Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

400

озып отырса сондай оқыту жақсы бо-

лады. Оқытудың маңызды белгісі бо- 

лып табылатын оқыту дамудың таяу 

арадағы  аймағын  жасайды,  демек, 

баланы  өмірге  шақырады,  дамудың 

көптеген ішкі үрдістерін талпынды- 

рады және қозғалысқа келтіреді. 

ОЙЛАУДАҒЫ ДАРА ЕРЕКШЕЛІК-

ТЕР. Ойлау – өте күрделі және жан-

жақты психикалық іс-әрекет, оны си- 

паттау оңай емес. Адамдардың ойлау 

іс-әрекетінің айырмашылығы ойлау- 

дың  әртүрлі  сапаларында  аңғары- 

лады. Олардың ішінде бірден бір ма- 

ңыздыларына  жататындар  –  ойлау- 

дың мазмұндылығы, тереңдігі, тезді- 

гі, икемділігі, белсенділігі, сын тұр- 

ғысынан кеңдігі және т.б.

Ойдың  мазмұндылығы  заттар  мен 

құбылыстар,  шыңдықтың  салалары 

туралы  сананың  пікірлермен  және 

ұғымдармен жеткілікті болу дәреже- 

сін  айтамыз.  Адамда  неғұрлым  ой 

көп  болса  және  неғұрлым  әртүрлі 

болса,  соғұрлым  оның  ойлауы  маз- 

мұнды және бай келеді. Бірақ ойлау- 

дың  мазмұндылығы  тек  бар  ойлау- 

дың сапалық жағымен ғана сипатта-

лып  қоймайды,  сонымен  қатар  осы 

ойлауда  бейнеленеді.  Сондықтан  да 

ойдың  мазмұндылығына  тек  байлы- 

ғы емес, сонымен қатар оның терең- 

дігі жатады.

Ойлаудың  тереңдігі  ойлауда  ерекше 

маңызды  қасиеттер  мен  сапалар, 

ерекше  маңызды  байланыстар  мен 

қатынастар  бейнеленеді.  Ойлаудың 

мазмұндылығы байлығы, ал тереңдігі 

адамнын іс-әрекетімен, оның білімі-

мен, тәжірибесімен, қиялының даму 

дәрежесімен айқындалады.

Ойлаудың мазмұндылығы мен терең- 

дігі ойдың кеңдігімен де өлшенеді.

Ойлауы  өте  кең  адамдарды  біз  кей 

жағдайларда  ойлау  диапозыны  жан-

жақты, ойлы адам ретінде білеміз.

Ойлаудың  кеңдігі  адамның  тәжіри- 

бесіне, біліміне және онымен байла-

нысты қызығуына тәуелді.

Ойлау өз бетімен жұмыс істеу дәре- 

жесіне қарай әртүрлі болуы мүмкін.

Ойлаудың дербестігі дегеніміз – адам- 

ның өзіне жаңа міндеттерді қоя білуі, 

басқа адамдардың көмегінсіз бұл мін-

деттерді өзінің айрықша әдістерімен 

шеше білуі. Ойлаудың дербестігі ой- 

дың  белсенділігінде.  икемділігінде, 

жеке сын тұрғысыпан қарауында.

Ойдың  белсенділігі  өзінің  жаңа  сұ- 

рақтары мен міндеттерін қоя білуін- 

де  және  іздену  мен  міндеттерді  ше- 

шу үшін жолдар мен тәсілдерді табу- 

ға талпынуында аңғарылады.

Ойдың икемділігі міндеттерді шешу- 

де алынған біржақты ескірген тәсіл- 

дерден  еркін  болу  ептілігінде,  мін-

деттерді  шешудің  жаңа  тәсілдерін 

тез  ұйымдастыру  немесе  таңдауын- 

да байқалады.

Сын тұрғысынан ойлау ақиқат және 

жалған ретінде басқаның немесе өзі- 

нің ойларын тексеру мен бағалау қа- 

білеттілігінде аңғарылады. Сын тұр- 

ғысынан ойлауды айтылған ойлардың 

практикалық  өмірлік  құндылығын 

тексеру ептілігінде аңғарамыз. «Сыни 

ойлау»  –  бұл  өзінің  және  басқаның 

ойларына өте қатаң қарау.

Ойдың ұшқырлығы қойылған сұрақ- 

қа түпкілікті жауаптың қаншалықты 

уақыттың  ішінде  алынғандығымен 

анықталады.  Яғни,  бұл  уақыт  қара- 

пайым ойлау үрдісінде біршама қыс- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: