№ 12 ДӘРIС  Тақырып: Ғарыш кеңiстiгiн игеру және халықаралық


1.Халықаралық ғарыш қҧқығының 
тҥсiнiгi.
Халықаралық ғарыш қҧқығы 
-
бҧл 
халықаралық қҧқық субъектілерінің ғарыш 
кеңістігін, аспан денелерін қоса алғанда, 
зерттеу және пайдалану қызметтеріне 
байланысты олардың арасындағы 
қатынастарды реттеушi қҧқықтық 
нормалар мен қағидалар жиынтығын 
кӛрсететн осы заманғы халықаралық 
қҧқықтың бір саласын айтады.

ҒАРЫШ КЕҢІСТІГІНДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ҚҦҚЫҚ:
Бҧл салыстырмалы тҥрде алғанда осы заманғы халықарадық 
қҧқықтың жаңа саласы, оның тарихы жердiң алғашқы жасанды 
серігін 1957 ж. жіберуден басталады. 1961 және 1963 жылдардың 
желтоқсан айларында мемлекеттердiң ғарыш кеңстігн пайдалану және 
зерттеу жӛніндегі қызметтерінің қҧқықтық қағидалары мен 
нормаларын айқындайтын БҦҦ Бас Ассамблеясының 
қарары қабылданды. 
Оларға: ғарыш кеңістігін зерттеу, пайдалану еркіндігнің 
қағидасы; ғарыш кеңістігіне мемлекеттердің тәуелсіздіктерiнiң 
таралмау қағидасы; ғарыш кеңістігін ҧлттық иемденуге 
тыйым салу қағидасы жатады. БҦҦ аясында 1959 ж. 
БҦҦ Бас Ассамблеясының қосалқы органы 
-
ғарыш кеңістігін 
бейбіт мақсаттарға пайдалану жӛнiндегi Комитеті қҧрылды.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ҒАРЫШ  ҚҦҚЫҒЫНЫҢ  ҚАЙНАР КӚЗДЕРІ:
Халықаралық ғарыш қҧқығының қайнар кӛздері жҥиесін 
БҦҦ қол астында жасалған мемлекеттердің ғарыштағы 
бірлескен қызметiн реттейтін ғылыми
-
техникалық сипаттағы 
кӛптеген халықаралық шарттары; мемлекеттердің жердегі және
әуе кеңстігндегi ғарышты зерттеу және пайдалануға байланысты
қызметін айқындайтын шарттарқҧрайды.
Ғарыш қҧқығының қайнар кӛздерiнiң жҥйесi:
-
Халықаралық ғарыш қҧқығының қайнар кӛздерi жҥйесiн 
БҦҦ қол астында жасалған мемлекеттердiң ғарыштағы 
бiрлескен қызетiн реттейтiн ғылыми
-
техникалық сипаттағы
кӛптеген халықаралық шарттары жатады;
-
мемлекеттердiң жердегi әуе кеңiстiгiндегi ғарышты зерттеу және
пайдалануға байланысты қызметiн айқындайтын шарттар қҧрайды.

ҒАРЫҚ  ҚҦҚЫҒЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ МАҢЫЗЫ
Қайнар кӛздердін бірінші тобына: Ғарыш кеңістігін, 
Айды және басқа да аспан денелерiн зерттеу және пайдаланудағы 
мемлекеттер қызметiнiң қағидалары туралы 1967 ж. Шарт; 
Ғарыш кеңстігiне жіберiлген ғарышкерлерді қҧтқару, ғарышкерлерді
және объектiлерді қайтару туралы 1968 ж. келісім; 
Ғарыш объектілері келтірген залалдар ҥшін халықаралық 
жауапкершілік туралы 1972 ж. Конвенция; Ғарыш кеңістігіне 
жіберілетін объектілерді тіркеу туралы 1976 ж. Конвенция;
Мемлекеттердің Айдағы және басқа аспан денелеріндегі 
қызметі туральі 1984 ж. Келісім жатады.
Халықаралық ғарыш қҧқығының қайнар кӛздерінің екінші тобы 
ғылыми
-
техникалық бағыт сипатында, оларды Еуропа ғарыш 
агенттігі
-
Интерспутник және басқа да кӛптеген укіметаралық 
ҧйымдар қабылдаған.

ҒАРЫШ ҚЫЗМЕТІ ТУРАЛЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТТАР
Екі жақты және кӛп жақты сипаттағы мҧндай шарттар 
мемлекеттердің ғарыштағы бірлескен қызметінің нақты және 
жалпы мәжілістеріне қатысты болады.Ҥшінші топтағы шарттар 
ғарышкерлерді және ғарыш объектілерің қҧтқару және қайтаруға 
байланысты жерде жҥргізілетін операциялардың кҧқықтық 
мәселелерін реттейді. Сонымен бірге, ғарыш объектілерінің
немесе олардың қҧрамдас бӛліктерінің жерге қҧлауы 
кезінде келтірілген. залалдарды етеуді қамтамасыз етуге 
байланысты мәселелерді реттейді.
Халықаралық кҧқықтың қҧқықтық нормаларының әрекеті ғарыш 
кеңістігіне және мемлекеттердің, халықаралық ҧйымдардың, 
жеке және заңды тҧлғалардың ғарыш кеңістігін жерде де, 
ғарыш кеңістігінде де зерттеуі және пайдалануына байланысты 
қызметіне толық таралады. 


2. Ғарыш объектiлерi мен 
ғарышкерлердiң қҧқытық режимi.
Ғарыш кеңістігі 
-
бҧл Жер шарының ауа 
қабаты шегінен тыс орналасқан кеңістік, 
оның қҧкьіқтық режимі халықаралық 
ғарыш қҧқығымен айқындалады. Ғарыш 
кеңістігі мен аспан денелерінін қҧқықтық 
режимі халықаралық ғарыш қҧқығының 
кейбір жалпы қағидаларына тығыз 
байланысты және соларға сәйкес 
қарастырылуы тиіс. 

ҒАРЫШ  ҚҦҚЫҒЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ:
-
ғарыш кеңістігі мен аспан денелерін зерттеу және пайдалану 
еркіндігі;
-
ғарыш пен аспан денелерін зерттеу және пайдалануға қатысты 
қызметті 
халықаралық қҧқықтың қағидаларына сәйкес жҥзеге асыру;
-
ғарыш кеңістігі мен аспан денелерін ҧлттық иемденуге 
тыйым салу;
-
ғарыш кеңістігін ішінара қарусыздандыру және аспан 
денелерін толық  қамсыздандыру;
-
мемлекеттердің ҧшыратын   ғарыш объектілеріне дербес 
кҧқықтарын сақтау;
-
ғарыш кеңістігінде және аспан денелерінде сынақтар жҥргізудің 
ықтимал зияндарының алдын алу;

ҒАРЫШ КЕҢІСТІГІНДЕГІ ҚҦҚЫҚТЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР
Ғарыш кеңістігі мен аспан денелерін зерттеу және пайдалану еркіндігі.
Ғарыш кеңістігінің қҥқықтық жағдайы, ең алдымен оған бірде
-
бір 
мемлекеттің тәуелсіздігі таралмайтындығына байанысты. 
Ол халықаралық қҧқық нормаларына сәйкес, барлық 
мемлекеттердің зерттеуі ҥшін ашық немесе еркін болады. 
Барлық мемлекеттердің ғарыш кеңістігіне баруға теңдей 
қҥқықтары бар. 
Барлық мемлекеттердің ғарыш кеңістігін игеруге 
және осындай игерудің нәтижелерін алуға мҥдделі екендіктері 
сӛзсіз. Мемлекеттердің ғарыш кеңістігін 
және аспан денелерін игеру қызметі ғарышты зерттеу
нәтижелерін тек бейбіт мақсаттарға пайдалануға жәрдемдесуі тиіс. 


Мемлекеттердің ғарыштағы қызметінің негізгі 
бағыттарына мыналар жатады:

1. Жасанды серіктер кӛмегімен тікелей теледидар хабарларын 
тарату.

