Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

587

ойламаған  әйелден  без»  деген  ма- 

қалда  үлкен  психологиялық  астар 

жатыр.  Бұл  адамның  і.ә  келешекке 

бағытталғандығын көрсететін түйін. 

Адамдық  І.ә.  терең  психологиялық 

сыр-сипатын  белгілі  психологтар 

С.Л.Рубинштейн  мен  А.Н.Леонтьев 

өз еңбектерінде баяндап берген.

ІС-ӘРЕКЕТТІҢ БАҒДАРЛЫЛЫҚ 

НЕГІзІ  –  ақыл-ой  әрекетінің  жос-

парлы және сатылай даму теориясына 

байланысты  ұғым.  Бұл  адам  алғаш 

пайда  болатын  оны  дұрыс  орындау 

мүмкіндігімен  алғашқы  танысу  үр- 

дісі.  І.-ә.-тің  бағдарлық  негізі  бала 

қандай да болмасын бір мәселеге ой- 

дағыдай  танып-білуге  оның  мәнісін 

ұғынуға жетелейді. І.-ә.жетекші түр- 

лері – адамның жас шамасының бел- 

гілі  бір  кезеңінде  бағдарлық  негіз 

адам үшін маңызды қасиетті саты бо- 

лып  есептеледі.  Ол  кісіге  үйренуге 

қызығушылық тудырады, оның пси- 

хикасына әсер етеді. Адам іс-әрекеті- 

нің  түпкі  нәтижесі  бағдарлық  негізі 

деп аталатын мотивациядан ақыл-ой 

әрекетінің  бастапқы  сатысының  дұ- 

рыс  ұйымдастырылмауынан  тәуелді 

болатыны хақ. 

ІШТЕЙ СөЙЛЕУ – ойлау процесі-

нен  туындайтын  тілдік  материалдар 

негізінде  дамымай-ақ  өз  ойлауын 

нақты  мақсатына  орай  пайда  болып 

отырады. мұны ауыз қуысындағы ды-

быс шығаратын сөйлеу аппаратының 

жасырын  жұмысы  деуге  болады. 

Өйткені мұнда оның жұмысы жөнді 

еленбейді.  Тек  тиісті  аспаптармен 

зерттегенде ғана сөйлеудің осы түрі- 

нің  де  кинестезиялық  тітіркендір-

гіштерге  орай  туып  отыратындығы 

анықталған.  Ішкі  сөйлеу  жөнінде 

И.М.Сеченов былай дейді: «Бес жас- 

тағы  баланың  ойы  сөзбен  немесе 

сыбырлап  сөйлеумен  немесе  тіпті 

тілдің  қозғалуы,  еріннің  жыбырла-

уымен айтылады. Мұның өзі ересек 

адамдарда да (тек түрлі дәрежеде бо- 

луы мүмкін) жиі кездеседі. Мен тіп- 

ті өзімнен де білемін: ойымның ауыз- 

дың  жабық,  қозғалмайтын  күйінде 

тілсіз сөйлеумен қоса қабаттасуы өте 

жиі болады. Барлық жағдайда да бас- 

қалардың алдында бір ойға баса на- 

зар  аударғым  келсе,  оны  алдымен 

дереу  сыбырлап  айтып  аламын». 

Ішкі  сөйлеу  өте  қысқа,  икемді  бо-

лып  келеді.  Өйткені  адам  әркез  өз 

ойлауының  мазмұнын  жақсы  біліп 

отырады,  сондықтан  ішкі  сөйлеуге 

ұзақ тұжырым жасап жатудың қаже- 

ті де болмайды.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: