Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

61

ауызекі сөйлеудің мазмұндық және мо- 

торлық-артикуляциялық  жақтарына 

қатысты болады.

АУЫРСЫНУ  АДАПТАЦИЯСЫ 

Мыс:  теріге  ине  шаншып,  инені 

қозғалтпай ұзақ ұстаса ауырғаны се- 

зілмей қалады, ал инені сәл қимыл- 

датса  ауырғанды  сезеді.  Инені  ұзақ 

уақыт бір қалыпты ұстағанда, ауыр- 

ғанды қабылдағыш рецептор иненің 

сол әсерінің күшіне бейімделіп, сез- 

бей қалады. Ауырсыну түйсігі. Ауыр- 

сыну биологиялық өте маңызды қор- 

ғаныс бейімі болып табылады. Сипа- 

ты мен күші бойынша қиратушы ті- 

тіркендіргіштердің  әсерінен  ауыр- 

сыну организм үшін қауіпті әсерлер 

жөнінде белгі береді. Адам денесін- 

де  ауырсынуға  сезімтал  емес  және 

ауырсынуға сезімтал бөлімдер бола- 

ды. Шамамен, 1 см-ге 100 ауырсыну 

нүктелері сәйкес келеді. Эксперимент- 

тік  зерттеулер  көрсеткендей,  ауыр- 

сыну  нүктелерінің  таралуы  дина- 

микалық, қозғалғыш сипатта болады. 

Ауырсыну  түйсіктері  белгілі  бір  ті- 

тіркендіргіштен келетін импульстар- 

дың  қарқындылығы,  ұзақтығы  мен 

жиілігінің  шамадан  тыс  артуының 

нәтижесі болып табылады. Ауырсыну 

сезгіштігіне аз қозғыштық тән. Ауыр- 

татын  тітіркендіргіштен  кейінгі  им- 

пульстар  баяу  өткізіледі.  Ауырсыну 

импульстарына  бейімделу  өте  баяу 

жүреді. Ауырсынуды сезіну белгілі бір 

қанағаттанбағандықпен  немесе  азап 

шегумен байланысты. Ауырсынудың 

орналасқан жері айқынсыз болады.

АУЫРСЫНУ – түйсіктің ерекше бір 

түрі. А. денеге ішкі мүшелерден неме- 

се  сырттан  қолайсыз  тітіргендіргіш 

әсер еткенде туындайтын жан құбы- 

лысының жағдайы. Кісі дені сау ке- 

зіндегі түйсіктердің осы түрін байқай 

бермейді. И.М.Сеченов мұндай түй- 

сіктерді «көмескі түйсік» деп атаған. 

Органикалық түйсіктердің құрамына 

енетін  адам  организімнің  жалпы 

хал-күйінің  негізі  болып  табылатын 

осынау түйсіктердің профилактикалық 

маңызы зор. Өйткені ол жаңадан бі- 

лініп  келе  жатқан  аурудың  алғашқы 

хабаршысы ретінде бұлар организмнің 

бірқалыпты жұмысының бұзыла бас- 

тағанын білдіреді. Осындай жағдай- 

да  адамның  көңіл  күйі  кейде  күрт 

нашарлап, дегбірсізденіп, ауруды бол- 

дырмау шараларын қарастырады. Ерік-

жігері күшті, рухани өмірінің мазмұ- 

ны бай, уақытты үнемі іс-әрекетке то- 

лы адам тәнге түскен осындай қолай- 

сыз жағдайларға сыр бермей, шыдам- 

дылық көрсетеді. А. түйсігінде шеткі 

жүйке саласы әсіресе ми қабығы ор- 

талығы басқарып отырады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: