1 есептік-теориялық БӨлім. Бағалы қАҒаздар қОЗҒалысын есепке алудың АҚпараттық ЖҮйесін қҰрудың негіздемесі
жүктеу/скачать 428,05 Kb.
|
| 1.4 Бағалы қағаздың ресми белгілері
Ресми белгі - бұл құжатты оң заңның нормалары құнды қағаз ретінде тану. Ол заңда тікелей көрсету не мемлекеттік органдардың біліктілігі арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Біліктілік арқылы бағалы қағаздың жаңа түрі тек стандартты құқықтарға қатысты белгіленуі мүмкін. Бұл тұрғыда Біліктіліктің өзі қызықты. Эмиссиялық бағалы қағаз ретінде қандай да бір құқықты немесе құқықтар жиынтығын осы құқықты немесе заңнамаға белгілі қандай да бір бағалы қағаздар түрін шығаруды, айналысқа шығаруды және өтеуді реттейтін нормалардың қолданылу құқықтарының жиынтығын тарату арқылы ғана жіктеуге болатын сияқты. Құжаттық немесе құжатсыз нысанда бекітілген кез келген мүліктік және мүліктік емес құқықтар, олардың атауына қарамастан, эмиссиялық бағалы қағаздарға жатады, егер олардың туындау және айналыс шарттары эмиссиялық бағалы қағаз белгілерінің жиынтығына сәйкес келсе. Демек, қандай да бір құқықты немесе құқықтар жиынтығын жай эмиссиялық бағалы қағаз ретінде саралаудың қажеті жоқ, өйткені бағалы қағаздар нарығы туралы заңда белгіленген белгілерге сәйкес келген жағдайда мұндай құқықтар эмиссиялық бағалы қағаздар деп танылады (мәселе тек олардың нақты құқықтық режимінде). Бағалы қағаздар рыногы туралы Заңның 44-бабы біліктілік өкілеттігінің мәнін ашпайды. Онда мұндай біліктілік нақты Эмитенттің нақты құқықтарына қатысты жеке - жеке жүзеге асырылуға тиіс (мысалы, қандай да бір жергілікті әкімшіліктің тұрғын үй келісімшарттары (шарттары)) немесе ол дараландыру белгілерінен аластатылып және оларда шығарылымды реттейтін құқықтық нормалардың қолданылуын тарату үшін қажетті болып табылатын қаржы құралдарына ғана тән белгілерді көрсете отырып жүргізілуі мүмкін, нақты бағалы қағазды өңдеу және өтеу. 1.2-сурет. Құжатсыз бағалы қағаздар Заңда немесе ол белгілеген тәртіппен айқындалған жағдайларда арнайы лицензия алған адам құқықтық келісімшарт жасасылатын атаулы немесе ордерлік бағалы қағазбен, оның ішінде құжатсыз нысанда (электрондық-есептеу техникасы құралдарының көмегімен және т.б.) тіркеуді жүргізе алады. Құқықтарды тіркеудің мұндай нысанына, егер тіркеу ерекшеліктерінен өзгеше туындамаса, бағалы қағаздар үшін белгіленген ережелер қолданылады. Құқықты құжатсыз нысанда тіркеуді жүзеге асырған адам құқық иесінің талап етуі бойынша оған бекітілген құқық туралы куәландыратын құжатты беруге міндетті. Көрсетілген тіркеу арқылы куәландырылатын құқықтар, құқықтар мен құқық иеленушілерді ресми тіркеу тәртібі, жазбаларды құжаттамалық растау тәртібі және құжатсыз бағалы қағаздармен операциялар жасау тәртібі заңда немесе ол белгілеген тәртіппен айқындалады. Құжатсыз бағалы қағаздармен операциялар құқықтар жазбаларын ресми түрде жасайтын тұлғаға жүгінген кезде ғана жасалуы мүмкін. Құқықтарды беруді, беруді және шектеуді ресми жазбалардың сақталуына, олардың құпиялылығын қамтамасыз етуге, осындай жазбалар туралы дұрыс деректердің ұсынылуына, жүргізілген операциялар туралы ресми жазбалардың жасалуына жауапты осы тұлға ресми тіркеуі тиіс. Құжатсыз бағалы қағаздар-өзінің қағаз тасығышы-бағалы қағаз сертификаты жоқ эмиссиялық бағалы қағаз. Құжатсыз бағалы қағаз иелерінің құқықтары уәкілетті мемлекеттік органда тіркелген "Бағалы қағаздар шығару туралы шешімде" арнайы құжатта бекітіледі. Мұндай шешім 3 данада жасалады: біреуі - оны тіркеген мемлекеттік