Қазіргі кездегі шетел тілін оқытудағы мәселелерді сұрақтар қатары ретінде қоюға
болады.
Кім?
Кім оқу және оқыту процесін жүргізеді? Әрине, оқушылар мен мұғалімдер.
Бірақта оқушылар кімдер? Олар қай жақтан келген? Олардың ана тілдері қай тілдер?
Олардың білім деңгейлері қандай? Олардың қоғамдық-әлеуметтік, экономикалық
жағдайлары қандай? Олардың ата-аналары кім? Олардың интеллектуалдық қабілеттері
қандай? Олардың мінез-құлық сипаттары қандай? Осы сұрақтар өте маңызды болып
табылады және олар оқу процесіне әсерін тигізеді.
Ал, оқытушыларға келсек, басқа сұрақтар туындайды. Мұғалімдердің ана тілдері
қандай? Олардың тәжірибелері, дайындығы қандай? Екінші тілді қай деңгейде
меңгереді?
Олардың
мәдениеті,
философиялық
көз-қарастары
қандай?
Психологиялық, жеке тұлғалық сипаттамалары қандай? Ең маңыздысы – оқушылар
мен оқытушылар өз-ара қалай араласады, қандай қарым-қатынаста екені болып
табылады.
Не?
Оқытудың мазмұны да өз жағынан жеңіл сұрақ болып табылмайды. Оқушылар
нені үйреніп және оқытушылар нені үйрету керек? Қандай қарым-қатынастар,
байланыстар болу керек? Қай тіл? Тіл деген не? Біреу тілді қолдана алады деп
айтқанда, нені ойлаймыз? Бірінші және екінші тілдер парапар қалай сипатталады? Бұл
сұрақтар өте маңызды болып табылады. Тіл мұғалімі екінші тілдің жүйесін және
атқаратын қызметін түсіне білу керек.
Қалай?
Оқу қалай жүреді? Тілді меңгеруде қандай табыстарға, нәтижелерге жетуге
болады? Қандай таным процестері қолданылады? Оқушы қандай стратегияларды
қолданады? Тіл үйрену процесінде танымдық, әсерлік және тәндік салалардың қарым-
қатынастары қандай болу керек?
Қашан?
Екінші тілді үйрену процесі қашан атқарылады? Ең басты мәселелердің бірі
болып, балалар мен ересектердің тіл үйрену процесіндегі нәтижелері сәтті болуы
жасқа байланысты бөлек, айырмашылақтар болуы екен. Көптеген зерттеулер
балалардың ересектерге қарағанда тез ұғатындығын танытты. Бұл шын ба? Олай
болса, оқушылардың жас ерекшеліктері неге сондай айырмашылықтарды белгілейді?
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
211
Балалардың және ересектердің танымдық және эмоционалдық, сезімдік өзгерістер тіл
үйрену процесіне қалай әсер етеді?
Қай жерде?
Оқушылар екніші тілді сол тілдік ортада үйренуге талпына ма? Немесе олар
екінші тілді тек қана «жасалған» ортада қана естіп, сөйлей ме? Мысалы, қазіргі
заманның талабына сәйкес лингофон дәрісханаларында? Белгілі бір елдің саяси-
қоғамдық жағдайы оқушының тілді меңгеруіне қалай әсер келтіреді? Қалай жалпы
мәдени-аралас айырмашылықтар мен ұқсастықтар оқу процесіне әсер тигізеді?
Неге?
Соңында, ең маңызды сұрақ: оқушылар екінші тілді не үшін үйренуге тырысады?
Олардың мақсаттары қандай? Олар мансапқа жету үшін оқи ма? Немесе шетел тілін
білу талаптарына сай болу үшін ба? Немесе оқып жатқан тілдің елдерінің мәдениетін
терең білу үшін ба? Тағы басқа да қандай әрекеттік, эмоционалдық-сезімдік, жеке
тұлғалық және интеллектуалдық себептер оқушының осы үлкен тапсырмаын орындау
үшін әсер келтіреді?
Томас Кун (1970) «қалыпты ғалымды» жұмбақ шешумен салыстырды [1;301-
341].
Оқыту мақсаттары оқыту жүйесінде ең басты және негізгі мәселе болып
табылады.
Сонымен қатар, мұғалім өзінің оқушыларының бұл пәнді оқу процесінде қандай
мақсаттарға жетуін көздегендерін анық білу керек. Оларға оқудың аяғында (жыл
аяғында, тоқсаннның аяғыда, айдың, аптаның, кез келген сабақтың аяғында) қандай
өзгерістерді әкеліп, шетел тілдерін мектепте оқуда қандай мақсаттарға жетуге
болатынын білу керек.
Мұғалім өз оқушысында үш түрлі өзгерістердің дамуына себепкер болады:
тәжірибелік – оқушылар шетел тілін оқу процесінің дағды-әдеттерімен танысады,
ағартушылық – олар өздерінің ойлау қабілеттерін дамытады; мәдени – оқушылар өз
білімдерін, дүние танымдарын кеңейтеді. Сондықтан да, осы үш түрлі өзгерістерге
сай, шетел тілін оқыту сабағында үш түрлі мақсаттар қойылады: тәжірибелік,
ағартушылық және мәдени дамыту.
Шетел тілінің басқа оқу пәндерінен мектептегі жоспары бойынша
айырмашылығы көп. Әдетте, жалпы оқыту, мысалы, тарих пәнін оқытуды
қарастырсақ, көбінесе тарихи заңдар мен тарихи деректерді оқытумен байланысты.
Ана тілінде оқыту тілді жетілдіру, дамытумен және оны ауызша және жазбаша сөйлеу
тәжірибесінде тиімді қолданумен байланысты.
Егер оқытуды тұтас жүйе ретінде алып қарасақ, оның екі құрастырушысы бар:
оқытушы (мұғалім) және оқушы (оқушы, студент). Оқытушы оқушының оқуға деген
қызығушылығын оятып, оны басқарып, бағыттап отыруы керек. Оқу - өте белсенді
процесс, онда оқушы оқыту жұмыстарының бәріне қатысуы керек. Бұл екі жақты іс-
әрекет: біріншісі - оқытады, екіншісі - оқиды, мұнда екі жақтың атқаратын іс-әрекетін
бөлек қарауға болады.
Оқытудың мақсаты оқу бағдарламасымен айқындалады. Оқу бағдарламасында
пән атаулары мен тақырыптары, сағат саны белгіленеді, бұл оқытудың негізгі құжаты
болып табылады. Бұл құжат оқулықпен салыстыру барысындағы өзгерістердің,
толықтырулардың көрінісі. Сондықтан мұғалім өзінің оқыту-тәрбие жұмысын осы
бағдарламаларға сүйене отырып жоспарлап, жүзеге асыруы тиіс. Бағдарламаның түпкі
және қосалқы мақсаттарын ажырата білу керек, себебі әр сабақтың негізгі және
қосалқы мақсаттары болады. Негізгі және қосалқы мақсаттардың қатынасы, кезектері,
байланысы мұғалім үшін айқын болуы керек. Оқытудың негізгі үш түрі бар:
1)тәрбиелеу 2)ағарту 3) дамыту.
Оқыту мақсатының төрт түрі бар:
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
212
1) тәрбиелік
2) дамыту
3) ағартушылық
4) тәжірибелік (практикалық)
Оқытудың тәрбиелік мақсаттары. Оқушылардың көпшілігі ағылшын тілін
оқуға үлкен қызығушылықпен кіріседі. Олар ағылшын тілінде қалай сөйлейтінін
естігісі және сөйлегісі келеді. Бастапқы кезеңде аз сөздерді ғана айтса да, соған
қуанады. Олар амандасып, коштасып үйренеді, заттардың атауларын білгісі келеді.
Мұғалім осы кезде олардың тілін тыңдап, қолдап, дамытып отыруы қажет. Қарым-
қатынас екі жақты болуы керек, ол тыңдай білуге, сұрай білуге үйретеді. Мәдениетті
сөйлей білуге шет тілі арқылы қол жеткізуге болады.
