1- дәріс. Аэроғарыштық әдістердің ерекшеліктері мен маңыздылығы

Қосстереосуреттің екінші суреті 
S
2 
нүктесінен түсірілген, ал 
N 
және 
А
нүктелері
 n
2
және 
a
2
нүктелерінде кӛрініс табады, негізгі 
o
2
нүктесі – бас координат болып келеді. 
o
2
n
2
=- xn
2 
o
2
a
2
=- xa
2
a
1 
n
1 
o
1
o
2 
n
2
a
2
A 
A
1
O
1
N A 
2
O
2
Нүктелердің жергілікті жердегі айырмашылықтары және сызықты параллакстары 
А нүктесінен ӛтетін сәулені 
N
нүктесімен қиылысқанға дейін жалғастырса, онда 
А
1
және 
А
2
нүктелері шығады.
S
1
S
2
A
және 
A
2
AA
1
үшбұрыштардың сәйкестігі теориясынан
h/H-h=A 
2
A
1
/B,
мұнда 
B=S
1
S
2
– суретке түсіру базисі. Сызбадан
А 
2
А
1
= О 
1
А
1
+ О 
2
А
2
– (O 
1
N + O 
2
N ) кӛрініп тұр, сондай-ақ
О
1
А
1
=o
1
a
1
• m= m• xa
1 
О
2
А 
2
=o
2
a
2 
• m=m• xa
2 
О
1
А
1
=o
1
n
1
•m= m• xn
1 
О
1
А
1
=o
2
n
2
•m= m• xn
2 
мұнда m- әуефото сурет масштабының алымы. Оны былай жазуға болады: 
A
2
A
1
=m•[(xa
1
- xa
2
)-(xn
1
- xn
2
)] 
Оң және сол стереосуреттердегі нүктелердің абцисстерінің айырмашылығы 
сызықты (ұзынды) параллакс болып келеді. Сондықтан
А
2
А
1
=m• (Р
A
– Р
N
)= m• ΔP 
Суретке түсіру базисін суреттін масштабында кӛрсететілсе 
В=b•m
Пропорциядан 
шыққан кӛрсеткіштер қосылып қайта жазылса, онда,
h/H-h=ΔP/b,
h
– қа 
байланысты пропорция шығарылса, онда:
h=[(H/b+ΔP)] • ΔP болады. 
Жазықты аймақтарға бұл формуланы қысқартып жазуға болады, егер де 
В
базиске 
қарағанда 
Р
параллакстардың айырмашылығы аз мағынада болса, онда 
h=(H/b) •ΔP 
Шамалап есептегенде, суретке түсіру биіктігінің қосстереосурет базисіне қатынасы 
тұрақты шама болып келеді
Н/b=К.
Бұл жағдайда жәй ғана формула шығады: 
h=K•ΔP,
мұнда, 
К = Н/b
– параллакстік коэффициент деп аталады. 

3. Стереофотограмметриялық құралдар 
Суреттерді стереоскопиялық бақылау мен оларды ӛлшеу үшін кӛбіне 
стереоскоптарды қолданады. Олар екіге бӛлінеді: біреуі жәй стереоскопиялық 
қоссуреттерді қарауға арналса, ал екіншісі – стереоскоптар, олар кӛлденең және 
вертикальды (тік) бағытта ӛлшеу жүргізу және әуесуреттер арқылы жергілікті жердің 
сұлбапланын горизонтальдармен сызуға арналған. 
Қарапайым линзалы-айналы (ЛА)
стерескоптың екі айнасы болады. Айналардың 
арасында оң линзалар арқылы суретті 1,5 есе ұлғайтып кӛруге болады. 
Айналы стереоскоптың
линзалы-айналы стереоскоптан айырмашылығы - оның екі 
ұлғайтушысы бар: 1 және 3,5. Кейде айналы стереоскоппен бірге кӛлденең параллаксты 
ӛлшеу үшін параллаксометрді қолданады. 
Интерпретоскоп
– бұл тұрақты стереоскоп. Оның ұлғайтушысы 1,5 есе ұлғайтып 
қарауға ыңғайлы және биокулярлы параллаксомермен параллаксты ӛлшеуге болады. 
Стереокомпаратор
– стререофотограмметриялық құралдардың ішіндегі негізгі 
құрал. Ол жазық жерлердегі координаттар мен параллакстарды ӛлшеуге арналған, оның 
ӛлшеу нақтылығы 0,01 мм. Аспап арқылы ӛлшеп алған сандық шаманы бір нүктенің 
екінші нүктеден биіктігін анықтауға, сызық ұзындығын және нүктелердің координаттарын 
ӛлшеуге қолданады. 
Топографиялық стереометрді
профессор Ф.Б.Дробышев ойлап тапқан. Ол 
әуефотосуреттер арқылы горизонтальдарды сызуға арналған бірақ, бұл құрал арқылы 
кӛлденең параллакстарды да 0,01 мм-ге дейін нақтылықпен ӛлшеуге болады. 
Параллаксометрге 
қарағанда, 
стереометр 
арқылы 
кӛлденең 
параллакстардың 
айырмашылықтарын есептеуге болады. Ол үшін параллакстардың айырмашылықтарында 
шығатын қателерді жӛндейтін арнайы коррекциялық жабдықтар құрастырған.
Геологиялық стереометр
– стереокомпаратор мен стереометрдің мүмкіншіліктері 
біріктірілген, топографиялық стереометрдің жаңартылған түрі. Оның суреттер бойынша 
тау жаныстарының қалындығы мен олардың орналасуын анықтайтын қосымша құралы 
бар. 
Қазіргі уақытта суреттерді стереофотограмметриялық ӛндеу үшін әр түрлі 
графикалық және арнайы ГАЖ – бағдарламалар кеңінен пайдаланады. 

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: