АДЛЕР  АЛЬФРЕД  (1870-1937)  –

17

1911  ж.  онымен  байланысын  үзіп, 

өзінің «даралық психологиясы» кон- 

цепциясын жасады. Ол АҚШ-та қай- 

тыс  болды,  мұнда  оның  көзқараста- 

ры психиатрия мен педагогикаға ық- 

пал етті. А. жетімсіздік, «толымсыз- 

дық»  сезімнен  арылуға  ұмтылушы- 

лықты  адам  психикасы  дамуының 

негізгі  қозғаушы  күші  деп  жора- 

малдады.

Бұл ұмтылушылық индивидтің шығар- 

машылық белсенділігінің, оның бел- 

гілі бір жарымжандығының, әлеумет- 

тік  жағдайындағы  кемістіктің  және 

т.б.  орнын  толтыруға  мүмкіндік  бе- 

ретін дарындылығының дамуы үшін 

стимулға айналады. А. былайша дәлел- 

деді: түс көру, қиял және басқа да си- 

рек кездесетін психикалық құбылыс- 

тар, Фрейд пайымдағандай, өткендегі 

жанға  жара  салған  күйзелістердің 

бұрмаланған көрінісі емес, жеке адам- 

ның  өмірлік  проблемаларынан  туа- 

тын «болжап білу» әрекеттері.

А. «өмірлік бағытты», сәби шақта қа- 

лыптасатын және жеке адамның өмір- 

лік  мінез-құлқының  өзегін  (қалы- 

бын) жасайтын, оның мінездегі қылық- 

тарды,  өмірлік  қиындықтарды  және 

т.б. жеңу мәнерін айқындайтын сана- 

лы емес «жобаны», «жоспарды» анық- 

тап,  тиісті  түзету  енгізуді  «даралық 

психология» міндеті деп есептеді. А- 

дің көзқарасы адам психикасына, сон- 

дай-ақ  Сартрдың  «экзистенциялық 

психоанализіне» түрткі болудың әлеум. 

факторларының маңыздылығын атап 

көрсеткен  неофрейдизм  өкілдеріне 

ықпал етті. Негізгі еңбектері: «Күйге- 

лек мінез туралы» (1912), «Даралық пси- 

хологиясының  теориясы  мен  прак- 

тикасы»  (1920),  «Адамтану»  (1927), 

«Өмірдің мән-мағынасы» (1933).

АДУЫН – адам мінезіне тән өктем- 

дік әрекет. А. адам өзгелерге білдір- 

мек болған ой-пікірін екпіндей сөй- 

леп, іс-әрекеті мен қарым-қатынасын- 

да ірілік көрсетіп, сөзінің үстемдігін 

білдіреді.  Мінез  сипатының  адуын- 

дыққа қарама-қарсы мағынасын біл- 

діретін  екі  жағы  бар:  бірі  –  адам- 

ның ойы мен сөзі жүйелі келіп, шын- 

дықты, іс-әрекеттің ақиқаттығын біл- 

діретін болса, сөйлеушінің айтқанда- 

рын  тыңдаушылар  дұрыс  қабылдап, 

оған  әсерленеді.  Ал  екінші  жағы  – 

керісінше, А. адамның ойы мен сөзі 

істің  мән-жайын  білдіре  алмайтын 

тек  байбалам  салу  деп  санап,  оның 

айтқандары шындықпен жанаспайтын 

ірілік  пен  өркөкіректі  білдіретін 

жағымсыз әрекет деп бағаланады. Он- 

дай адамды жұрт ақыл-ойы таяз адам 

деп  әжуалайды.  А.  бір  жағынан  ба- 

тылдық әрекет деп саналады. Өйткені 

ондай  адам  ісінің  шындығына  көзі 

жетіп,  ойындағы  мақсат-мүддесін 

тайсалмастан батыл түрде білдіреді. 

Кездескен кедергілерден зиян шегемін 

деп қорықпайды, шешімі қиын істер- 

ге батыл кірісіп, оның пайдалы нәти- 

же беретіндігіне сенімді болады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: