4-билет 1.Май қышқылдарының жіктелуі, өкілдері. Эссенциалды май қышқылдары. Олардың организм үшін рөлі Май қышқылдары – көмірсутек тізбегі кем дегенде 4 көміртегі атомынан тұратын, кқміртегі мен сутегі атомдарының ұзын тізбектерінен құралған, майлар мен липидтердің құрылымдық негізі. (Жаңа мәліметтерге сәйкес) Төмендегідей бөлінеді.
Организмдегі энергиякөзі болып табылады. Таза майдың калориялылығы 3770 кДж 100 г.
Эссенциалды май қышқылдары − линол, линолен, арахидон қышқылдары: C17H31COOH, C17H29COOH, C19H31COOH. Биологиялық маңызы: мембрана фосфолипидтерінің құрамына кіреді. Липидтердің агрегаттық күйін қалыптастырады. Простагландиндер синтезінің көзі ретінде пайдаланылады. Глицериннің ерігіштігін (антиатерогендік әсері) арттырады. Тромбо түзілуін азайтады.Ғ − витаминоз сырқаты кезінде адамдарда холестерол алмасуының бұзылуы салдарынан адамдарда склероз құбылысы байқалады, бұл кезде қантамырлары қабырғасында қатпарлар пайда болады. медицинада атеросклероз бен күресу де құрамында линол, линолен, арахидон қышқылдарының эфирі бар препаратын қолданады, сонымен бірге дененің сәулеленуден және жоғары температураның әсерінен терісі күйген кезде де осы препаратты пайдаланады. Линол қышқылы мен линолен қышқылы өсімдік тектес және жануар тектес өнімдердегі триглицеридтер мен фосфолипидтер құрылымында болады. Арахидонқышқылы тек қана жануарлар липидінде кездеседі.
Сонымен қатар - Эссенциалды май қышқылдарыныңжетіспеушілігі (сирек) көбіне нәрестелерде байқалады. Бұның салдарынан баланың ақыл-есінің төмен болуы мүмкін. Бұдан арылудың жолы құрамында эссенциалды май қышқылдары бар тағамды тұтыну қажет.
2.Ұзақ уақыт бойы дене еңбегімен айналысқан студенттің бұлшық етінде, әсіресе, балтырында ауырсыну байқалды. Ұзақ уақыт және ауыр дене еңбегімен айналысқанда неліктен бұлшық ет ауырады? Біраз уақыттан соң осы ауырсыну сезімі неліктен басылады Физикалықтан кейін. Бұлшықеттердегі жаттығулар ауырсынуды тудыратын сүтті жинайды. Жылы су сізден кетуді тездетеді: жоғары температураның арқасында бұлшықет талшықтары кеңейеді және ол тезірек жойылады.
Алғашқы жаттығу кезінде бұлшықет ауыруы сүт қышқылының болуымен байланысты болуы мүмкін. Ол әр адамның денесінде болады. Сонымен қатар, сүт қышқылы тамақ және химия өнеркәсібінде қолданылады (E270 тағамдық қоспасы).
Дене белсенділігі кезінде организмде көмірсулардың (глюкозаның) тұтынылуы артады. Глюкоза оттексіз ыдырайды, ал оның тотығуынан кейін сүт қышқылы иондары - лактаттар түзіледі. Өте қарқынды жүктемелер кезінде барлық лактаттар денеден шығарылмайды және сүт қышқылы жиналады, бұл бұлшықеттерде жану сезімін тудырады.
Алайда, келесі күні бұлшықеттердегі ауырсыну сүт қышқылының әсерімен ешқандай байланысы жоқ, өйткені жаттығу аяқталғаннан кейін бірнеше сағат өткен соң, артық қышқыл ағзадан шығарылады. Мұны 1947 жылы өз жаңалықтары үшін Нобель сыйлығын алған Кори жұбы дәлелдеді.
Онда жаттығудан кейін бұлшықеттер неге ауырады? Мұның бәрі бұлшықет талшықтары бойымен өтетін жұқа жіпшелер (миофибриллалар) туралы. Сіз үлкен стресстен жаттығу жасағанда, бұл жіптер үзіліп, бұлшықеттерде өлі тіндердің аймақтары пайда болады, олар иммундық жүйеден ағзадан шығарылады. Алайда бос радикалдар пайда болады, ал жасушаларда судың жетіспеушілігі сезіледі. Осы күрделі процестің нәтижесінде ауырсыну рецепторлары қозады, сондықтан адам жаттығудан кейінгі күні бұлшық еттерінде ауырсыну сезінеді.
Сондай-ақ, жаттығулар үнемі болуы керек. Тек осылай ғана дене тұрақты күйзеліске үйрене алады.
Егер сіз жоғары жүктемелерден аулақ бола алмасаңыз, бұлшықет ауырсынуынан құтылуға көмектесетін жалғыз нәрсе - бұл дұрыс ұйқы және антиоксиданттары бар тағамдар.