1-билет Қазақстан аумағындағы тас ғасырының археологиялық ескерткіштері
-билет 2.Қазақстан территориясындағы ежелгі адамның шаруашылығы мен тұрмысы
жүктеу/скачать 238,45 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 32.Қасым хан тұсында хандық аумағының ұлғаюы.
- 62.Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы жəне оның Қазақстанға əсері.
| 2-билет
2.Қазақстан территориясындағы ежелгі адамның шаруашылығы мен тұрмысы. Алғашқы адам тіршілік иелері мен оның қарапайым шаруашылығының қалыптасу кезеңін қамтитын ежелгі тас дəуірі өндіргіш күштердің өте төмен деңгейімен сипатталады. Ол тұстағы адамдардың кəсібінің мəні табиғаттың дайын өнімдерін пайдаланумен шектелген. Олар өздігінен өсіп тұрған дəндерді, жеміс-жидектерді теріп жеп, жабайы аңдарды аулап, олардың етімен қоректенеді. Бұл тұстағы адамдардың өзара қарым-қатынасы олардың теңдігіне, еңбек бөлінісінің жынысқа, жасқа қарап реттелуіне негізделеді. Алгашкы баспанасы Үңгір алғашқы кəсібі Терімшілік Жеміс жидек терумен əйелдер айналысты терімшілік - Егіншілікке көшті егіншіліктен - аңшылыққа аңшылықтан – малшаруашылығына көшті Қазақстан жерінде мал шаруашылығымен қатар неолит дəуірінен бастап егіншілік дамыған мамонт, бизон, жабайы жылқыларды аулады - ер адамдар 32.Қасым хан тұсында хандық аумағының ұлғаюы. Қазақ хандығының XVI ғ. басындағы əлеуметтік-экономикалық жəне саяси жағдайы. XVIғ басында қазақ хандығында Қасым хан 1511-1518ж билік етті.Қасым хан өмірінің сұлтандық дəуірі – 1511 жылға дейін Қазақ хандығының күшеюі мен Сыр бойы үшін жүргізілген күрестер жылдарыназақ хандығы өзінің Сыр бойындағы иеліктерін сақтай отыра, оңтүстікте Мауереннахрмен Ташкент өңірінде шектеседі. Түркістан аймағы XVI ғасырдың бірінші ширегінің соңына дейін Дешті Қыпшақпен бірге біртұтас саяси, экономикалық, этникалық, мəдени кеңістік құрайды. Жетісудың, Сырдария өзенінің орта ағысы бойының Қазақ хандығы құрамына енуі қазақ халқының этникалық аумағын біріктірудегі үлкен жеңіс болды.Содан бүкіл дешті Қыпшақ ханы атанады. 62.Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы жəне оның Қазақстанға əсері. 1917 жылы ақпанда Ресейде буржуазиялық-демократиялық революция болып, монархия құлатылды. Майдан штабы жанындағы Қырғыз бөлімінің басшысы Ə.Бөкейханов: “Ресей халықтары үшін Туысқандық, Теңдік жəне Бостандық күні туды. Жаңа үкіметті қолдау үшін қазақтардың бірігуі керек. Жаңа тəртіпті нығайту үшін басқа халықтармен туысқандық байланыстарды күшейту қажет” деген үндеу жолдады. Ұлт-азаттық қозғалыс басшылары ұлттық автономия құратын, жалпыұлттық мəселелерді шешетін сəт туды деп санады. 1917 жылғы Ақпан төңкерісінің тарихи маңызы: патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді, ұлт саясатында бостандықты, халықтардың теңдігін қолдайтынын мəлімдеді. Кемшіліктері: ұлттық-аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды, отаршылдық басқару органдарын жоймады. 1917 жылғы наурыз, сəуірде əр жерде жұмысшы жəне солдат депутаттарының Кеңестері құрылды. Кеңестермен бірге Уақытша үкімет органдары жұмыс істеді. Қазақстанда да қос өкімет орнады. Орал, Верный, Ақмола, Əулиеата, Семейде қырғыз (қазақ) ұлттық комитеттері құрылды. Уақытша үкімет реформашыл жолмен капитализмді дамытуға бет алу қажет деп санады. Ол ипериялық ұлт саясатын қайта қарауға қадам жасады. 