Тіл және оның негізгі функциялары
жүктеу/скачать 15,53 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстан Республикасындағы тілдік Үшбірлік идеясы
|
Тіл және оның негізгі функциялары Тіл әдетте екі аспектіде анықталады: біріншісі-фонетикалық, лексикалық, грамматикалық құралдар жүйесі, олар ойды, сезімді, ерікті білдіру құралы болып табылады, адамдар арасындағы қарым-қатынастың маңызды құралы ретінде қызмет етеді, яғни тіл-адамның шығу тегі мен дамуындағы ұжыммен байланысты әлеуметтік құбылыс; екіншісі-белгілі бір стилистикамен сипатталатын сөйлеу түрі (қазақша тіл, ауызекі сөйлеу). Тіл адами қарым-қатынастың негізгі құралы ретінде жеке тұлғаның ниеті мен тілектеріне және адамзат қоғамдастығының міндеттеріне сәйкес әр түрлі функцияларды орындайтын етіп құрылған. Жалпы, тілдің функциялары тілдік құралдардың әлеуетті қасиеттерін әртүрлі мақсаттарда пайдалануды білдіреді. Тіл тұтастай алғанда адам қызметінің әртүрлі жағдайларында адамдардың қарым-қатынасын жүзеге асыруға арналған, яғни тілдің негізгі қызметі-тіл тобының мүшелері арасында пікір алмасудан тұратын қарым-қатынас функциясы (коммуникативті функция). Сөйлеу қарым-қатынасына сөйлейтін субъект, сөйлеу адресаты (нақты немесе әлеуетті, бір немесе жаппай) және хабарланған адам қатысады. Қарым-қатынастың нақты мақсаттарын ескере отырып, тілдің негізгі функциясынан басқа-коммуникативті, мыналар ерекшеленеді: - кейбір логикалық мазмұнды беруде көрсетілген ақпараттық функция немесе хабарламалар; - іске асырылатын әсер ету функциясы: а) сөйлеушінің еркін білдіру; б) мәлімдеменің мәнерлілігін жеткізу; в) сезімдерді, эмоцияларды білдіру. Әлемдік тілдер Әлемдік тілдер-олар тұратын аумақтардан тыс әртүрлі халықтардың өкілдері қолданатын ең көп таралған тілдер. Бұл тілдердің функциялары ұлттық өмірмен шектелмейді және халықаралық салаларды - дипломатияны, әлемдік сауданы, туризмді, телеграф пен радиобайланыстан әуе және ғарыштық байланыстарға дейінгі ғаламдық байланыс жүйелерін қамтиды. Олар аудармалар мен ғылыми-техникалық рефераттарда жалпыадамзаттық білім массивтерін сақтайтын әртүрлі елдердің ғалымдарымен байланысады. Олар БҰҰ-ның және басқа да халықаралық ұйымдар мен съездердің "жұмыс тілдері", сондай-ақ "шет тілдері", яғни әлемнің көптеген мемлекеттерінің жоғары оқу орындары мен мектептеріндегі міндетті оқу пәні ретінде қабылданады. Әлемдік тілде сөйлейтіндердің абсолютті саны оның басты белгісі емес: сөзсіз, әлемдік француз тілінде 80 миллионға жуық адам сөйлейді, ал қытай тілінде 1 миллиардтан астам адам сөйлейді. Әлемдік тілдердің құрамы өзгермелі. Қазіргі уақытта оған ағылшын, орыс, француз және т.б. жетекші орын 420 миллион адамға арналған ағылшын тіліне жатады. Ол барлық дерлік елдерде - жыл сайын шамамен 18 миллион адам оқиды және оның халықаралық функциялары жалпыға белгілі: алайда, XVIII ғасырда. ол француз немесе португал тілдерінде беделге ие болмады (соңғысы қазіргі заманда әлемдік тілдерден шыққан) және тек ХІХ ғасырда мемлекетаралық кеңінен қолданылатын тілге айналды. 250 миллион адамға арналған Орыс тілі ежелден бері біздің ел халықтарының ұлтаралық ынтымақтастығының құралы болып табылады және ХХ ғасырдың ортасынан бастап жалпыға бірдей танылған әлемдік тілге айналды. Әлемдік тілдердің құрамына кіре отырып, ол бірден бауырластарды бірқатар әлеуметтік функцияларға бөлді, мысалы, бүкіл әлемдік ғылыми ақпараттың 70% - ы тек ағылшын тілінде кодталған. Оның жалпыадамзаттық құндылығы ең бай орыс классикалық және заманауи көркем әдебиетімен және әлемнің барлық тілдеріндегі әдебиеттің сапасы мен саны бойынша орыс тіліндегі аудармаларымен байланысты. Адамзаттың бұл тілді әлемдік тіл ретінде қабылдауы осы тілдің беделімен, оның тарихтағы және қазіргі кездегі рөлімен байланысты. Әлеуметтік-тарихи себептермен қатар лингвистикалық себептер де маңызды. Бұл орыс тілінің әлемдік коммуникативті функцияларды орындауға қаншалықты қолайлы, ыңғайлы екендігі, басқа тілдер мен мәдениеттердің спикерлерін оқытуға қаншалықты дайын екендігі туралы. Ол қалыптасқан ұлттық әдеби тіл болуы керек, ұзақ жазбаша дәстүрі, қалыптасқан нормалары болуы керек, жақсы зерттелген және грамматикада, сөздіктерде, оқулықтарда сипатталған. Қазақстан Республикасындағы тілдік Үшбірлік идеясы Үш тілде білім берудің негізгі мақсаты – қазақстандықтардың бір уақытта үш мақсатты тілді халықаралық стандартқа сай меңгеруіне қажетті жағдайлар жасау. Үш тілде білім беру моделіне сәйкес Қазақстанда мақсатты тілдерге қазақ , орыс және ағылшын тілдері жатады: − қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде азаматтарды табысты бірігуге мүмкіндік береді; − орыс тілі қазақ тілімен қатар ресми тіл ретінде қолданылады; − ағылшын тілі әлемдік экономикаға бірігу құралы. Үш тілде білім беру – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тіл саясатынан бастау алып, төмендегіге негізделген: − мектеп бітірушілердің 100%-на қазақ тілін меңгерту; − Қазақстандағы объективті тарихи себептерге негізделген орыс тілін меңгерудегі жетістіктерді жоғалтпай және оларды молайта түсу; − табиғи қалыптасқан қазақ-орыс қос тілділігіне әлемдік қауымдастықтағы бірігу тілі ретінде үшінші тіл – ағылшын тілін білуді қосу. жүктеу/скачать 15,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|