Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

адам  және  жануар  ағзасының  күшті 

және  ұзақ  мерзімді  жағымсыз  әсер- 

лерден  (стрессорлардан)  қорғаныш 

сипатындағы адаптациялық реакция- 

ларының жиынтығы. Стрессорлар әре- 

кеті салдарынан қалыптасатын функ- 

циялық күйді стресс деп атайды. А.с. 

ұғымын  1936  жылы  канадалық  фи- 

зиолог Г.Селье ұсынған. А.с. негізгі 

белгілері болып табылатындар: бүй- 

рек  үсті  қыртысының  ұлғаюы,  кей- 

бір  бездердің,  көк  бауырдың  және 

лимфа  түйіндерінің  кішіреюі,  ыды- 

рау  процестерінің  көбеюі  салдары- 

нан зат алмасудың бұзылуы. А.с. да- 

муында әдетте үш кезеңді бөліп көр- 

сетеді: Біріншісі – үрей кезеңі – бір- 

неше сағаттардан басталып, бірнеше 

тәулікке дейін созылатын күйге қар- 

сылық кезеңдерінен тұрады. Соңғы- 

сында организмнің қорғаныс реакция- 

ларының жинақылығы жүзеге асады. 

А.с. екіншісі – қарсы тұру кезеңіңде – 

организмнің  түрлі  әсерлерге  төзім- 

ділігі  артады.  Бұл  кезең  не  күйдің 

тұрақталуына және сауығуына әкеле- 

ді.  А.с-ның  үшінші  кезеңі  –  тозуға 

ауысып, организмнің өлуіне алып ке- 

луі  мүмкін.  Сенсорлық  А.  бірнеше 

түрлері  бар.  Олар:  ауырсыну  адап- 

тациясы, иіс сезу адаптациясы, есту 

адаптациясы, көру адаптациясы, қы- 

сымға  адаптация,  негативті  және 

позитивті адаптация.