1. Анатомия пәні мен оның міндеттері, зерттеу әдісі, түрлері
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
| Саусақ бақайшақтары - бас бармақтан басқасы үш бақайшақтан түзілген. Оларды негізгі, ортаңғы және тырнақ бақайшақтары деп атайды.
Негізгі бақайшақтар жоғарғы жағынан алақан сүйектерімен, төменгі жағынан ортанғы бакайшақтармен жалғасады. Ал ортаңғы бақайшақтар тырнақ бақайшақтарымен байланысады. Бас бармақта ғана ортаңғы бақайшақ бол-майды. Әрбір бақайшақтың орта жерін — денесі, жоғарғы бөлігін — негізгі, төменгі бөлігін — басы деп атайды. Негізгі бақайшақтар басқаларынан ірілеу. Ең қыскасы тырнақ бақайшақтары. Олардың бас бөліктерінде ет және буын сіңірлерінің бекитін бүдырлары бар. Сонымен қатар көрші сүйек-термен буындасатын буын беттері болады. Қол сүйектерінің байланысы. Қол сүйектері өзара әр түрлі жодармен байланысады. Осының нәтижесінде адам әр түрлі еңбек қимылдарын жасай алады. Олар иық және еркін қозғалатын сүйектердің байланысы деп екіге бөлінеді. Иықбелдеу сүйектері төсбұғана және иықбұғана буындарын түзеді. Төсбұғана буыны төс сүйегі мен бұғананың қосылыстарынан пайда болады. Ол ер тәрізді буын түріне жатады. Екі сүйек аралығына шемиршек болғандықтан бұл буын аркылы бірнеше біліктен айнала қимылдар өтеді (иықты көтерутүсіру, алғаартқа қимылдату). Буын қапшығының сыртынан өткен буын сіңірлері арқылы I қабырғаға бекіп жатады. Иықбұғана буыны бұғана мен жауырын қосылыстарын пайда болады. Бұғананың сырт жақ басы жауырыннаң иық өсіндісімен қосылып, тегіс буын түзеді. Ол көлденең жатқан сіңір байламы арқылы жауырынның тұмсық өсіндісімен жалғасып, тоқпан жілік басына күмбез жасайды. Осы буындар арқылы иық белдеуін алға, артқа, жоғары, төмен қимылдатуға болады. Жауырын сүйегі денеге бұлшық еттері арқылы байланысып жатады. Қолдың еркін қозғалатын сүйектері өзара бірнеше буындар түзіп, қодың еркін қимылдап, еңбек әрекетін жасауына мүмкіндік береді. Бұл буындарға иық, шынтақ, білезік және бақайшақаралық буындар жатады. Иық буыны жауырынның буын ойысы мен тоқпан жілік басынан түзілген. Тоқпан жіліктің басы жауырынның буын ойысына сәйкес келмегендіктен буынның шығуы кездесіп тұрады. Сол себептен буын ойысынан айнала жиектеп сақиналы шеміршек жатады. Шынтақ буыны күрделі буындар қатарына жатады. Ол үшін сүйектің қосындысынан пайда болып, жалпы бір буын қапшығымен жабылған. Буын қапшығының сыртынан бүйір байламдары өтеді. Бұл буында үш сүйек байланысын байқаймыз: тоқпан жіліккәрі жілік және кәрі жілік пен шынтақ сүйектің жоғарғы жақтары. Кәрі жілікбілезік буынын түзу үшін жіліктің төменгі бөлігі мен білезік сүйектердің жоғарғы қатары қатысады. Буын пішіні сопақтау. Осы буын арқылы білек сүйектері қол басымен байланысып тұрады. Маңдайалды және уйек білектер арқылы қол басын бүгіпжазуға және әкеліпәкетуге болады. Шыбық сүйек бұл буынды құрауға қатыспайды. Қол басының буындарында білезікаралық, білезікалақан, алақанбақайшақ, бақайшақ, бақайшақаралық буындар жатады. Білезікаралық буындар жоғарғы және төменгі қатардағы білезік сүйектерінің арасында жатады. Олардың буын беті курделі, бұл сүйектер өзара мықты және қысқа сіңір байламдарымен бекіген. Осы сіңір байламдары буынды нығайтумен бірге қимылын да тежеп тұрады. Білезікалақан буындары білезік сүйектері мен алақан сүйектерінің арасында жатады. IIV алақан және білезік сүйектерінің арасындағы буындар жазық буындар болып саналады. Олардың буын қапшықтары қатты тартылғандықтан аз қозғалып, қол басының негізін құрайды. I алақан сүйегі мен үлкен көп қырлы сүйек сүйек арасындағы буын ер тәрізді болады. Бұл алақан сүйектерінен алшақ жатады. Осы буын арқылы бас бармақты сұқ саусаққа жақындатуға, алшақтатуға, басқа саусақтарға қарамақарсы қоюға да болады. Алақансаусақ буындары алақан сүйектері мен саусақтарының негізгі бақайшақтарының арасында жатады. I саусақ сүйегінің басы ойық болғандықтан шығыршық пішінді ойық түзеді. Қалғандары алақан жанында сесам тәрізді майда сүйек боады. Бұл буында бүгужазу, әкелуәкету және ішке, сыртқа бұру қимылдары өтеді. Бақайшақаралық буындар шығыршық тәрізді буындарға жатады. Бас бармақта бір бақайшақаралық буын болса, қалған саусақтарда бақайшақаралық буындар екеуден болады. Бұл буындарды нығайтып, бекітіп тұратын бүйір байламдары болады. Шығыршық тәрізді буындар болғандықтан оларда көденең біліктен айнала бүгу және жазу қозғалыстары ғана өтеді. Осының нәтижесінде саусақтарды бүгужәне жазу қимылдары жүреді. Қорытынды: Қол сүйектері негізінен еркін қозғалмайтын немесе иық белдеуі (бұғана мен жауырын), еркін қозғалатын немесе қолдың өз сүйектерінен тоқпан жілік, білек және қол басынан тұрады. Бұғана - ұзына бойы иіліп келген сүйек. Оның денесі және екі басы болады. Ішкі басы төстің тұтқасына, сыртқы басы жауырынның иық (акромион) өсіндісіне жалғаса, көлденең орналасады. Төменгі беті бұдырлы келеді. Жауырын - жалпақ, үш бұрышты сүйек. Көкірек клеткасының арт жағында, жоғарғы қабырғалар тұсында орналасқан. Жауырынның үш (жоғарғы, ішкі және сырткы) жиегі, үш (төменгі, ішкі, сыртқы) бұрышы және екі (ішкі және сыртқы) беті болады. Жауырынның қабырғаларға қараған беті аздап ойыс келеді. Оны жауырынасты ойысы дейді. Сырт жақ бетінде жауырын жалы жатады. Тоқпан жілік - іші куыс жілік сүйектер қатарына жатады. Оның денесі — диафизі, жұмыр, жоғарғы және төменгі бастарын эпифиздері деп атайды. Денесі сүйектің ортасында орналаскан, оның жоғарғы бөлігі жұмыр, төменгі белігі үш қырлы. Денесінің ортасында дельта еті жалғасатын атгас бұдыры және қан тамыры өтетін қоректік тесіктері болады. Кәрі жіліктің - жоғарғы жағында цилиндр тәрізді басы болады. Оның жоғарғы бетінде тоқпан жілікпен байланысатын буын ойығы, айналасында жанындағы шынтақ сүйекпен буындасатын сақиналы буын беті бар. Қол басының сүйектері - білезік, алақан және саусақ бакайшақтарынан түзілген. Білезік сүйектері екі қатар орналаскан сегіз кішігірім жұмыр сүйектерден тұрады. Олардың білек сүйектеріне жақын жатқан қатарын жоғарғы, ал алақан сүйектерімен шектесіп жатқандарын төменгі қатар деп атайды. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|