Зерттеуші
жүктеу/скачать 3,02 Mb. Pdf көрінісі
|
| Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 1 Зерттеуші Исследователь – The Researcher ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№ 1-6(117-122), қаңтар - маусым , 2016 жыл 2006 жылдың мамырынан шығады • Издается с мая 2006 года «Білім», «Гуманитарлық ғылымдар», «Құқық», «Ӛнер», «Әлеуметтік ғылымдар», «Экономика және бизнес» және «Қызмет кӛрсету» бағыттары бойынша қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулердің ӛзекті мәселелері бойынша ғылыми еңбектер жарияланады. Білім : Педагогика ғылымдары Образование : Педагогические науки Education: Teaching Science Бас редактор Мырзантай Қожабайҧлы ЖАҚЫП, филол.ғ.к., доцент Ғылыми редактор Ләззат Байқоңырқызы БАЙБОЛАТ, магистр Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігі Ақпарат және мҧрағат комитетінің мерзімді баспасӛз басылымдарын және (немесе) ақпарат агенттіктерін есепке алу туралы 07.03.2013 ж. №13431-Ж куәлігі берілген. Алғашқы есепке қою кезіндегі нӛмірі мен мерзімі №10663-Ж, 14.04.2010 ж. Меншік иесі және баспагер: «Зерттеуші» Республикалық ғылыми-білім беру орталығы. ҚР Ҧлттық мемлекеттік кітап палатасында баспа ретінде тіркелген. Халықаралық тіркеу коды 978-601-7440. Сертификат №278, 28.03.2013ж. Журналды тарату аумағы: Қазақстан Республикасы, жақын және алыс шетелдер Журналдың тілі: қазақша, орысша, ағылшынша, испанша, қытайша, арабша, французша және тҥрікше Мекен-жайымыз: 010000, Қазақстан, Астана қаласы, А. Янушкевич кӛшесі, №4, 213 бӛлме Тел.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Жазылу индексі: 74640 Біздің сайт: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © «Зерттеуші» Республикалық ғылыми-білім беру орталығы, №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, 2016 ж. Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 2 Зерттеуші Исследователь – The Researcher ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№ 1-6(117-122), январь - июнь , 2016 год 2006 жылдың мамырынан шығады • Издается с мая 2006 года Публикуются научные работы по актуальным проблемам фундаментальных и прикладных исследований в области общественных и гуманитарных наук по направлениям: «Образование», «Гуманитарные науки», «Право», «Искусство», «Социальные науки», «Экономика и бизнес» и «Услуги». Білім: Педагогика ғылымдары Образование: Педагогические науки Education: Teaching Science Главный редактор Мырзантай Қожабайҧлы ЖАҚЫП, к.филол.н., доцент Научный редактор Ләззат Байқоңырқызы БАЙБОЛАТ, магистр Комитетом информации и архивов Министерства связи и информации Республики Казахстан выдано свидетельство о постановке на учет периодического печатного издания и (или) информационного агентства №13431-Ж от 07.03.2013 г. Номер и дата первичной постановки на учет №10663-Ж, 14.04.2010 г. Собственник и издатель: Республиканский научно-образовательный центр «Зерттеуші». Зарегистрирован в Национальной государственной книжной палате РК как издающая организация. Международный регистрационный код 978-601-7440. Сертификат №278, 28.03.2013г. Территория распространения: Республика Казахстан, ближнее и дальнее зарубежье Язык журнала: казахский, русский, английский, испанский, китайский, арабский, французский и турецкий Наш адрес: 010000, Республика Казахстан, город Астана, ул. А. Янушкевича, №4, комната №213 Тел.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Индекс: 74640 Наш сайт: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © Республиканский научно-образовательный центр «Зерттеуші», №№1-6(117-122), январь-июнь, 2016 г. Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 3 Зерттеуші Исследователь – The Researcher ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№ 1-6(117-122), January-June, 2016 2006 жылдың мамырынан шығады • Published since May 2006 Published scientific papers on the issues of fundamental and applied research in the social sciences and humanities directions: «Education», «Humanities», «Right», «Аrt», «Social Science», «Economy and Business» and «Services». Білім: Педагогика ғылымдары Образование: Педагогические науки Education: Teaching Science Editor in chief Myrzantay Kozhabayuly JAKYPOV, PhD, Associate Professor Scientific editor Lazzat Baykonyrkyzy BAYBOLAT, MA Information and Archives Committee of the Ministry of Communications and Information Republic of Kazakhstan issued a certificate of registration of a periodical and (or) information agency number 13431-F on 07.03.2013 year. Number and date of registration of the primary number 10663-F, 14.04.2010 year. Owner and publisher: Republican Scientific-Educational Center «Zertteushі». Registered in the State National Book Chamber of the Republic of Kazakhstan as a publishing agency. International registration code 978-601-7440. Certificate №278, 28.03.2013 year. Distribution: Republic of Kazakhstan, CIS and other countries Language The magazine: Kazakh, Russian, English, Spanish, Chinese, Arabic, French, Turkish Our address is: 010000, Republic of Kazakhstan, Astana, st. Yanushkevich, № 4, students home №1, №213 Tel.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Index: 74640 Our website: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © Republican Scientific-Educational Center «Zertteushі», №№1-6(117-122), January-June, 2016. Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 4 «ЗЕРТТЕУШІ – ИССЛЕДОВАТЕЛЬ – THE RESEARCHER» ҒЫЛЫМИ ЖУРНАЛЫНЫҢ «БІЛІМ», «ЖУРНАЛИСТИКА», «ҚОҒАМДЫҚ БАЙЛАНЫС» ЖӘНЕ «САЯСАТТАНУ» СЕРИЯЛАРЫ БОЙЫНША РЕДАКЦИЯЛЫҚ АЛҚАСЫ Жолдасбекова Сауле Абдразаққызы – педагогика ғылымдарының докторы, М.О. Әуезов атындағы Оңтҥстік Қазақстан мемлекеттік университеті Жаратылыстану-педагогикалық факультеті «Кәсіби оқыту теориясы мен әдістемесі» кафедрасының профессоры (Шымкент, Қазақстан Республикасы) Манов Борис Филипов – философия докторы, Н. Рильский атындағы Оңтҥстік-батыс университеті Философия факультеті Философиялық және саяси пәндер кафедрасының доценті (Благоевград, Болгария Республикасы) Нҧртазина Роза Әутәліпқызы – саяси ғылымдардың докторы, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті журналистика және саясаттану факультеті саясаттану кафедрасының профессоры (Астана, Қазақстан Республикасы) Сандыбаев Жалғас Садуахасович – философия ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік саясаттың ҧлттық мектебі Әлеуметтік саясат кафедрасының доценті, Астана қаласының Дін істері департаментінің сарапшысы (Астана, Қазақстан Республикасы) Федоров Александр Викторович – педагогика ғылымдарының докторы, профессор, А.