№1 ДӘрiс тақырып: Қазiргi халықаралық қҧқық қҧқықтың ерекше жҥйесi ретiнде және оның мазмҧны. Халықаралық


3. Әлемдiк дiндер және олардың 
халықаралық қатынастардағы ролi. 
Дiнге сенушiлiк
-
ол, адамның негiзгi  қҧқығының 
бiрi болып табылады. Бҧл туралы ҚР 
Конституциясында, заңнамаларда және 
кӛптегшен мепмлекеттердiң заңнамаларында 
айтылған. Бҧл туралы ҚР конституциясының 22
-
бабында әрбiр адам ӛзiне тән ар
-
намысы 
еркiндiгi бар деген.Осыған орай ―Еркiн тҥрде 
дiни уағыздаушылыққа сенiмдiлiк және дiни 
бiрлестiктерi туралы‖ ҚР Заңы бар,ол 
1992жылдың 15 қаңтарда шыққан. 


Буддизм дiнi; Оның ең алғаш айда болу тӛркiнi 
қазiрiг Ҥндiстан мемлекетi. Осы аталған Дiннiң 
негiзiн қалаушы Гаутама Будда екенi әлемге 
әйгiлi. 

-
Христиан дiнi; Осы замандағы кӛп елдерге 
таралған дiни қроғамдарға жатады. Оған кiретiн 
ҧлттар: орыс, украйна, беларус, 
грузиндер,молдова, румын, балғарлар, 
испандар т.б.

-
Ислам дiнi ; Бҧл дiн туралы келесi сҧрақта 
толық талқылайтын болсмыз. Бiрақ осы аталған 
дiн мҧсылман қауымының ең дамыған дiн болып 
табылады. 

Әлемдiк деңгейде дiннiң тҥрлдерi мен ҧйымдарна мыналарды 
жатқызуға болады, атап айтиқанда:
Католик дiнi;
Оның ортылық ордасы Италия мемлекетiндже 
орналасқан Ватикан қаласы. Оны басшылық етушi 
―Әкйлiк‖, ―Папство‖. Соңғы кӛп жылдары Ватиканда 
Иоан Павел
-
2 басшылық еттi. Қазiргi әлнемде католик
дiнiнiң алатын орны аса зор десек қате болмайды. 
Оның себебiң Қазақстанға ҚР Президентiнiң ресми 
шақырыуы бойынша Ватиканның билеушiсi және 
католик дiнiнiң басшысы Иоанн Павел
-
2 (Карло Войтыло
-1920
Польшалық ата тегi) келiп қазақстан халықтарымен кездесудi 
ӛткiздi.Қазақстан аумағында католик дiнiн ҧстайтында да аз 
емес екенi дәлел болды. Бҧл да бiр Қазақсткан халықтарының 
ынтымақтастығын кӛрсте бiлдi. Себебi, бiздiң елде жҥзден астам 
ҧлт ӛiлдерi тҧрады.

ДІНИ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ УАҒЫЗДАУ  МАҚСАТЫ
Сонымен дiни қатынастар мен уағыздадың мақсаты  кӛпҧлтты 
халықтың ӛзара ынтымақтастығын, дастық қарым
-
қатынасты 
нығайту, адамгершiлiк пен iзгiлiктi нығайту, тiлтабысу, 
сыйласушылық, дау
-
жанжады бейбiт тҥрде шешуге, 
қылымстық жолға тҥспеуге, қастандық жасудан алщатату
жолдарын т.б. адамгершiлiк пен татулық жолдарын қарастыруға 
әсерiн тигiуде. 
Дiни уағыздаудың мақсаты татулық, ауызбiрiлк болуы және адамға деген 
ешқандай қастандық болуға тиiс емес.Халықаралық қҧқтың
да мақсты адамның туғанана бастап бағытты болуына қҥҧқығы 
бар және адам туғанда тәуелсiз болады.Бҧл туралы халықаралық 
пактлерде айтылған.

ӘЛЕМДК МАҢЫЗЫ БАР ДІНИ БІРЛЕСТІКТЕРІ
ИСЛАМ ДІНІ
орталығы
МЕККЕ
КАТОЛИК ДІНІ
орталығы
ВАТИКАН
ХРИСТИАН ДІНІ
орталығы
ИЕРУСАЛИМ
БУДДА ДІНІ
ИНДУИЗМ ДІНІ
ИЮДАИЗМ ДІНІ


4. Ислам әлемдiк дiн ретiнде және 
халықаралық мҧсылман  қҧқығының 
нормалары.
Әлемдiк ислам дiнiннiң негiзiн қалаушы 
Мҧхаммед пайғамбар екенi бҥкiл әлемге 
әйгiлi екенi анық. Исламның тоқ етер 
мазмҧны ҒИБАДАТ деп аталған. Оның 
дәл мағынасы ғибрат десек қате 
болмайды. Оның ең терең мағынасы әр 
адам сӛйлегенде: ешкiмдi алдама, жалған 
айттпа, намысына тиетiндей, беделiн 
кемiтетiндей тҧрпайы сӛздердi айтпа.

ИСЛАМ ДІНІНІҢ  ТӘРБИЕЛІК  МАҢЫЗЫ
Мiн сонда ғана аллланың әмiрiн орындау деп есептеледi.
Егер сiз кҥнделiктi қоғамдық қатынастарда қҧдай заңына 
бағынып оны бҧлжытпай сақтайтын болсаң сол ғибадат (ғибрат) 
болып табылады деген. 571
-
632 жылдардан бастап қазiргi заманның 
әлi кҥнге дейiн келе жатқан қҧран кiтабы ерекше орын алуда.
Бҧл қҧранда Мҧхаммед Пайғамбардың сол кезде айтылған 
қасиеттi сӛздерi мен нҧсқаулары жиналған. Мҧхаммед Пайғамбар 
алланың елшiсi екенiне еш кҥмән жоқ екенi ежелден берi 
айқындалған. Сондықтан ислам дiнiн сол кездегi халыққа тарату 
және оны ҧйымдастыру оңайға соқпағаны тарихта айтылған. 

ИСЛАМ ДІНІНІҢ МҦСЫЛМАН ҚАУЫМЫНДА АЛАТЫН ОРЫНЫ
Мҧсылман қауымында ислам дiнi ең басты орын алды десек 
ешқандай қате болмайды.Ислам дiнiн ҧстаушылыр кӛптеген 
Араб мемлекетерi мен Азия , Америка қҧрлықтарында уағыздауда. 
Бҧрынғы Кнеңес одағы ыдыраған соң кӛптеген мемлекеттер ислам
дiнiн уағыздаушылыр да аз емес,атап айтқанда: Ӛзбекстан, Тәжiкстан, 
Әзiрбайжан, Тҥркiмен, Қазақстан, Қырғызстан. Яғни СССР одағының 
жартыға жуығы ислам дiнiн уағыздаушы десек жӛн болмайды.
Мҧсылман қҧқығының нормаларына мыналар жатады:
-
ШАРИҒАТ; ХАДИС; ИДЖМА; ҚҦРАН; СҤННӘ; ЫДЖИХАТ; 
ҚИЯС; ФИЫҚ.

ИСЛАМ ДІНІНІҢ ҚОҒАМДЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ МАҢЫЗЫ
Ислам діні
-
мҧсылман қауымына деген тәрбиелік маңызы зор десек 
дҧрыс болады. Қазіргі кезеңде болашақ жастарды тәрбелеуге аса кӛңіл
аударуды қажет етеді. Оның ішінде: жасы ҥлкенге қҧрмет кӛрсету,
сыйлау, сыйапат кӛрсету, дӛрекілік пен ӛрескелдікті кӛрсетпу, жасы 
кіші адамдар мен балалар ата
-
анаы сыйлау, тыңдау аса қажеттілікті
талап етеді. Алкогӛлдік ішімжіктер мен доңыз етіне тиым салу керек.
Мҧхаммед Пайғамбар
-
ислам дiнiнiң негiзiн қалаушы
-
ол,570 жылы 
дҥниеге келi деген. Дiни жолын он екi жасынан бастап ӛзiнiң 
әкесi жағынан туысқан ағасы , яғни әкесiнiң iнiсi Әбу Тәлiппен бiрге 
кӛптеген кӛршiлес елерде болып кейiн ӛзi жалғастырған. 
Мiне осындай зор еңбекпен Мҧхаммед осында әлемге әйгiлi атқа 
ие болды. Сондықтан да ислам дiнi жӛнiнде мәселе қозғалған 
кезде ең бкасты Мҧхаммед Пайғамбардан басталады. 

МҦХАММЕД  ПАЙҒАМБАР  ИСЛАМ  ДІНІҢ  НЕГІЗІН  ҚАЛАУШЫ
Мҧхаммед Пайғамбар исламдiнiн негiзiн қалаушы және 
мемлекеттiк қайраткер яғни мҧсылман мемлекетiн негiзiн қалаушы
десек қата болмайды. Себебi бҥкiл Араб елдерi ислам дiнiн
уағыздаушы болғандықтан Мҧхамммедтiң еңбегiнде еш баға 
жетпейтiнi айдай анық екнiн бҥкiл әлемге айқын байқалды. 
Мҧхаммед 25 жасында  ―Хильф Әл Фадҥл‖ деген әділдік одағына
қатысып әлсіздерге, қорғансыздарды қорғау кӛрсетіп және сырттан
Келген басқыншылыққа тойтарыс беріп МЕККЕ қаласына қорғауылық 
кӛрсетті. 35 жапсында шапқынылықтан зардап шеккен ҚААБА –наһың
Қабырғасын қайта қҧрлыспен жӛндеу жасап ―ҚАРА ТАСТЫ‖ ӛз
орнына ӛз қолымен қойды.


№ 14 ДӘРIС

Тақырып: Халықаралық дауларды бейбiт шешу қҧралдары. 
Мҧнай, ауыл шаруашылық және туризм саласындағы    
ынтымақтас
-
тықтың халықаралық
-
қҧқықтық нысандары

Сабақтың мақсаты: Халықаралық дауларды бейбiт шешу 
қҧралдары. Мҧнай, ауыл шаруашылық және туризм саласындағы 
ынтымақтас
-
тықтың халықаралық
-
қҧқықтық нысандарымен оқып 
танысу.

Жоспар:

1.Мемлекеттердiң мәселелердi тек қана бейбiт қҧралдармен шешуi. 

2.БҦҦ Қаупсiздiк Кеңесiнiң ерекше ролi. 

3.Халықаралық  аралық соттар (арбитраж). 

4.Гаагадағы аралық соттың Тҧрақты Палатасы.

5.Мҧнай саласындағы халықаралық
-
қҧқықтық ынтымақтастық. 

6.Қазақстан Республикасының жер қойнауы және мҧнай 
операцияларына қатысты нормативтiк
-
қҧқықтық актiлерi


1.Мемлекеттердiң мәселелердi тек қана 
бейбiт қҧралдармен шешуi. 

Халықаралық ҧйымдардың жарғылары, 
дауларды бейбіт жолмен шешудің тетіктерін 
қарастырады.

Халықаралық дауларды халықаралық ҧйымдар 
органдарымен қарау, саяси тәсілдер арқылы 
жҥргізіледі. Шешімдер ҧсыныс сипатына ие.

Дауларды БҦҦ шегінде бейбіт жолмен реттеу. 
БҦҦ Жарғысымен Бас Ассамблея және 
Қауіпсіздік Кеңесі дауларды шешуге 
байланысты қҧзыретке ие органдар болып 
табылады. 

БҦҦ ЖАРҒЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ МАҢЫЗЫ
БҦҦ ЖАРҒЫСЫ
-
АҚШ
-
тың Сан
-
Франциско қаласында 1945 ж. 26.06. 
бекітіліп, ал заң кҥшіне 1945 ж.24.10. Оның қҧрамы болып
Халықаралық соттың мәртебесі болып табылады.
КІРІСПЕСІ:
Біз біріккен ҧлттың решімін қабылдай отырып барлық халықтан 
Екі  рет адамзатқа деген қайғы келтірген соғыстың  кӛзіне жол бермеу
керек екендігі туралы ҥндеу жариялаймыз деген.
МАҚСАТЫ:
-
бір
-
бірімізге шыдамдылық пен татулықпен ӛмір сҥру, тату кӛрші ретінде;
-
біздің кҥшімізді біріктіріп бҥкіл әлемде бейбітшілік пен қауіпсіздікті
қамтамасыз ету болады.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СИПАТТАҒЫ ӘСКЕРИ ҚАҚТЫҒЫСТАР
Халықаралық сипаттағы әскери дау жанжалдың алу орыны
-
сол,
ӛйткені ондай әскери қақтығыстар бірнеше мемлекеттерді соғыс
ерекетін жасауға мәжбҥр етеді. Мысал ретінде 1960 жылдары
Израильдің әскери әрекеті барлық Араб елеріне және СССР
-
дің
әскери әрекет жасауына  мәжбҥр етті. Израйль әскері тізе бҥкті.
АҚШ ӛзінің агрессиясын 1964 жылы Куба мемлекетіне әскери кҥштерін 
тақап қойып, кҥш қолданбақ болғанда СССР әскери теңіз кҥшінің 
атам қуаты бар сҥңгуір қайытары АҚШ авианосецтерін қоршауға алды.
Мҧны байқаған АҚШ Президенті Д.Кеннеди ӛз әскерін кейін қайтаруға
дереу бҧйрық берді.  Кубаға  әскери қоқан
-
лоқысы жасалмай моральды 
тҥрде таяқ жеп қайтты. Бҧл қақтығыс кейіннен «Кариб дағдарысы» 
деп аталды. Бҧл дегеніміз СССР әскерінің әділдікті орнату 
жолындағы осындай асқан ерлігі деуге болады.

ЖЕНЕВА КОНВЕНЦИЯЛАРЫ
Халықаралшық әскери дау 
-
жанжал кезінде Женевада қабылданған 
тӛрт Конвенция талабы сакқталуға тиісті. Атап айтқанда: 
1949 жылдың 12 тамызында қабылданған мына конвенциялар жатады:
1.
―Соғыс әскеріне қатысып жаралы болғандар мен аурулардың 
жағдайларын жақсарту  туралы‖;     
2. ―Қарулы кҥштер қҧрамындағы теңіздегі кеме апатынан жаралы 
болғандар  мен аурулардың жағдайларын жақсарту туралы‖;     
3. «Әскери тҧтқынға тҥскендермен  тәртіпті сақтау»;
4. «Соғыс кезінде азаматтық тҧрғындарды қорғау туралы». 
кейіннен бҧл Конвенцияға екі Хаттамалар қосылды: 
№1
-
Хаттамада «Халықаралық әскери дау
-
жанжалда зардап шеккендерді 
қорғау»;
№2
-
Хаттамада «Халықаралық емес әскери дау
-
жанжал кезіндегі зардап 
шеккендерді қорғау».

МЕМЛЕКЕТ АРАЛЫҚ  МӘСЕЛЕЛЕРДІҢ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
Кауіпсіздік Кеңесінің қарауына берілген дау шындығында 
халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдауға қауіп 
тӛндірсе, онда Қауіпсіздік Кеңесі оны реттеудің тәртібі мен 
әдістерін ҧсынып қана қоймай, оны шешудің тиісті жағдайларын
қарастыруы керек (Жарғының 37
-
бабы). Қауіпсіздік Кеңесі 
жоғарыда кӛрсетілген сипаттағы дауды ғана қарап қоймай, 
сондай
-
ақ кез келген дауды, яғни сол дауға қатысушы тараптардың
ӛтінішін қарайды және оны шешудің әдістерін ҥсынады 
(Жарғының 38
-
бабы).
Бас Ассамблея халықаралық қауіпсіздік пен бейбітшілікке қауіп тӛндіретін 
дауларды қарайды және шешеді. Сол негізде Бас Ассамблея, 
егер олар Қауіпсіздік Кеңесінде қарастырылса және бҧл туралы 
Кеңес сҧрамаса, дауға қатысты ешқандай ҧсыныстар жасай алмайды
(Жарғының 12
-
бабы).


2.БҦҦ Қаупсiздiк Кеңесiнiң ерекше ролi. 
Дауларды БҦҦ шегiндегi жолмен реттеу
-
ол БҦҦ Жарғысымен Бас Ассамблея және 
Қаупсiздiк Кеңесi дауларды шешуге 
байланысты қҧзыретке ие органдар болып 
табылады.БҦҦ жарғысының ҤI тарауына  
сәйкес ―Дауларды бейбiт жолмен 
шешу‖,бҧл бiрiншi кезектегi халықаралық 
бейбiтшiлiк пен қаупсiздiкке қауiп 
тӛндiретiн даулар сӛз болып отыр. 
Қаупсiздiк Кеңесi осындай дауларды 
шешуде ерекше орынға ие болады. 

ҚАУІПСІЗДІК  КЕҢЕСТІҢ  ҚҦЗЫРЛЫ  МӘРТЕБЕСІ
Қаупсiздiк Кеңес БҦҦ негiзгi органның бiрi ретiнде 
халақаралық дау
-
жанжалдың бейбiт тҥрде шешу ҥшiн кӛптеген
әдiс 
-
тәсiлдерiн жасау қажет. Ол дегенiмiз Қаупсiздiк Кеңестiң
аталуы себебiне мән беретiн болсақ ,елдiң қаупсiздiгiн 
қамтамасыз ету ҥшiн бағытталған халықаралық деңгейдегi орган
болып табылуда. 
Қаупсіздік Кеңестің қҧрамында  жалпы он бес  мҥше –мемлекеттерден 
Тҧрады, оның ішінен бес мемлекет тҧрақты мҥше болса, ал қалған 
он мемлекеттер квота бойынша екі жылға сайланып отырады.

КВОТА  БОЙЫНШ ҚАУПСІЗДІК КЕҢЕСІНЕ МҤШЕ – МЕМЛЕКЕТ 
БОЛАТЫН АУМАҚТАР
Квота бойынша мына тәртiппен орын берiледi:
Африка мемлекеттеріне
-
3 орын; Азиялық мемлекеттерге
-
2 орын;
Латын Америкасындағы мемлекеттерге
-
2 орын; Батыс Еуропа 
мемлекеттерiне
-
2 орын; Шығыс Еуропа мемлекеттерiне
-
1 орын.
Мiне осы он мемлекеттер кӛрсетiлген тәртiппен Қаусiздiк Кеңеске 
мҥше бола алады. 
Қаупсiздiк Кеңестiк қҧқытық негiзi ретiнде БҦҦ Жарғысындағы 
Ҥ
-
шi тарауында кӛрсетiлген. БҦҦ жарғысына сәйкес, 
сол себептен Қаупсiздiк Кеңестiң тҧрақты, бҥкiләлемдік 
шеңберде қаупсiздiк , бейбiт ӛмiрдi сақтау ҥшiн жауапты 
мiндеттi атқарады.

Қаупсiздiк Кеңестiң қҧзыреттiк шеңберiне яғни 
қарауына мына мәселелер жатады, атап айтқанда:
-
Халықаралық  бейбiтшiлiк пен қаупсiздiк мәселесiн қарау;
-
мәжбҥрлiк шарлараын қолдануға;
-
БҦҦ
-
на қабылдауға және оның қҧрамынан шығарып тастауға 
ҧсыныс  жасауға қҧқылы;
-
Халықаралық сот мҥшесiн сайлауға қҧқылы;
-
Бас хатшыны тағайындау туралы резолюцияны және т.б.
Қаупсiздiк Кеңестiң органына қосымша кӛмекшi орған 
қҧралады,оған кiретiндер: Әскерий
-
Штаб Комитетi; 
Сарапшылар Колмитетi; Жаңа мҥшенi қабылдау комитетi; 
Мәжiлiстi ӛткiзу комитетi.

ҚАУПСІЗДІК КЕҢЕСТІҢ СОҒЫС КЕЗІНДЕГІ АТҚАРАТЫН РӚЛІ
Ежелгі Египеттің мәдениетінде «Шынайы мейірімділіктің 
жеті нақыл сӛздері» болды. Олар мынадан тҧрды: 
1.Аштыққа шалдыққанды тамақтандыр;
2.Шӛлдеп сусағанға су бер;       
3.Жалаңаш қалғанды киіндір;  
4.Ауруды ӛзіңнің лашығыңа жайғастыр;
5.Ӛлгенді жерле; 
6.Ӛзіңнің жауңа да тамақ бер;  
7.Келген қонағың жау болса да оған зияндық кӛрсетпе.


3.Халықаралық  аралық соттар 
(арбитраж). 

Халықаралық тӛрелік (аралық қарау) —
ҥшінші тараптың дауын шешу. Оның 
шешімі дауласушы тараптар ҥшін 
міндетті және маңызды.

Тӛрелік соттардың халықаралық 
дауларды шешуі қҧлиеленушілік 
мемлекеттер кезеңінен бастап белгілі.

1872 ж. тӛрелік сот АКДІ
-
тың пайдасына 
15,5 млн долларды шешті, ал‖ағылшын 
ҥкіметі осы соманы крейсерлерді сатқаны 
ҥшін зиянды ӛтеу мақсатында теледі.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ӘДІЛДІК  ТӘРТІПТІ  САҚТАУ
Халықаралық тӛрелік тәртіптің дамуына 1899 және 1907 жылдардағы 
халықаралық қақтығыстарды шешу жӛніндегі Гаага конвенциясы 
ҥлес қосты. 1958 ж. Бас Ассамблея тӛрелік ӛндірістің ҥлгі 
ережелерін шығарып, олар ҥсынбалы сипатқа ие болды. 
Халықаралық гуманитарлық қҧқықтың қҧрылымы дегеніміз
-
ол, 
халықаралық жария қҧқығының бір бӛлігі ретінде және 
әскери қақтығыс нәтижесінде пайда болған зардаптардың 
орнын толтыру және қалпына келтіру жӛніндегі басқа да 
қҧқықтық байланыстар мен қҧқық нормаларының жҥйесін айтады. 

МЕМЛЕКЕТАРАЛЫҚ  МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ
Қазіргі халықаралық тәжірибеде тӛрелік органдардың екі тҥрі белгілі: 
-
асі һоз тӛрелік және тҥрақты тӛрелік. асі һо$ тӛрелігі нақты 
бір дау бойынша тараптардың келісімімен қҥрылады. 
Мҥндай келісім ымыраға келу немесе аралық жазба деп аталады. 
Онда тараптар даудың тақырыбын анықтайды, сондай
-
ақ оны 
жҥргізудің тәртібі мен қағидат
-
тарын және сот қҥрамын анықтайды. 
Аралық жазба аралық шешімді қабылдау мен орындауға қатысты 
тараптардың ӛзара міндеттерін де кӛрсетуі керек. 
Тҧрақты тӛрелік — тараптар ӛздерінің арасындағы туындаған 
дау бойынша шағымданатын тҥрақты тӛреліх орган. 
Бҥлардың юрисдикциясының екі тҥрі бар: ерікті және міндетті. 
Ерікті жағдайда тараптардың екеуінің де келісімі керек. 
Ал міндетті жағдайда тараптардың біреуінің талабы жеткілікті. 

