№1 дәріс. Ежелгi Шығыс халқы, тiлi, шаруашылығы, діні, орналасуы

Б.з.б. 454 жылы клан басшысы үш рудан оған бүлікшіл кландардың жерін бөлу кезінде жеткізілген жерлерді беруді талап етті. Вэй мен Хань қарсылық білдіре алмай бағынды, бірақ клан Чжао жерлерді беруден бас тартты. Сонда әулет Чжи Вэй мен Ханды өзіне қосып Чжао әулетін Цзяньға тұндырды. Алайда Чжао руын жою мүмкін болмады: Вэй мен Хань оның агресивтілігі мен қатыгедігіне байланысты оған сенім білдірмей, Чжао-мен құпия сепаратты келісім шарт жасады.

Б.з.б. 453 жылы 8 мамырда Чжао, Вэй, және Хань кландары Чжи кланына шабуыл жасап, оны толығымен жойды. Жойылған кланның жерлері кландар арасында тең үлесте бөлінді. Бұл Цзинь күшті патшалығының нағыз құлдырауы болды.

Цинь имериясы (б.з.д. 221-207 ж.ж.)- бірінші Қытай императоры Цзинь Ши Хуан-ди құрған династия. Ол алты мемлекеттің аннексиясы нәтижесінде бірыңғай орталықтандырылған мемлекетті қалыптастырды: Хань, Вэй, Чжао, Янь және Ци.

Цинь әулеті Чжоу әулетін құлатып билікке келді. Цинь дәуірінде Қытайды бірнеше жүз жыл бұрын басқару принциптері қаланды, Император бірінші ұлы Цинь билеушісі титулына ие болды. Оның саясатына сәйкес шенеуніктер заңгерлер болатын орталықтандырылған мемлекеттің басы қаланды. Елді округтер мен уездерге бөлді. Реформа салмақты, кеңістікті, монеталарды, сондай-ақ хаттарды өлшеуді безендіруді көздеді. Осының салдарынан, аймақтық айырмашылықтарға қарамастан сауданы жүргізу оңайырақ болды.

Жеке мектептерге тиым салынды: Білім тек қана мемлекеттік болуы тиіс. Конфуцианттар тарихқа бет бұрды, демек тарихтың өзі қауіпті болды. Ежелгі Қытай тарихшысы Сыма Цяньның мәліметтері бойынша император конфуцийлық кітаптарды өртеуге бұйрық берді, ал 460 ғалымды жерге көміп тастайды. Империя біртұтас орган болуы керек еді. Сепаратизм үрдістерін тасымалдаушы жергілікті ақсүйектерді циньдік астанаға көшірді, олардың қаруы тәркілеуге жатты. «Күресуші патшалар» дәуірінде ынталы салынған князьдіктер арасындағы қабырғалар жойылды: империяда бұдан былай өзара соғыстар болмауы керек еді. Керісінше, көшпелілер-суюннен (ғұндардардан) қытай князьдіктерін сыртқы қауіптен қорғайтын қабырғалары қайта жаңартылып, салынды. Олардың жекелеген участкерлері Ұлы Қытай Қорғанына қосылған, ол 4-5 мың км-ге созылған дала, таулар мен шөлдер бойынша созылған. Бұл орасан зор құрылыста жүздеген мың адам жұмыс істеді. Олардың көпшілігі қамаудағылар (құлдар). Өйткені, император легистік принциптерді басшылыққа ала отырып, ұжымдық жазалау тәжірибесін кеңінен қолданды. Әңгіме Шан Ян сияқты 5-10 адамнан тұратын топтар туралы емес, қылмыс жасады деп айыпталған адамның барлық туыстары туралы болды. Қытайда туыстық байланыстар күшті және туыстық алыс деп саналады. Ұлы қабырғаға 100 жыл өткеннен кейін келген Сыма Цянь былай деп жазды: «тауларды жұлып, шатқалдарды ұйықтатты…»