№1 дәріс. Кіріспе. Математика ғылымының бұлақ-бастаулары Қарастырылатын мәселелер
-дәріс. «Символикалық математика» дәуірі
жүктеу/скачать 1,77 Mb. Pdf көрінісі
|
4. Математика тарихы. Дәріс тезистері 2
| 8-дәріс. «Символикалық математика» дәуірі
(XVI ғ. – XVII ғ. соңғы ширегі) Қарастырылатын мәселелер: 1. Тригонометрия 2. Сандар теориясы 3. Комбинаторика, ықтималдықтар теориясы және статистика 4. Аналитикалық геометрияның ашылуы 5. Үшінші ретті алгебралық қисықтар 6. Проективтік геометрияның бастамалары 1. XVI ғ. Еуропада тригонометриядан мұсылман математиктері қалдырған мол мұраны игеріп, оны жаңа белеске көтеру қолға алынды (Коперник, Виет). Финк «тангенс» және «секанс» терминдерін енгізді, тангенстер теоремасын ашты. XVII ғ. 1-жартысында тригонометрияның толық курсын құруға алғашқы әрекеттер жасалды. Мұнда жазық және сфералық үшбұрыштар үшін формулалар пайдаланылды. Мына авторлардың еңбектерінің маңызы зор болды: Крюгер; Оутредт; Ньютон; Норвуд. Норвуд синусты 𝑠 , тангенсті 𝑡 , секансты 𝑠𝑒𝑐 , косинусты 𝑠𝑐 , котангенсті 𝑡𝑐 түрінде таңбалады. Символдары пайдалануда бірізділік болмағандықтан, тригонометриялық тұжырымдардың формула түрінде өрнектелуі әркімде әртүрлі болды. Мысалы, Эригонда косинустар теоремасы: 2.◻∙ 𝑎𝑏, 𝑏𝑐 𝜋 ◻ ∙ 𝑎𝑏 + ◻ ∙ 𝑏𝑐 ∙∼∶◻ ∙ 𝑎𝑐2 | 2𝑟𝑎𝑑 ∙ 𝜋 sin ∠𝑏𝑎𝑑. ХVII ғ. ортасынан кейінгі еңбектерде тригонометрияның бірқатар теоремалары мен формулалары қорытылып шығарылып, кейбіреулері дәлелденді. Бірақ, әлі де ортақ тригонометриялық терминология мен символика қалыптаса қоймады: Уингте синус, косинус, тангенс және котангенс: s., cs., t. және ct. Уордта синустар теоремасы: 𝐵𝐶 ∙ 𝐵𝐷 ∶ ∶ 𝑠, 𝐷 ∙ 𝑠, 𝐶. Стефенсонның кітабында: бірде S., Cos.,T., Cot., ал енді бірде si:, si., co., cos Валлисте: синус, косинус, тангенс және котангенсті сәйкесінше, S, ∑, T және τ. Тригонометрия кітаптарының кемшіліктері көп болды: 1) тригонометриялық материал дәстүрлі формада, ұзақ сөйлемдермен баяндалды; 2) формулалар геометриялық әдістер арқылы дәлелденді; 3) бірізді тригонометриялық символика пайдаланылмады. Бірақ соған қарамастан, бұл еңбектердің маңызы зор болды. 2. XVI ғ. мұсылман математикасында теориялық-сандық есептерге байланысты зерттеу жұмыстары жалғастырылды. әл-Амилидің трактаттарында: қосындылаудың көптеген ережелері қамтылды; «Кубтық санды екі кубтық санның қосындысына жіктеп жазу керек» деген есеп қарастырылды; қосындылау және кемел сандарды алу ережелері бар, т.с.с. XVI ғ. бірқатар трактаттар жазылды: әл-Біржанди, Шабрамаллиси, т.б. жүктеу/скачать 1,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|