органда, екіншісі - эмитентте, үшіншісі-тіркеушіде (тізілім ұстаушыда) сақталады. Құжатсыз бағалы қағазға меншік құқығы тіркеушінің жеке шоттарындағы немесе депозитарийдегі депо шоттарындағы жазбалар түрінде тіркеледі. Қажет болған жағдайда инвесторлардың құжатсыз бағалы қағаз шығару жөніндегі құқықтарының нақты көлемін белгілеу қажет. оларды растайтын құжат "шығару туралы шешім"деп танылады. Құжатсыз бағалы қағаздың иесін анықтау үшін. тізілімді жүргізу жүйесінде немесе депозитарийде жазбаларды пайдаланады. Құжатсыз бағалы қағаздардың пайда болу қажеттілігі 2-ші қабатта пайда болды. ХХ ғ. бағалы қағаздардың биржалық және биржадан тыс сауда-саттығының көлемі экспоненциалды түрде өсіп, бағалы қағаздар сертификаттарын өңдеудегі қиындықтар көбейген кезде. Сонымен қатар, көптеген сертификаттар банктер мен депозитарийлердің қоймаларында сақталуда, бұл компанияға бағалы қағаздарға меншік құқығын сертификаттарды тапсыру арқылы емес, сақталған бағалы қағаздардың жаңа иелері туралы бухгалтерлік жазбаларды депозитарийдің кітаптарына енгізу арқылы беруге мүмкіндік берді. Нәтижесінде, бағалы қағаздардың көптеген ақша эмиссиялары үшін сертификаттар ешқашан қоймадан "кетпеді" және олардың айналымы бухгалтерлік жазбалар түрінде жүзеге асырылды. Бұл Эмитенттің инвесторлар алдындағы жазбаша тіркелген міндеттемелерінің материалдық құндылықтары ретіндегі сертификаттардан бас тартуға және нарық қажеттіліктеріне неғұрлым сәйкес келетін әдістерге - депозитарийлер мен тіркеушілердегі жазбалар жүйесіне көшуге мүмкіндік берді. Нәтижесінде пайда болған құжатсыз бағалы қағаз-қаржы нарығы эволюциясының жаңа сатысы. Банктік бағалы қағаз ғылыми пікірталастардың тақырыбына айналды: материалдық тасымалдаушы-сертификатты жоғалтып, бағалы қағаз өзінің мәнін жоғалтты ма? Православиелік тәсіл банктік бағалы қағазды бұрынғы түсінігінде бағалы қағаз деп атау құқығынан айырады. Оның орнына эмитентке қатысты инвесторлардың құқықтарын бекітудің арнайы құжатсыз әдісі туралы айту ұсынылады. 1.3-сурет. Бағалы қағаздар түрлері Негізгі бағалы қағаздар - бұл кез-келген активке, әдетте өнімге, ақшаға, капиталға, мүлікке, әртүрлі ресурстарға және т.б. мүліктік құқықтарға негізделген бағалы қағаздар, негізгі бағалы қағаздарды өз кезегінде екі кіші топқа бөлуге болады: бастапқы және қайталама бағалы қағаздар [8-10]. Бастапқы бағалы қағаздар активтерге негізделген, олардың құрамына бағалы қағаздардың өздері кірмейді. Бұл, мысалы, акциялар, облигациялар, вексельдер, ипотека және т. б. Қайталама бағалы қағаздар - бұл бастапқы бағалы қағаздар негізінде шығарылатын бағалы қағаздар; бұл бағалы қағаздардың өздері үшін бағалы қағаздар: бағалы қағаздарға банктік чектер, депозитарлық қолхаттар және т. б. Туынды бағалы қағаз немесе дериватив — осы бағалы қағаздың негізінде жатқан биржалық актив бағасының өзгеруіне байланысты туындайтын мүліктік құқықты (міндеттемені) білдірудің құжатсыз нысаны. Туынды бағалы қағаздарға: фьючерстік мәмілелер (тауарлық, валюталық, пайыздық, индекстік және т.б.) және еркін айналыстағы опциондар жатады. Вексель - бұл вексель ұстаушыға (вексель иесіне) белгілі бір ақша сомасын төлеу үшін вексель берушінің (Банктің) сөзсіз ақшалай қарызының біржақты міндеттемесін куәландыратын бағалы қағаз. Банк векселі өзінің негізінде депозиттік сипатқа ие және оны эмитент банк клиенттің белгілі бір қаражатты банкке депозитке салуы негізінде жазып береді. 1.4-сурет. Векцель түрі жүктеу/скачать 428,05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|