытпаңыз. Көптеген қазақ қыздары мен ұлдары Кеңес Одағының Батыры атағын алды, олардың көпшілігі қайтыс болғаннан кейін. Солардың бірі Ленинградты қорғаушы Сұлтан Біржанұлы Баймағамбетов. Ол А.Матросовтың өлмес ерлігін қайталап, жау бункерінің амбразурасын денесімен жауып, ерлік жасады. Ал қазақ халқының даңқты екі қызының есімі Ұлы Отан соғысы тарихына алтын шежіреге енді. Әлия Молдағұлова қайтыс болғаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағын алған тұңғыш қазақ әйелі болды. Ол өзінің батальонын шабуылға бастады. Әлия өлімші болып жараланғанның өзінде өзін жаралаған офицерді автоматпен өлтірді. Мәншүк Мәметова өзінің батыл ерлігін жасағанда жиырма бір жаста еді. Ол бәрімен жалғыз қалды, жаулар алға ұмтылды, бірақ бар болғаны үш пулеметі бар Мәншүк бірнеше сағат бойы жаудың қаһарлы шабуылын тоқтатты. Ол қайтыс болғаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағын да алды.1945 жылдың сәуір-мамыр айларында Украинаны, Белоруссияны, Балтық жағалауын, Батыс Еуропаны, ең соңында Берлинді азат ету кезінде Курск шайқасында мыңдаған қазақстандықтар өз өмірін қиды. Бұл операцияда Кутузов орденінің 150-ші Идрица дивизиясының жауынгерлері ерекше рөл атқарды. Оның жауынгері Р.Қошқарбаев алғашқылардың бірі болып Рейхстагқа Жеңіс туын тікті. Ерлігі мен ерлігі үшін осы дивизияның 15 жауынгері Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Төлеухан Шайділдинов Рейхстаг қабырғасына мынадай жазу қалдырды: «Мен қазақпын, қазақстандықпын, Мәскеуден Берлинге дейін соғыстым. Олар Рейхстагқа басып кіріп, жеңіске жетті. Шайділдинов Төлеухан». Ал алматылық Михаил Коробов Гитлер бункері орналасқан Берлин императорлық канцлериясының секторында орналасқан капитуляциялық неміс генералы Кребстің штаб-пәтерімен бірінші болып телефон байланысын орнатты. Бұл уақытша неміс үкіметі мен кеңес қолбасшылығы арасындағы келіссөздер жүргізу үшін жасалды. Ұлы Отан соғысындағы ерліктері үшін 500-ге жуық қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Бұл атақты екі рет шабуылдаушы ұшқыштар Т.Я. Бегелдинов, Л.И. Беда, И.Ф. Павлов және истребитель С.Д.Луганский. Немістің 62 ұшағын атып түсірген Кеңес Одағының ұшқышы Кожедуб Иван Никитович үш рет Кеңес Одағының Батыры атанды. Соғыс аяқталғаннан кейін шығындар туралы хабар бүкіл әлемді дүр сілкіндірді. Ұлы Отан соғысында 50 миллион адам қаза тапты. Кеңес Одағы ең үлкен шығынға ұшырады - 27 миллионнан астам адам. Соғыс жылдарында бір жарым миллионнан астам отандасымыз әскер қатарына шақырылғанымен, олардың 610 мыңға жуығы қазақстандықтар. Майданға аттанғандардың жартысынан көбі қаза тапты. жүктеу/скачать 16,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|