2. Жасанды серіктерді қолдана отырып, жерді қашықтықтан барлап 
қарау.

3. Ғарыштық қҧралдарды қолдану туралы халықаралық келісім
-
шарттар.

4. Медициналық және биологиялық бақылаулар мен тәжірибелер 
жҥргізу.

5. Ғарыш кеңістігін геостационарлық орбита ретінде пайдалану.

6.Басқа планеталардың ресурсын зерттеу мҥмкіндігі және оларды 
пайдалану мҥмкіндігін зерттеу.

7. Жердің биоӛрісін қорғау проблемаларын зерггеу.

8. Ғарышта энергияның ядролық қайнар кӛздерін пайдалану.

9. Ғарыш метерологиясын мемлекетгер мҧқтажына пайдалану.


3. Қоршаған ортаны қорғау мәселерi 
бойынша халықаралық  ынтымақтастық.
Табиғи аспан денелеріне қарағанда (Ай, 
планеталар, астероидтар және басқалары 
сияқты) халықаралық ғарыш қҥқығындағы 
ғарыш объектілері деп адам қолымен жасалған 
жердің жасанды серіктерін, автоматты және 
ҥшатын кемелер мен стансаларды, зымыран
-
тасушыларды және т.б. айтады. Халықаралық 
ғарыш қҥқығы ғарыш объектілерін ҧшырудан 
немесе ғарыш кеңістігінде қҥрған сәттен бастап 
(оның ішінде аспан денелерінде де), олармен 
байланысты қызметті реттейді.

ҒАРЫШ  КЕҢІСТІГІН  ЗЕРТТЕУ
Барлық мемлекеттердің ғарыш кеңістігін игеруге 
және осындай игерудің нәтижелерін алуға мҥдделі 
екендіктері сӛзсіз. Мемлекеттердің ғарыш кеңістігін 
және аспан денелерін игеру қызметі ғарышты зерттеу
нәтижелерін тек бейбіт мақсаттарға пайдалануға жәрдемдесуі тиіс. 
Ғарыш пен аспан денелерін зерттеу және пайдалануға қатысты 
қызметті халықаралық қҧқықтың қағидаларына сәйкес 
жҥзеге асыру. Халықаралық қҥқықтың кӛпшілік мойындаған 
қағидалары бір мемлекеттің шегінде ғана міндетті емес, 
сонымен бірге ешкімнің тәуелсіздігі жоқ кеңістіктерде де міндетті 
болып табылады. 

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ  ҚҦҚЫҚТЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК  АУМАҒЫ
Экология қҧқығының объектiлерi дегенiмiз
-
ол, табиғат байлықтары
мен  айнала қоршаған ортаны, ауа қабаты мен жануаралар 
дҥниесi және басқа да табиғи денелердiң қоғамдық қатынастарын 
ретiне келтiретiн қҧқық нормасын айтады.
Экология қҧқығының объектiсiне мыналар эжатады:
-
табиғат байлықтары: су, жер, жер қойнауынан шығатын 
-
қазба байлықтары;
-
судағы жануарлар дҥниесi және судағы байлықтар;
-
орман, шӛп, ағаш;
-
ауа және озон қабатының аумақтары;
-
жануарлар дҥниесi.

ЭКОЛОГИЯ  ҚҦҚЫҒЫНЫҢ  ОБЪЕКТІЛЕРІ:
Экология қҧқығының объектiсiн айта келе ол табиғат объектiсi 
мен жалпы ҧғымға келтiредi. Табиғат объектiсiне жататындар:
-
жер қорының объектiсi;
-
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер;
-
елдi мекендердiң жерi;
-
ӛнеркәсiп, кӛлiк, байланыс, қорғаныс жерi.
Табиғат объектiлерiне меншiк қҧқығы мына негiзде туындайды:
1) мемлекет органдарының актiлерi;
2) азаматтық
-
қҧқықтық мәмiлелер;
3) ҚР заңында кӛзделген ӛзге де негiздерде анықталады.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ДЕҢГЕЙДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ  
ЖАУАПКЕРШІЛІК
Экологиялық қҧқықбҧзушылық ҥшiн жауапкершiлік дегенiмiз 
-
ол, 
табиғат объектiсiнде жасалған заңға қайшылық іс 
-
әрекеттің нәтижесінде
пайда болған зардаптың орнын толтыру ҥшін халықаралық қҧқықтық
жауапкершiлiктi айтады. Бҧл фактілер мемлекет аралық болуы мҥмкін.
Экологиялық қҧқық бҧзу фактiлерiн мыналар жатады:
-
ауаны ластандыру;
-
жердi бейберекетсiз қолдану;
-
суды ластандыру;
-
орман ағаштарын бейберекетсiз қолдану;
-
рҧқсатсыз шӛп шабу;
-
жануарлар дҥниесiне рҧқсатсыз ашылық жасау;
-
қорықтар мен ерекше табиғи ауамақтарының ережесiн бҧзу.

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОРГАН
ЮНЕСКО – ол, БҦҦ тҧсындағы әлемдік маңызы бар мәдени ескерткіште
мен мәдени мҧраларды және геогорфиялық мәселе мен биосфера 
саласының жан 
-
жақты зерттеу жҧмысын ҧйыдастырушы халықаралық
органды айтады.
ҚАЗАҚСТАН  аумағы бойынша ЮНЕСКО
-
ның тізіміне енгізілген бірнеше
Жер аумақтары бар, оларға жататындар: Тҥркістан қаласындағы
ҚОЖА – АХМЕТ ЯСАУИ ғимараты; Кӛкшетаудағы БУРАБАЙ
Оның ішіндегі Жҧмбақ Тас, Жеке Батыр, Оқ Жетпес.
ҚОСТАНАЙ облысының аумағындағы  ―НАУЫРЗЫМ‖ қорықы ЮНЕСКО
тізіміне енгізілді.


4. Ядорлық қаруды ӛндiру, сынау және 
орналастыру нәтижесiнде қоршаған 
ортаны жаhандық және аумақтық 
радиоактивтiк астау қаупi.
Айдың және ай маңындағы кеңістіктің 
қҥқықтық режимі жердің айналасындағы 
кеңістіктің қҥқықтық режимінен елеулі 
ерекшеліктерінің бар болуымен тҥсіндіруге 
болады. Мәселен, мемлекеттердін Айды 
және басқа да аспан денелерін қоса алғанда, 
ғарыш кеңістігін зерттеу және пайдалану 
жӛніндегі қызмет қағидалары туралы шартқа 
және мемлекеттердің Айдағы және басқа да 
аспан денелеріндегі қызметі туралы 1979 ж. 

ЯДОРЛЫҚ  ЭНЕРГИЯНЫ ЖӘНЕ ҚАРУДЫ  ӚНДІРУ ЖӚНІНДЕГІ
ХАЛЫҚАРЛЫҚ  ОРГАН  ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ
МАГАТЭ – Атам энергетикасы жӛніндегі халықаралық агенттігі.
Атом энергетикасын бейбіт мақсатта қолдану туралы және оны 
халықаралық шеңберде реттеу. Бҧл орган 1957 жылы қҧрылды,
оның штаб
-
пәтері ВЕНА қаласында орналасқан.
ҚАЗАҚСТАН аумағында ядорлық сынақты жоюға және қаруды  жасамауға
О.Сҥлейменовтың ҧйымдастыруымен ―НЕВАДА 
-
СЕМЕЙ‖ 
халықаралық қозғалыс жэҧмысчының нәтижесінде Семейдегі
ядорлық сынақ полигонының жабылуына негіз болды.
ЯДОРЛЫҚ қаруды қолдануға және оны ӛндіруге Қазақстан ӛз
аумағындағы ядорлық объектілері тҥгелімен жойылды.

ЯДОРЛЫҚ  ҚАРУДЫҢ  ТАРИХИ ПАЙДА  БОЛУ  КЕЗЕҢДЕРІ
ӘЛЕМДІК  ШЕҢБЕРДЕ ЯДОРЛЫҚ  ҚАРУДЫ  ҦСТАУШЫ МАМЛЕКЕТТЕР:
АҚШ
1945 жылы
СССР
(РЕСЕЙ) 
1949 жылы
ҦЛЫБРИ
-
ТАНИЯ.
ФРАНЦИЯ
ҚЫТАЙ
Осы бес мемлекет ядорлық ДЕРЖАВА деп аталады.

БҦҦ тҧсындағы арнайы мамандандырылған орган МАГАТЭ 
Нью Иорктегі қҧрылтайлық конференциясының шешімі бойынша
МАГАТЭ
-
нің Жарғысы 26.10.1956 ж. бекітіді, 29.06.1957 ж. заң 
кҥшіне енді.
МАГАТЭ
-
нің басты органдары:
-
Бас конференция; Басқармалар Кеңесі; Хатшылығы.
МАГАТЕН
-
нің міндетіне кіретін мәселелер:
-
атом энергетикасын бейбіт тҥрде пайдаланғаны ҥшін қҧрметтеу;
-
атом энеретикасын зерттеу нәтижесінде және жетістік жӛнінде бӛлісу; 
-
ядорлық жҧмыстар тек азаматтық тҧрғыда пайдалану және оны әскери
мақсатта қолданбауына жол бермеу.

ЯДОРЛЫҚ ЭНЕРГЕТИКАСЫН БЕЙБІТ МАҚСАТТА ҚОЛДАНУ
КРАСНОЯРСК
АЭС
ЧЕРНОБОЛЬ
АЭС
КУРСК
АЭС
ЛЕНИНГРАД
АЭС
ЖАРЫЛЫС БОЛҒАН АЭС
1986 ж. Чернобыл АЭС
2011 ж. Жапониядағы
Фукусима АЭС


№ 13 ДӘРIС

Тақырып: Халықаралық гуманитарлық қҧқық. 
Әлемдiк дiндер және халықаралық қҧқық

Сабақтың мақсаты: Халықаралық гуманитарлық қҧқық. 
Әлемдiк дiндер және халықаралық қҧқық
Жоспар:

1.Әскери қақтығыстар кезiндегi халықаралық 
қақтығыстарды халықаралық
-
қҧқықтық реттеу 
мiндеттерi. 

2.Соғыстың аяқталуы және оның халықаралық
-
қҧқықтық 
салдары.

3.Әлемдiк дiндер және олардың халықаралық 
қатынастардағы ролi. 

4.Ислам әлемдiк дiн ретiнде және халықаралық 
мҧсылман қҧқығының нормалары.


1. Әскери қақтығыстар кезiндегi 
халықаралық қақтығыстарды 
халықаралық
-
қҧқықтық реттеу 
мiндеттерi. 

Халықаралық сипаттағы  әскери дау
-
жанжалдар дегеніміз 
-
ол, екі немесе 
бірнеше мемлекеттер арасындағы әскери 
қарулы кҥштерін бір біріне қарсы 
қолданатып немесе бір мемлекет екініші 
бір мемлекеттің шекарасын бҧзып кіріп, 
басқыншылық әрекеттерін жасауды 
айтады. 

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕГІ ӘСКЕРИ ҚАҚТЫҒЫСТАРДЫҢ
ТАРИХИ КЕЗЕҢДЕРІ
1939 жылғы екінші дҥнежҥзілік соғыстың басталуына фашистік
Германияның басшысы А.Гитлердің жауыздық әрекеті кең орын алды.
Оның нәтижесі 1946 ж. Нюренберг халықаралық әскери тибуналмен
ақталды.
2008 жылдардағы ИРАК мемлекетіне НАТО әскери алянсының
баса кӛктеп кіруі. Ирак басшысы Саддам Хусейінді жазалауы.
Бҧрынғы Югославия аумағында геноцид қылмысы ҥшін Слободан
Милдошович пен Сербия Президенті Родован Караджичті Гаагадағы
халықаралық әскери трибуналдың жауапқа тартуы.

ҦЛЫ  ОТАН СОҒЫСЫНЫҢ  ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  МАҢЫЗЫ
1941 ж.,22.06., тҥнгі сағат 4
-
те Неміс
-
фашист басқаншылар армиясының 
СССР территориясын бомбалау мен әскери техника мен 
авияция және жаяу әскерінің баса кӛктеп кіруі арқылы бҧл 
соғыстың 
5-
жылға созылғаны ӛте айқын дәлел бола алады. 
1965 жылдары Израйлдің Египетке әскери  шабуыл жасауы. 
«Асуан» гидоэлектростанциясын бомбалмақ болған кезде 
СССР авия полкінің Израил әуе кҥшін талқандауы нақты
дәлел бола алады. АҚШ ӛзінің агрессиясын 1964 жылы Куба 
мемлекетіне әскери кҥштерін тақап қойып, кҥш қолданбақ болғанда 
СССР әскери теңіз кҥшінің атам қуаты бар сҥңгуір
қайытары АҚШ авианосецтерін қоршауға алды. 

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ӘСКЕРИ ҚАҚТЫҒЫСТАР
Мҧны байқаған АҚШ Президенті Д.Кеннеди ӛз әскерін кейін 
қайтаруға дереу бҧйрық берді.  Кубаға  әскери қоқан
-
лоқысы
жасалмай моральды тҥрде таяқ жеп қайтты. Бҧл қақтығыс 
кейіннен «Кариб дағдарысы» деп аталды. Бҧл дегеніміз СССР
әскерінің әділдікті орнату жолындағы осындай асқан 
ерлігі деуге болады.
1965 жылы Египетте ―Асуан‖ гидростанциясын Израйль әскери
Бомбаламақ болды. Оны байқаған СССР басшыларны дереу әуе
авияция полкін жіберіп  Израйль әскері тізе бҥкті.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШЕҢБЕРДЕГІ ӘСКЕРИ ДАУ
-
ЖАНЖАЛДАР
Халықаралшық әскери дау
-
жанжал кезінде Женевада қабылданған
тӛрт Конвенция талабы сакқталуға тиісті. Атап айтқанда: 
1949 жылдың 12 тамызында қабылданған мына конвенциялар жатады:
1.
―Соғыс әскеріне қатысып жаралы болғандар мен аурулардың 
жағдайларын жақсарту туралы‖;
2. «Қарулы кҥштер қҧрамындағы теңіздегі кеме апатынан жаралы болғандар 
мен ауруларды жағдайларын жақсарту туралы»;
3. «Әскери тҧтқынға тҥскендермен  тәртіпті сақтау»;
4. «Соғыс кезінде азаматтық тҧрғындарды қорғау туралы». 
Конвенцияға екі Хаттамалар қосылды: 
№1
-
Хаттамада «Халықаралық әскери дау
-
жанжалда зардап шеккендерді 
қорғау»;
№2
-
Хаттамада «Халықаралық емес әскери дау
-
жанжал кезіндегі зардап 
шеккендерді қорғау».


2. Соғыстың аяқталуы және оның 
халықаралық  қҧқықтық салдары. 
Заң тҧрғысындағы мағынасында соғыстың 
аяқталуы соғыс қалпын тоқтату дегендi 
бiлдiредi, яғни соғысушы тараптар 
арасында бейбiт қатынас орнату және 
одан кейiнгi халықаралық
-
қҧқытық 
дәрежедегi салаларды анықтау. 
Мемлекеттер, әдеттегi мiндеттегiдей, 
соғыс бӛлiп жiберген елшiлiк, ӛкiлдiк және 
сауда қатынастарын орнына келтiредi. 

СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ  АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҦҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ
Азаматтарының заңды шектеулерi алынып тасталады, 
ол заңды тҧлғаларды да қамтиды, себебi соғысқа байланысты
жауласуышы мемлекеттiң азаматы  болғандықтанг, жауапқа тартылып, 
сонымен қатар, соғыстың салдарынан болған басқа да заңды 
әрекеттер жҥзеге асырылады. 
Соғыстың тоқтатылуына бйланысты, әдетте, соғыс әрекетi де 
тоқтатылады. Соғыс әрекетiнiң  тоқтатылуының кең 
тараған нысандарына уақытша бiтiмге келу мен тiзе бҥгу 
жатады. Уақытша бiтiм бойынша соғыс әрекетiнiң тоқтауы 
жӛнiнде келiсiм жасалады, оған қарулы қақтығысқа қатысушы 
жақтардың ӛзара келiсiмге келуi негiз болады.

СОҒЫСТЫҢ ТОҚТАТЫЛУЫНА БОЛАТЫН НЕГІЗДЕР
Соғыстың тоқтатылуы туралы келiсiмнiң мына тҥрi болады:
1.Жергiлiктi келiсiм;  2.Жалпылай келiсiм.
Жергiлiктi келiсiм,яғни уақытша бiтiм
-
жеке бӛлiмдер мен   
бӛлімшелердің соғыс әрекетi театрынынң шектелген учасклерiнде 
ҧрысты тоқтатуды кӛздейдi.Әдетте, ол жеке мәселелердi 
шешуге бағытталады.
Жалпылай келiсiмге келу жағдайында барлық соғыс әрекеттерi 
тоқтатылады.Жалпыла й бiтiмге келудiң кҥшi ерекше, ол тек 
соғыс әрекетiн тоқтатып қоймай, сонымен қатар әскердi тҥгелдей 
таратып жәбере алады. Екi жақта бейбiт ӛмiр сҥруге кiрiсiп 
кетедi.Мысалы, 1945ж 9
-
шы мамырда немiс
-
фашист 
басқыншылығы тiзе бҥгiп ―Сӛзсiз капитуляцияға‖ бiтiмiне 
қол қойды. СССР жеңiмпаз держава бодлды.

СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ  АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҦҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ
Азаматтарының заңды шектеулерi алынып тасталады, 
ол заңды тҧлғаларды да қамтиды, себебi соғысқа байланысты
жауласуышы мемлекеттiң азаматы  болғандықтанг, жауапқа тартылып, 
сонымен қатар, соғыстың салдарынан болған басқа да заңды 
әрекеттер жҥзеге асырылады. 
Соғыстың тоқтатылуына бйланысты, әдетте, соғыс әрекетi де 
тоқтатылады. Соғыс әрекетiнiң  тоқтатылуының кең 
тараған нысандарына уақытша бiтiмге келу мен тiзе бҥгу 
жатады. Уақытша бiтiм бойынша соғыс әрекетiнiң тоқтауы 
жӛнiнде келiсiм жасалады, оған қарулы қақтығысқа қатысушы 
жақтардың ӛзара келiсiмге келуi негiз болады.

СОҒЫС  АРГЕССИЯСЫНЫҢ  ЗАРДАБЫ ЖӘНЕ  ҚҦҚЫҚТЫҚ БАҒАСЫ
1941-
1945 ж фашистік 
Германия агрессиялық
жаулап алу соғысы 
Болды.
1965-
1971 ж 
Израильдің Араб
елдеріне әскери
қоқан
-
лоқы
жҥргізуі
1961-
1972 ж
АҚШ әскери
Кҥштері Ветнам
еліне жаулап
алу әрекеті

КОМБОТАНТТАР
Комбатанттар дегеніміз
-
ол, соғысып жатқан мемлекеттердің қарулы 
кҥштерінің әскери мамандарды, командирлер мен тҧрақты 
әіскери қҧрамында әскери ант алған әскери қызметшілерін 
айтады. Соғыспайтындаға соғысушы жақтың қарулы 
кҥштері қҧрлымы мҥшелеріне  заңды тҥрде жататын кҥрес 
әрекеттерінің  табысқа жетуіне жан
-
жақты кӛмек кӛрсететін 
жеке қҧрам жатады. Соғыс кезінде комататқа жатпайтындар 
да болады, оған мысал ретінде партизандар мен жергілікті 
қарсылық кӛрсетуші ӛз елінің патриоттары. 

жүктеу/скачать 61,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: