Сұрақтар мен тапсырмалар
жүктеу/скачать 17,04 Kb.
|
Практикалық сабақ 2
|
Сұрақтар мен тапсырмалар: 1. Қазақстандағы сыбайлас жемқорлықтың пайда болуының тарихи алғышарттары. Қазақ даласындағы «тура» билер соты 2.Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың заңмен қамтамасыз етілуі 3.Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілері және олардың өкілеттіктері 1. Ресей отарына айналғанша, дәстүрлі қазақ қоғамында жемқорлықтың етек жаюына алғы шарттар қалыптаспаған еді. «Көшпелі қазақ қоғамының саяси - әлеуметтік жүйесіндегі демократиялық билік бидің қолында болды. Ауыл арасында жанжалдасқан немесе дауласқан адамдар арадағы дауды шешу үшін, сол ауылдағы қазақтың ғұрыптық заңдарын жақсы білетін, өзінің әділдігі, шешендігімен көзге түскен кез келген адамға жүгінуге құқылы болды. Даудың әділдігі күмән тудырған жағдайда дауласушы тараптар басқа билерге жүгінді. Осылайша, түйіні қиын дауларды әділ шешкен бидің атағы елге жайылып, абыройы арта түсті. Өзінің беделіне дақ түсірген би сот ісіне араласу құқығынан айырылды». «Билердің әділетсіз шешіміне шағым жасау ілуде бір рет, өте сирек кездесетін. Би дұрыс үкім шығармаған жағдайда өзінің абыройы мен беделінен жұрдай болып, би атағынан айырылып қалатын. Би өзінің сіңірген еңбегі үшін «бидің билігі» деген сыйақы алатын. Ол кінәлі жақтын есебінен өндірілетін. Сыйақының мөлшері дауда өндірілетін мүліктің оннан бір бөлігіне тең болатын» . «Елдестірмек-елшіден, Жауластырмақ -жаушыдан», «Кілемге бергісіз алаша бар,Ханға бергісіз қараша бар», «Тура биде туған жоқ,Туғанды биде иман жоқ», «Туғанына бұрғаны-Биді құдай ұрғаны», «Төбе би де өзіміз,Төре би де өзіміз. Қисық болса сөзіңіз, Құрулы тұр тезіміз» деген мәтелдер сөзіміздің айғағы. Қазақстанның XV-XVIII ғасырлардағы ортағасырлық тарихын Қазақ хандығының дәуірі деп атайды. Оған бірнеше жекелей тарихи заңдылықтар куә болып табылады. Біріншіден, бұл кезеңде қазақ хандығының қалыптасуы, этникалық процестердің сапалы жаңа даму деңгейіне шығуы, соның нәтижесінде қазақ халқының дербес ұлт ретінде қалыптасуы пайда болады; Екіншіден, мемлекеттік жүйенің қалыптасуы пайда болады. Моңғол мемлекеттік дәстүрлері қыпшақтардың әдет-ғұрыптарымен алмасады; Үшіншіден тарихи дамудың осы кезеңінде (Ресей отарлаушылығына дейін) «Қазақ хандығы» деген саяси термин бекіп, осы кезеңнен бастап халықаралық аренада ол берік жағдайға ие болады. Жазба деректерге байланысты XVI ғасырдан бастап «қазақтардың территориясы», «қазақтар елі» деген саяси түсініктер жөнінде ең алғашқы мәліметтер пайда бола бастады. Төртіншіден, бұл кезең жаңа тарихи дәуірдің негізін салды. Қазақстан тарихында түркілер, қыпшақтар және Алтын Орда дәуірлерінің орнына Қазақ хандығының дәуірі келді. Қазақ хандығы қазіргі кезеңдегідей айқын белгіленген шекараны білмегенмен мемлекеттік идеология, заңдары, билер соты және басқа да ортағасырлық мемлекеттерге тән мемлекеттік құрылымдар болды. Қазақ қоғамында XV-XVIII ғасырлар аралығында негізгі сот билігіне билер соты ие болды. Қазақ қоғамындағы халықтың жаһандық игілігі билер соты болып табылады. Халық арасында олардың беделі ерекше болды. Олардың пікірі үкімет билігінен де жоғары саналды. Билер соты қиянатқа бармау және әділдік принциптеріне негізделді. Бұл жүйеде сот шешімдерінің адамгершілік бағдарда болу, қол жетімділік және ашықтық басшылыққа алынды. Би соты-ның түпкі мақсаты дауласушылардың өзара қарым-қатынасы қандай күрделі болса да екі жақты бітістіру. Белгіленген ереже бойынша «даудың түбі біту» болды. Көшпелі өмір салтында бостандық пен еркін орналасу принциптері, шексіз дала, қоғамдық құрылымдардың «көлденеңдігі» мен мемлекеттік институттардың тіктігінің болмауы көшпенділер ортасында бейбітшілік, бостандық пен әділеттілікке бағытталған құқықтық ережелер мен институттарды қалыптастыру мен дамытуға мүмкіндік туғызды. Соның нәтижесінде ұрпақтан-ұрпаққа жалғаса отырып, әділдіктің әмбебап принциптерін жасауға қол жеткізді. Қазақтардың ең алғашқы заңы Қасым ханның (1448-1518) есімімен байланысты «Қасым ханның қасқа жолы» заңдар жинағының негізіне түркілер мен моңғолдардың мемлекеттік ұйымдарының, басқармаларының, әкімшілік, қаржы, салық жүйелерінің орасан зор тәжірибесі алынды. Ол бес бөлімнен тұрды (мүліктік, қылмыстық, әскери заңдар, елшілік дәстүрлер, қоғамдық жұртшылық заңдар. Бұл заң жинағы Есім ханның кезінде толықтырылып, «Есім ханның ескі жолы» деп аталды. Ол қазақ хандығындағы саяси жүйені түбірлі өзгерте отырып, басшылықты төрелерден сұлтан-шыңғыстар ашық таңдаулыларға, яғни, билер мен старшындарға берді. Бір көңіл аударарлық қызықты жағдай Есімнің өзі Шыңғыс тұқымынан, бірақ оның мұндағы қойған мақсаты: басшылық сапасы мен іскерлігіне қарамай тұқым қуалаушылықты бұзып, сайлану, таңдау арқылы басшы тағайындауды енгізу еді. Есім хан Қасым хан заңдар жинағына хандық биліктің намысын, мәртебесі мен абыройын қолдайтын, халықтың бірлігін нығайтуға, көшпелі ұжымдардың дәстүрлі тұрақтылығын сақтайтын, дәстүрлі заңдық тәртіптерді ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптарды жаңартатын және нығайтатын ережелерді енгізді. 2.Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың заңмен қамтамасыз етілуі. Қазақстанның «сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» респуликасының заңы сыбайлас жемқорлықтың келесі анықтамаларын береді-бұл заң ескерілмеген қабылдану өзі немесе арашаршылардан кейін сабақтас өз лауазымды өкілеттердің қолдануымен мемлекеттік функциялар ол теңестірілген тұлға сонымен бірге отындайтын тұлғалардың мүліктік игіліктер және артықшылықтары мүліктік пайданың алулары үшін мүмкіндіктердің олармен немесе өз өкілеттерінің басқаша қаолдану,яғни жеке және заңды тұлғаларды пайдаланып пара беріп сатып алу заңға қайшы келеді. 2. Мемлекеттік саясаттың негізгі басымдылықтарының бірі –сыбайлас жемқорлыққа карсы күрес.Сыбайлас жемқорлық салық қызметі органдарының имиджына өте кері ықпал береді,салық төлеушілердің сенімін төмендетеді,мемлекеттің нарықтық экономикасының дамуына қатер төндіреді,экономикалық және ұлттық қауіпсіздікке зиянын келтіреді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қағидалары мыналар; 1.Заңның және соттың алдында баршаның теңдігі, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте өте маңыздысы қағидалардың орындалуы және іске асырылуы. Өкінішке орай бұл заң біреулерге дұрыс,біреулерге жұмыс жасамайды.Сонымен бірге жеке судьялар,құқық қорғау органдарының мемлекеттік қызметкерлер сыбайластық жемқорлыққа ұшыраған. Бұл қағидалардың орындалуы азаматтардың коррупцияға қарсы белсенділігі болып табылады. Ақпаратты құралдарды тарату өкілдерінің соттық процестерге қатысуы,прокуратура, қылмысқа қарсы күрес агенттіліктеріне құқық органдарына үндеулер беруі үлкен ықпалын тигізеді. 2. Мемлекеттік және қоғамдық бақылаудың мемлекеттік органдардың қызметінің заңға сүйенетін регламентін, заңдылығын және жариялалығын қамтамасыз етуі. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес негізінде мемлекеттік бағдарламаға сәйкес Қазақстан республикасының жарлығымен бекітілген мемлекеттік органдардың шешім қабылдаудың тазалығы , электронды ақпарат арқылы жүзеге асырылуы болып табылады. Бағдарламадағы ерекше орын азаматтық қоғамдық ұйымдардың коррупцияға қарсы қызметіне, заңға сүйенген сана және коррупцияға қарсы заңның орындалуы төңірегінде заңға сүйенген мәдениеттің құрастыру процестерін білдіреді. Қазақсатн Республикасының әділет министрлігі заң жобаларының заңға сүйеніп реттеуі және лауазымды тұлғалардың мүдделерінің дауын сақтап қалуы қызметтік міндеттердің заңын бекітуші «Жақтау туралы» ұсынылған. 3. Мемлекеттік ақпараттың құрылымы,кадрлік жұмысты жетілдіру және мәселелердің шешімін жеке және заңды тұлғалардың құқық және заңды түрде мүдделеріне қатысты заң құру. Мемлекеттік программалымен соттық шешімдерінің қабылдануы, ол шешімнің заңдылығы,орындалуының уақытылы болуы шарттары өзара әрекеттену тетіктерін айқындап береді.Заңға сәйкесті аталған қағидалар танылып қамтамасыз етілуі керек; Қазақстан республикасының Конституциясының 39 тармақтың 1 бабына сәйкес, теңестірілген тұлғалар сонымен мемлекеттік функциялардың орындауға лауазымды азаматтар заңсыз құқық пен бостандықтан айыруға рұқсат берілмеуі.Жеке және заңды тұлғалардың кәсібіне араласу,олардың мүддесін заңсыз қолдауға жол берілмейді. Тұрақты негізде салық органдарында сыбайластық жемқорлыққа қарсы күресті қадағалайтын, қызметтік әдептің орындалуы сұрақтары бойынша комиссиялар жасақталып, ҚР салық төлеушілер хартиясы жасақталған. Электрондық салық қызметтерді енгізу салық қызметкерлерімен байланысу жолдары алшақтатылған, салық төлеушілердің шағым,арыздарын қарайтын,салық төлеушілерге ыңғайлы орталықтар ашылған. Салық төлеушілерге тұрақты түрде ақпаратты құралдар арқылы деректер беріліп,салық өндіруімен сабақтас мәселелер жөнінде семинарлар жүргізіледі. жүктеу/скачать 17,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|