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  СОТТЫҢ  АЛАТЫН ОРЫНЫ
Аралық жазба аралық шешімді қабылдау мен орындауға 
қатысты тараптардың ӛзара міндеттерін де кӛрсетуі керек. 
Тҧрақты тӛрелік — тараптар ӛздерінің арасындағы туындаған 
дау бойынша шағымданатын тҥрақты тӛреліх орган. 
Бҥлардың юрисдикциясының екі тҥрі бар: ерікті және міндетті.
Ерікті жағдайда тараптардың екеуінің де келісімі керек. 
Ал міндетті жағдайда тараптардың біреуінің талабы жеткілікті. 
XX ғасырдың екінші жартысында халықаралық соттарды қҧру 
тәжірибесі барынша кең етек жайды. Жалпы деңгейдегi 
(БҦҦ
-
ның халықаралық соты, Теңiз қҧқығы жӛнiндегi халықаралық
трибунал) және аймақтық деңгейдегi (Адам қҧқықтары жӛнiндегi 
Еуропа соты, ТМД экономикалық соты, Еуропалық сот және т.б.)
соттар қҧрылды.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ӘДІЛДІК СОТТЫҚ  ТӚРЕЛІГІ
Халықаралық сот қарауы мен халықаралық тӛрелiк арасында 
ҧсастықтары кӛп. Ең басты, шешiмнiң мiнгдеттiлiгi. 
Олардың арасындағы айырмашылығы ҧйымдастырушылық 
сипатта болып отыр.Тӛрелiктiң қҧрамы дауласушы тараптардың
еркiне байланысты, ал халықаралық соттың қҧрамы алдын ала 
айқындалған; аралық сот мҥдделi тҧлғалардың шағымдануы 
негiзiнде қалыптасады да, халықаралық сот тҧрақты тҥрде жҧмыс 
iстеп отырады.
Теңiз қҧқығы бойынша халықаралық трибунал 1982 жылы теңiз 
қҧқығы бойынша БҦҦ конвенциясына сәйкес, 1996 жылы қҧрылған 
теңiз қҧқығындағы дауларды  шешу органы болып табылады. 
Статуттың 2
-
шi бына сәйкес халықаралық трибунал 
21 судьядан тҧрады. Трибуналдың мҥшелерi тоғыз жылға 
сайланады және қайта сайлануы мҥмкiн.


4.Гаагадағы аралық соттың Тҧрақты 
Палатасы.

1899 және 1907 жыддардағы Гаага 
конвенциясына сәйкес, егер жаңадан мән
-
жайлар ашылса, тӛрелік шешімді қайта 
қарауға жол беріледі.

Аралық сот бір тҧлғадан немесе тҧлғалар 
тобынан тҧруы мҥмкін. Жалпы актінің 22
-
бабына сәйкес, аѐ һо§ аралық соты бес 
мҥшеден тағайындайды, екі басқа тӛреші 
мен супертӛреші ҥшінші мемлекеттердің 
азаматтарының тараптарының жалпы 
келісімі бойынша сайланады.

ГААГА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ӘСКЕРИ ТРИБУНАЛЫНЫҢ МАҢЫЗЫ
1920 ж.Ҧлттапр Лигасының  эгитдасымен Халықаралық Сот палатасы
қҧрылды. Кейіннен 1946 ж.Гаагада Халықаралық соттың тҧрақты
палатасы қҧрылды. 31.01.1946 ХСТП отставкаға кектті. 1946 ж. 05.02. 
БҦҦ Бас Ассамблесы мен Қаупсіздік Кеңестің қатысуымен 
Халықаралық соттың алғашқы мҥшелері сайланды. Тӛрағасы болып
Хосе Густаво Герерро (Сальвадор)  сайланды.
1991 ж. бҧрынғы 1899 және 1907 ж. Гаага конвенцияларының негізінде 
Гаагада орналасқан (Нидерланды) аралық соттың тҧракты палатасы 
қҥрылды. Палата қҥрылымында екі тҧрақты орган 
бар: Халықаралық бюро және әкімшілік кеңес. Бюро кеңсе міндеттерін 
орындайды: тараптар   аралық   сотқа   шағымдануға   шешім   
қабылдағандарын хабарлайды. 

ГААГА ХАЛЫҚАРЛЫҚ ӘСКЕРИ ТРИБУНАЛДЫҢ МАҢЫЗЫ

жүктеу/скачать 61,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: