1 билет «Күлтегін» жыры жайлы әңгімелеңіз Күлтегін жыры
«Кодекс куманикус» қолжазбасы жайлы не білесіз?
жүктеу/скачать 143,26 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Қорқыт ата күмбезі жайлы әңгімелеңіз
| 1.«Кодекс куманикус» қолжазбасы жайлы не білесіз?
"КОДЕКС КУМАНИКУС" - кумандардың (қыпшақтардың) тілінде жазылған діни мәтіндер (текстер) мен сөздіктер (ХІІІ-ХІУ ғ.). Көлемі -82 парақ (164 б.) (бірінші бетінде "1303 жыл" деген жазу бар). Бұл қолжазба парақтарының бір кітап болып жиылып, түптелген көзі болса керек, материалдары ертеден бері айтылып жүрген сөздерден құралған). Еңбектің авторы мен жазылған жері белгісіз. Соңғы мәліметтерге қарағанда, түпнүсқасы 1294 ж. жазылған да, оның бірінші көшірмесі 1303 ж. жасалған, ол толығымен 1330 ж. көшіріліп біткен (Л.Лигети). Бірінші бөлімі Қырымда (Солхат қаласында) Генуэя авторының қолынан шыққан. 1303 ж. нұсқа Алтын Орда мемлекетінің астанасы Сарай қаласының жанындағы Джан Әулиенің ғибадатханасында (монастырында) көшірілген. Готикалық көне қаріппен жазылған "Кодекс куманикус" Екінші бөлімін әйгілі "Қыпшақ даласының" ("Дешт-и-Қыпшақтың", ескірген атауы бойынша "Оңтүстік орыс даласының") оңтүстік - батыс өлкесіндегі францисканстер ғибадатханасындағы неміс монахтары жазған (Л.Лигети). Екі бөлімі де готикалық көне шрифтімен берілген. Бірінші бөлім (1-1106.) "Итальяндық бөлім" деп аталады. Оны Қара теңіздің солтүстік жағалауын жайлаған (колонизациялап алған) итальян саудагерлері мен христиан дінін таратушылар (миссионерлер) түзген. 2.Қорқыт ата күмбезі жайлы әңгімелеңіз Қорқыт Ата мазары – тарихи сәулет өнері ескерткіші. Шамамен 9 – 10 ғасырларда қазіргі Қызылорда облысы Қармақшы ауданы Қорқыт станциясынан 3 км жерде Қорқыт әулиеге тұрғызылған. 1925 жылдан опырыла бастап, 1952 жылы Сырдария өзені шайып кеткен. Қазір орны белгісіз. Мазар 19 ғасырдың соңында Ә.Диваев, И.А. Кастанье, П.И. Лерх зерттеулеріне негіз болған. Бізге “Түркістан альбомы” жинағында жарияланған фотосуреттер арқылы жеткен. Диваев пен Кастаньенің жазуы бойынша, құрылымы шикі кірпіштен қаланған дөңгелек пішінді 6 – 8 қырлы күмбезді құрылыс. Ішкі көрінісі биік, қабырғалары кереге өрнегімен нақышталған. Исламға дейінгі түрік сәулет құрылысы үлгісімен салынған. Мазардың бұрынғы орнына қазіргі заманғы мемориалдық ескерткіш орнатылған; қазіргі Қорқыт ата ескерткіші Қорқыт ата ескерткіші – сәулет өнерінің айрықша үлгісі. Қызылорда облысы Қармақшы ауданы Жосалы кентінен 18 км жерде, Қорқыт станциясының түбінде (1980). Авторлары – Б.Ә. Ыбыраев, С.И. Исатаев. Қорқыт Ата ескерткіші темір бетоннан жасалған биіктігі 8 метр, 4 тік стеладан тұрады. Әрбір стела әр тарапқа қаратып тұрғызылған құлпытастарға ұқсайды. Жоғары жағы кеңейе келіп, шөміш пішінінде түйісетін стелалар қобыз бейнесін де меңзейді. Түйісер түбіндегі орталық тесігінде 40 металл түтік бар. Олар жел соққан кезде қобыз сарынымен үндес дыбыс шығарады. Аңыздарда айтылғандай, Қорқыт ата мазарында соққан желге үн қосатын қобыз қойылған. Қорқыт ата ескерткішінің ішкі жағы мәңгілік өмір сырын іздеген Қорқыт атаның киелі желмаясының шартарапқа жол тартқан ізін ишаралайтын “Түйе табан” өрнегімен безендірілген. Әрбір стеланың үшкілдене біткен төбесі күмбезге ұқсатылып, ерекше сәулеткерлік композиция шешім тапқан. 1997 жылы ескерткішті қалпына келтіру, жөндеу жұмыстары жүргізілді. Амфитеатр, қонақ үйі, т.б. нысандардан тұратын тұтас архитектуралық ансамбль жасалып, мемориалдық кешенге айналды. 2000 жылы кешен жанынан мұражай ашылды. Оның қорында 700-ге жуық экспонат сақталуда. Мұражай экспозициясында Қорқыт өмір сүрген дәуірдің тарихы мен мәдениеті жайлы мәліметтер беретін материалдар қамтылған. Бұл ескерткіш кешен күллі түркі халықтарына ортақ қасиетті зиярат орындарының бірі болып саналады жүктеу/скачать 143,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|