П. Чехов атындағы Таганрог институты директорының ғылыми жҧмыс жӛніндегі орынбасары, «Медиаобразование» журналының бас редакторы, Ресей Федерациясы Президенті жанындағы Ресей экономикасын жаңғырту және технологиялық дамыту жӛніндегі Комиссия жобалары бойынша РФ Ҥкіметі жанындағы Талдау орталығының сарапшысы, РФ Білім және ғылым министрлігінің сарапшысы, Еуропалық одақтың Еуропалық медиабілім беру және медиасауаттылық жӛніндегі EMEDUS жобасының сарапшысы, Ресей кинематографтар Одағының мҥшесі, Ресей кинематограф ӛнері және ғылымдары Ҧлттық академиясының академигі (Таганрог, Ресей Федерациясы) Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 5 РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ НАУЧНОГО ЖУРНАЛА «ЗЕРТТЕУШІ – ИССЛЕДОВАТЕЛЬ – THE RESEARCHER» ПО СЕРИЯМ «ОБРАЗОВАНИЕ», «ЖУРНАЛИСТИКА», «СВЯЗЬ С ОБЩЕСТВЕННОСТЬЮ» И «ПОЛИТОЛОГИЯ» Жолдасбекова Сауле Абдразаковна – доктор педагогических наук, профессор кафедры «Теория и методика профессионального обучения» Естественно-педагогического факультета Южно- Казахстанского государственного университета имени М.О. Ауезова (Шымкент, Республика Казахстан) Манов Борис Филипов – доктор философии, доцент кафедры Философские и политические науки Философского факультета Юго- западного университета имени Н. Рильского (Благоевград, Республика Болгария) Нуртазина Роза Ауталиповна – доктор политических наук, профессор кафедры политологии факультета журналистики и политологии Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева (Астана, Республика Казахстан) Сандыбаев Жалгас Садуахасович – кандидат философских наук, доцент кафедры «Социальная политика» Национальной школы государственной политики Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан, эксперт Департамента по делам религий города Астаны (Астана, Республика Казахстан) Федоров Александр Викторович – доктор педагогических наук, профессор, зам. директора по научной работе Таганрогского института им. А.П. Чехова, главный редактор журнала «Медиаобразование», эксперт Аналитического центра при Правительстве РФ по проектам Комиссии при Президенте Российской Федерации по модернизации и технологическому развитию экономики России, эксперт Министерства образования и науки РФ, эксперт Европейского проекта по медиаобразованию и медиаграмотности EMEDUS Европейского союза, член Союза кинематографистов России, академик Национальной академии кинематографических искусств и наук России (Таганрог, Российская Федерация) Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 6 THE EDITORIAL BOARD OF THE SCIENTIFIC JOURNAL «ZERTTEUŠÌ – ISSLEDOVATEL’ – THE RESEARCHER» ON THE SERIES «EDUCATION», «JOURNALISM», «PUBLIC RELATIONS» AND «POLITICAL SCIENCE» Zholdasbekov Saule Abdrazakovna – Doctor of Pedagogical Sciences, Professor (Shymkent, Kazakhstan) Manoff Boris Filipov – Ph.D., Associate Professor (Blagoevgrad, Bulgaria) Nurtazina Rosa Autalipovna – Doctor of Political Sciences, Professor (Astana, Kazakhstan) Sandybaev Zhalgas Saduahasovich – Ph.D., Associate Professor (Astana, Kazakhstan) Fedorov Alexander Victorovich – Doctor of Pedagogical Sciences, Professor (Taganrog, Russia) Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 7 БІЛІМ ЖӘНЕ ТЕХНИКА ҒЫЛЫМДАРЫ – ОБРАЗОВАНИЕ И ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ ӘОЖ 372.85 РАПИЕВ Мумин Абдухаликҧлы, Қ.-А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-тҥрік университеті Инженерия факультеті «6М071800 – Электр энергетикасы» мамандығының 2 курс магистранты, Тҥркістан қаласы, Оңтҥстік Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы БАХТИЯРОВА Ҧлжалғас Махамеджанқызы, Қ.-А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-тҥрік университеті Инженерия факультеті «6М071800 – Электр энергетикасы» мамандығының 1 курс магистранты, Тҥркістан қаласы, Оңтҥстік Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы NASA ЖЕРСЕРІГІ ЖҤЙЕСІНІҢ БАҚЫЛАУЫНА ҚАТЫСТЫ АРАЛ ТЕҢІЗІ ЖӘНЕ АҚҚҦМ МЕТЕОСТАНЦИЯЛАРЫНДАҒЫ БАҚЫЛАУЛАР БОЙЫНША ЖАЗЫҚ КЕҢІСТІККЕ КҤН РАДИАЦИЯСЫНЫҢ АЙЛЫҚ ЖИЫНТЫҒЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ БАҒАЛАУ Аңдатпа Жҧмыста Арал теңізі және Аққҧм жерлік метеостанцияның деректері бойынша кҥн радиациясының тҥсу жиынтығына салыстырмалы талдау жасалды. Жерсеріктік және жерлік бақылаулардың жиынтық кҥн радиацияларының деректері бойынша орташа тҥзету коэффициенті анықталды. Бҧл нәтиже жиынтық кҥн радиациясының 44.9-46.8 ендік және 61.66-61.7 бойлық аралығындағы жазық кеістікке кҥн радиациясының жынтығын анықтауға мҥмкіндік береді. Кілт сӛздері: метеорологиялық станция, инсоляция, күн радиациясы, тропосфера, стратосфера, метеостанция, гелиоэнергетика. Кҥн және жел қондырғылары орнатылатын аймаққа тҥсетін кҥн және жел қуатының қорын бағалау олардың жҧмыс тәртібін зерттеу ҥшін маңызды фактор болып табылады [1, 2, 3]. Тік кҥн радиациясының әсіресе Қазақстаннның оңтҥстігі ҥшін тҥсуін бағалау қазіргі таңда аса ӛзекті. Бҧл аймақтарда қуаты тҥрлі кҥн станцияларын салу жоспарлануда. Дегенмен, толық актинометрлік бақылаулар Қазақстанның оңтҥстік аймақтарында Арал теңізі мен Аққҧм метеостанцияларында ғана жҥргізілді [1, 2, 3]. NASA жерсерігі жҥйесінің бақылауына қатысты, Арал теңізі және Аққҧм метеостанцияларындағы бақылаулар бойынша жазық кеңістікке кҥн радиациясын бағалау және салыстыру мақсатында екі метеостанциялардың әр бірі ҥшін тҥзету коэффициенті анықталды. Аталған мәселелерді шешу ҥшін алдымен, NASA арнайы жерсеріктік деректер қоры мен ашық Интернет-мҧрағаттарында, климаттық анықтамаларда кӛрсетілген, кҥн және жел қуатын бағалауға мҥмкіндік беретін, номенклатуралық деректермен және қҧрылымымен танысу керек [4, 5, 6], себебі, олар тҥпкілікті ғылыми және Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 8 қосалқы міндеттерді орындауға мҥмкіндік береді. Оларға кҥн және жел қуатының қолжетімді ағындарын есептеудің біржақты әдістерін қалыптастыру жатады. Бҧл бағыттағы зерттеулер ҧзақ уақыт бойы жердегі метеорологиялық станциялардың деректеріне негізделді. Аталған басылымдар жойылуы ҥшін қол жетімді жаңартылатын кҥн және жел қуат кӛздерінің нақты міндеттерін шешу барысында аса қҧнды. Сонымен бірге, метеостанциялардағы ӛлшеулерді жҥргізу шарасы жаңартылатын электрэнергетикасының қажеттіліктерін қанағаттандырмайды. Қазіргі таңда бірнеше тақырыптық деректер қоры қҧрылды. Олар ақпарат кӛздері (жердегі ӛлшеулер немесе жерсеріктік бақылаулар); деректерді жинақтау мезгілдері (1-ден 30 жылға дейін); кҥн радиациясы мен желдің сипаттамаларын кӛрсету (жарты сағаттық, сағаттық, айлық, жылдық мәндер); кеңістіктік интерполяция мҥмкіндіктері бойынша ерекшеленеді. Қазақстандық және шетелдік метеостанциялардан алынған антинометрлік бақылаулар нәтижелері А.Е. Воейкова атындағы басты геофизикалық обсерватория жанындағы радиациялық деректердің әлемдік орталығында (РДӘО) қҧрастырылады [5, 6]. Мҧнда әлемнің 30 еліндегі жергілікті 500 актинометрлік станциялардың актинометрлік бақылауларының нәтижелері тҥседі. Ӛңдеу мен мҧрағатанудан кейін радиациялық баланстың қҧрауыштары туралы деректер шығарылады. Деректер РДӘО сайтында жарияланады (http://wrdc.mgo.rssi.ru/) [6]. Жердегі метеодеректер жаңартылатын қуат кӛздеріне (ЖҚК) қондырғылардың жҧмысын модельдеу мен есептеу ҥшін қажетті толық ақпаратты қамтамасыз етеді. Елдің ауқымды бӛлігіне кҥн сәулесінің тҥсуі туралы сенімді деректерді алу ҥшін Қазақстанның метестанциялар желісі қазіргі таңда жеткіліксіз. NASA SSE (NASA Surface meteorology and Solar Energy) АҚШ-тың ғарыш агенттігінің ашық деректер қорында 01.07.1983 – 30.06.2005 уақыт аралығындағы жерсеріктік және жердегі ӛлшеу нәтижелерін басшылыққа алады [4]. Атмосфераның тҥрлі модельдерін қолданумен осы деректер негізінде жерге тҥрлі бейімделіп тҥскен кҥн радиациясының айлық мӛлшерін, басқа да актинометрлік және метеорологиялық сипаттамаларды есептеуде қолданылады. Жер шарының климаттық ерекшеліктері, соның ішінде жер бетінен сәулелену сипаты (альбедо), бҧлттану жағдайы, атмосфераның аэрозольдермен ластануы және т.б. ескеріледі. Кҥн радиациясының есептелген мӛлшері жер шары бойынша 1ºх1º торына интерполирленген (есептеулер мен ӛлшеулер 2,5ºх2,5º торына жҥргізілді). Есептеулер жҥргізілген екіӛлшемді жҥйе тігінен 72 қабаттан тҧрып, Жердің тропосферасы мен стратосферасын қамтыды. Тӛменгі биіктіктегі (10, 50, 100 м) желдің жылдамдығын жел жылдамдығының биіктігіне дәрежелік тәуелділігі негізінде алынды. Дәреже кӛрсеткіштері территорияның жер бедерімен анықталды [4, 5]. Жел жылдамдығы секілді тҥсетін кҥн радиациясы, метеорологиялық ӛлшем бірліктер және т.б. сипаттамалар деректерінің ауқымы Жердің барлық аумағын қамтып және ендігі мен бойлығы бойынша 1°х1° қҧрайды. Деректер қоры Интернет желісі арқылы қолжетімді. Қарастырылатын Арал теңізі метеостанциясы 46.8 ендігі мен 61.66 бойлығында орналасса, Аққҧм 44.9 ендігі мен 64.7 бойлығында орналасып, NASA жерсерігі жҥйесінің жерлік және жерсеріктік бақылауы бойынша жер бетіне орташа айлық инсоляциясымен жергілікті деректер анықталды. Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 9 1 сурет – Айлар бойынша әр метеостанция үшін түзету коэффициентінің және орташа түзету коэффициентінің ӛзгеру кестесі Метеобақылау мен жерсеріктік бақылау деректері бойынша айлық тҥзету коэффициенті келесі формуламен анықталды: 1 кестеде Арал теңізі мен Аққҧм метеорологиялық станцияларының деректері мен осы метеостанциялар ҥшін жерсеріктік бақылаулар бойынша жазықтыққа орташа айлық кҥн радиациясының тҥсу жиынтығы кӛрсетіледі. 1 кесте – Жазықтыққа түсетін күн радиациясының орташа айлық жиынтығы (кВт/м 2 ) Ай Арал теңізі метеостанциясы Жер серіктік д (Арал т.) Аққҧм метеостанциясы Жер серіктік д (Аққҧм) 1 1,68 1,46 2,02 1,64 2 2,8 2,33 2,72 2,58 3 4,12 3,56 3,89 3,84 4 5,61 5,01 5,66 5,26 5 7,19 5,92 7,196 6,2 6 7,59 6,2 7,94 6,79 0 7,05 6,12 7,76 6,59 8 6,33 5,39 7,31 5,93 9 4,95 4,3 5,77 4,78 10 3,15 2,77 3,94 3,13 11 1,74 1,63 2,4 1,19 12 1,27 1,19 1,65 1,39 Ж 53,52 45,88 58,27 50,04 2 кестеде әр айға орташа тҥзету коэффициенті, аталған метеостанциялар мен жерсеріктік бақылаулар ҥшін жеке тҥзету коэффициенттері келтіріледі. Нәтижелер 2 кестеде келтірілді. Поправочный коэффициент для Аккум Поправочный коэффициент для Аральского моря Средний поправочный коэффициент наб сп ст мет ст мет Q Q К . . . Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153 №№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016 ______________________________________________________________ 10 2 кесте – Әр метестанция үшін түзету коэффициенті және орташа түзету коэффициенті Ай Аққҧм ҥшін тҥзетілген к.ф. Арал ҥшін тҥзетілген к.ф. Орташа Тҥзетілген к.ф. 1 1,23 1,15 1,215 2 1,05 1,2 1,125 3 1,01 1,116 1,085 4 1,08 1,12 1,1 5 1,16 1,21 1,185 6 1,17 1,22 1,195 7 1,18 1,15 1,165 8 1,23 1,17 1,2 9 1,21 1,15 1,18 10 1,26 1,14 1,2 11 1,26 1,07 1,165 12 1,19 1,07 1,13 жүктеу/скачать 3,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|