1917 жылы 20 наурызда Ресей азаматтарының дін ұстануына, ұлтқа байланысты құқықтарын қандай да болсын шектеудің күшін жойды. Уақытша үкімет “бұратана жұмысшы жасақтарын” Отанына қайтару туралы шешім қабылдады. Революциялық пиғылдағы жұмысшылар Кеңес арқылы Верный, Семей, Екібастұзда 8 сағаттық жұмыс күнін енгізуге, Кеңестердің бағдарламасына помещиктердің жерін тəркілеу туралы талаптарды қосуға күш салды. Ақпан революциясы патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді. Тыл жұмысшыларының орыс жұмысшыларымен, солдаттармен қарым- қатынаста болуы олардың саяси санасының өсуіне ықпал етті. Олар туған жерлеріне түрлі партиялардың мүшесі болып оралды. 1917 жылдың шілдесінде Верныйда “Қара жұмысшылар одағы” құрылды. Сергиопольде 800 майдангер солдатпен тыл жұмысына алынған қазақтар “Солдаттардың орыс-мұсылман ұйымын” ұйымдастырды. Петропавлда “Жас арбакештер одағы” құрылды. Тыл жұмысшыларының бұқарасы Уақытша үкіметке қарсы оппозицияның əлеуметтік тірегіне айналды. Ұлттық демократияшыл зиялылар ұлт азаттығы идеясын таратушы, ұлттық сананы оятушы, отаршылдыққа қарсы күреске дем беруші болды. Ол күресті Ресей либералдық-демократиялық қозғалысының қайраткері, бұрынғы кадет партиясының мүшесі болған Ə.Бөкейханов басқарды. А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, Ə.Ермеков, Ж.Ақбаев, Ж.Досмұхамедов, Х.Досмұхамедов оның пікірлес серіктері болған. Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету, эволюциялық-конституциялық жолмен автономиялық ұлттық мемлекет құру идеясы қозғалыстың негізгі өзегіне айналды. 1917 жылғы сəуірдегі Жетісу облыстық съезінде қаралған мəселелер: − Халықты азық-түлікпен жабдықтау; − Өзін-өзі басқару; − Сот ісін жүргізу; − Салық салу; − Білім беру жəне ағарту ісі; − Аграрлық мəселе; − Босқындарды Қытайдан қайтару; − Қазақ-орыс қатынастарын реттеу. Съезд “Облысқа сырттан əкеліп қоныстандыруға жол бермеу қажет” деп шешті. 1917 жылы 21-26 шілдеде Орынбор жалпықазақ съезі болып, оған Ақмола, Семей, Торғай, Орал, Жетісу, Сырдария, Ферғана, Ішкі Бөкей Ордасынан делегаттар қатысты. Қаралған мəселелер: − Мемлекеттік басқару формасы; − Қазақ облыстары автономиясын құру; − Жер мəселесі; − Халық милициясын құру; − Білім беру; − Сот ісі; − Рухани-діни мəселе; − Жетісудың ашыққан халқына көмек ұйымдастыру; − Қытайдағы 83 мың қазақ босқыны туралы. ”Алаш” саяси партиясын құрып, оның бағдарламасын жасау қажет деп тапты. Қазақ облыстары ұлттық-аумақтық автономия алуға тиіс деген қарар қабылданды. 1917 жылы мамырдағы мұсылмандардың Бүкілресейлік съезінде Ресейдің мемлекеттік құрылыс формасы мен əйелдер мəселесі қызу талқыланды. Қаралған мəселелер: − Көп əйел алушылық пен қалыңмалға қарсылық. − 8 сағаттық жұмыс күнін енгізу. − Міндетті жəне тегін жалпыға бірдей ана тілінде бастауыш білім беруді енгізу. 250 молданың қарсылығына қарамастан “Мұсылман əйелдері саяси жəне азаматтық құқықтары жағынан ерлермен тең болуға тиіс” деген қарар қабылданды. 1917 жылғы қыркүйекте тұңғыш мұсылман партиясы − Түркістан федералистер партиясы құрылды. 1917 жылы Əулиеата мен Меркеде “Қазақ жастарының революцияшыл одағы” құрылды. Ақмолада “Жас қазақ” ұйымы жұмыс істеді. 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін Қазақстанның солтүстік облыстарында кадеттер ұйымы жұмысын жандандыра түсті. Кадеттер бөлінбес біртұтас Ресейді, конституциялық монархияны қалыптастыру саясатын жақтады. Семейде кадеттер ұйымы “Свободная речь” газетін шығарып тұрды. Кадет партиясына мүше болған Ə.Бөкейханов бұл бағдарламамен келіспейтіндіктен, партия қатарынан шықты. 1917 жылғы көктемде өлкеде эсерлер ұйымы құрылды. “Жер оны өңдейтіндерге берілсін”, “Жер − бүкіл халықтың меншігі” ұрандарын көтерді. Патша өкіметінің отарлау саясатын айыптады. 1917 жылдың жазына қарай Черняев Кеңесінен басқа барлық Кеңестер эсерлердің қолында болды. Сонымен қоса казак партиясының бөлімшелері Орал, Атырау, Петропавл, Павлодар, Көкшетау, Семейде жұмыс істеді. |