Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

1)  қайта  жаңғырту  еріксіз  және  ар- 

найы  болып  екіге  бөлінеді.  Еріксіз 

қайта  жаңғырту  –  мақсатсыз.  Мыс., 

музыканттың белгілі ән-күйлерді күн- 

де орындауы. Арнайы қайта жаңғыр- 

туда белгілі мақсат болады. Оған адам 

өзінің ерік-күшін жұмсайды, арнайы 

әдіс-тәсілдер қолданып, бұрынғы қа- 

былдағандарын  қайта  жаңғыртып, 

жүзеге  асырады.  Жаңғырту  бейне 

түрінде де болады. Бұрын қабылдан- 

ған нәрселер мен қазір жоқ көрініс- 

тің  бейнесі  еске  түседі.  Соған  орай 

көрген  нәрсенің  бейнесі  көзге  елес- 

тейді, ал естіген нәрсенің дыбысы құ- 

лаққа келеді. Қабылдау үрдісіне бір- 

неше  талдағыштар  қатысады.  Елес- 

теулерді  сөзбен  айтып  та,  пікірлер 

мен  ой  қорытындылары  арқылы  да 

тудыруға болады.

2) Елестету ес үрдісі. Біз бұрын қа- 

былдаған, ал қазір оймен қайта жаң- 

ғыртып  отырған  заттар  мен  құбы- 

лыстардың бейнесі елес деп аталады. 

Елестетулер жалқы және жалпы си- 

патта  да  болады.  Бір  ғана  нәрсені 

елестету – жалқы, ал жалпы елесте- 

ту  –  тектес,  ұқсас  нәрселерді  жеке- 

жеке  қабылдау  нәтижесінде  пайда 

болатын бейнелер. Жалпы елестету- 

лердің тұрақтылығы, анықтығы жал- 

қы елестетулерге қарағанда, солғын, 

көмескі болады.

Адамның тікелей сезімдік танып бі- 

луі  мен  абстрактілі  ойлау  арқылы 

танымы арасындағы жалғастырушы 

көпір – елес деуге болады. Өйткені, 

елес ойлау әрекетінде нәрселер мен 

құбылыстардың  сан  алуан  қасиет-

белгілерінен  елестеген  жалқы  нәр- 

сенің  қасиет  ерекшеліктерін  ғана 

жалпылап тануға бейімдеп отырады. 

Қайталау – қандай да бір материал-