Ана тілін оқып үйренгенде тілдің негізгі құралдары - сөздер мен грамматикалық
формалар туралы түсінік қалыптасады. Ал, шет тілінің терминдерімен салыстыру
арқылы оқушы туған тілдің сөздері мен грамматикасының категориясын толық түсіне
алады. Сондықтан, мұғалім бірінші сабақтан бастап ана тілі мен шет тілін салыстыра
отырып оқытады.
Мысалы, дауысты дыбыстың үзақ-қысқалылығы, т.б. сипатына қарай. Шет тілінде
оқыту логикалық ойлауды дамытады. Тілді үйрену тыңдау, көру, есту, қозғалыс
мүшелерін белсенді пайдалануға үйретеді, ол есті, зейінді, қиялды, ұғымды дамытады.
Оқытудың тәжірибелік мақсаты. Оқытудың тәжірибелік мақсатын түсіну үшін
шет тілі пәнінің ерекшелігімен танысуымыз қажет. Тіл - сыртқы дүние мен қоршаған
орта туралы білім алу көзі.
Бұл пәнді оқытуда оқушылар шет тіліндегі атаулармен, құбылыстарымен танысады.
Танысу ауызша және жазбаша түрде жүреді. Осы екі түрді меңгеру шет тілін игерудің
тәжірибелік мақсаты болып табылады. Яғни, оқушы шет тілін ауызша және жазбаша
түрде пайдалана білуі тиіс.
Шет тілін оқытуда психологияның негізгі қағидаларын сөйлеу әрекетіне
байланыстыра отырып пайдалану қажет.
Шет тілін тыңдап түсіне білу (аударғанша) және сөйлей білу ауызша түрге
жатады. Жазбаша түрге тілдің жазбаша түрін пайдалана білу немесе жазу және шет
тілінде жазылған мәтінді оқи білу жатады.
Мұғалім оқушыларды шет тіліне үйрету үшін өзі:
- шет тілін жетік білуі
- педагогика мен психологияны жақсы білуі
- оқыту әдістері мен техникасын білуі
- оқыту әдістерін оқу процесінде шебер қолдана білуі керек.
Мұғалім оқушыны тілге үйрету барысында, тыңдау мен сөйлеуді дамытуға бар
мүмкіндіктерін жасау керек. Екінші тілде сөйлеу дегеніміз - жаңа таңбалы білім
алудың жаңа жолдарын игеру деген сөз. Осы жаңа жолды жасау тілді үйренуде
маңызды орын алады.
Сабақты мақсатын орындайтын мұғалім мен оқушылардың ұжымдық,
шығармашылық еңбегі деп қарастыру керек. Сабақта оқыту мен тәрбиенің
мақсаттары, міндеттері жүзеге асырылады, оқушылардың ой-өрісі кеңейеді, қабілеті
дамиды, көзқарасы, адамгершілік қасиеттері қалыптасады. Сабақтың шың мақсаты-
тұлғаны, оның қабілетімен дарындылығына сүйеніп дамыту. Әрбір сабақ логикалық,
психологиялық тұрғыдан ұйымдасқан болу керек. Ал сабақты үздік ұйымдастыру
мұғалімнің білімі мен шығармашылығы және тәжірибесіне байланысты. Қазіргі кезде
әр сабағын түрлендіріп оқытатын әдіскер ұстаздар дәстүрлі емес сабақ түрлеріне көп
көңіл бөлуде. Себебі, дәстүрлі емес сабақтарды оқыту үрдісінде пайдалану балаға
білім берудің сапасын арттырады; яғни оқушылардың танымдық белсенділігін, оқуға
қызығуын арттырады, баланың бастамашыл, шығармашылық әлеуетін дамытады,
мұғалім оқыту мен тәрбиелеудің қолайлы жағдайын іздестіреді.
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
213
Әдебиеттер:
1.Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
түжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі. 2004. - 2,3 бет.
2. Қажығалиева.Ә Сабақ пәрменділігін көтерейік//Қазақстан мектебі №4, 2002.
3. Педагогика. Дәріс курсы Алматы 2003
4. Қоянбаев. Педагогика. Алматы 2004
Аннотация
Определить формы обучения, методики преподавания и эффективные технологии
используемые развитию полиязычной личности в процессе воспитания, обучения и
развития на уроках иностранного языка.
Ольга Александровна КОНДРАТЬЕВА,
ГККП «Ясли –сад №24 города Аксу» ГУ «Отдела образования города Аксу» ,
воспитатель
город Аксу, Республика Казахстан
РАЗВИТИЕ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ РЕБЕНКА В ПРОЦЕССЕ
ДЕТСКОГО ЭКСПЕРИМЕНТИРОВАНИЯ
Аннотация
Представленная тема раскрывает направления работы воспитателя в развитии
познавательных интересов детей, способствует формированию умения проводить
работу по экспериментированию, указывает на значение экспериментирования в
умственном и всестороннем развитии детей дошкольного возраста. Отражена
актуальность данной темы в системе дошкольного образования.
Одной из задач дошкольного образования и воспитания становится не столько
усвоение определенной суммы знаний, сколько формирование личностных качеств,
способствующих успешной социализации и дальнейшему образованию и
самообразованию.
С явлениями окружающего мира, в частности живой и неживой природы
ребенок сталкивается очень рано и стремится познать их. Однако непосредственный
опыт не может служить материалом для самостоятельного обобщения, для анализа
явлений, установления зависимостей между ними. Явления, происходящие в
неживой природе, достаточно сложны и требуют того, чтобы дети во
взаимодействии с взрослыми учились устанавливать простейшие закономерности,
связи и отношения в окружающем мире.
В соответствии с Государственным стандартом дошкольного образования и
воспитания главная цель – это формирование у ребенка целостной картины
окружающего мира.
Актуальность темы в том что, в дошкольном возрасте закладывается
фундамент основных представлений и понятий об окружающем мире, который
существенно влияет на умственное развитие ребенка. Возможности умственного
развития детей дошкольного возраста очень высоки: дети могут показать не только
внешние наглядные свойства предметов и явлений, но и их внутренние,
существенные связи и отношения. В период дошкольного детства формируется
способности и начальные формы абстракции, обобщение, умозаключение. Очень
важно научить ребенка творчески относиться к окружающему миру, развивать
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
214
умственную активность и самостоятельность. Такое обучение можно осуществлять
путем организации особого вида деятельности- экспериментирования. Особенность
детского восприятия заключается в том, что усваивается все прочно и
надолго, когда ребенок слышит, видит и делает сам. Поэтому слова китайской
пословицы: «Расскажи – и я забуду,
Покажи - и я запомню, Дай потрогать - я пойму !» можно смело взять девизом к
экспериментальной деятельности дошкольников.
Жизнь во всех её проявлениях становится всё разнообразнее и сложнее; она,
чем дальше, тем больше требует от человека не шаблонных, привычных действий, а
подвижности мышления, быстрой ориентировки, творческого подхода к решению
больших и малых задач. На данном современном этапе формирования
разносторонней и полноценной личности ребенка становится основной и важной
задачей. Реализация этой задачи объективно требует нового подхода к обучению.
Обучение должно быть развивающим, обогащающим знания детей, развивать
умственные способности.
Развитие дошкольного образования, переход на новый качественный уровень
не
может
осуществляться
без
разработки
инновационных
технологий.
Инновационные технологии – это система методов, способов, приёмов обучения,
воспитательных средств, направленных на достижение позитивного результата за
счёт динамичных изменений в личностном развитии ребёнка. Педагогические
инновации сочетают в себе прогрессивные, креативные технологии и стереотипные
элементы образования, доказавшие свою эффективность в процессе педагогической
деятельности. В своей работе я использую элементы ТРИЗа, мнемотаблицы,
мыслительные карты (Тони Бьюзена), различные схемы, авторские дидактические
пособия, разработала рисунки- символы.
Воспитательно-образовательный процесс в дошкольном учреждении направлен
на всестороннее развитие личности ребенка, для того, чтобы он стал “субъектом”
собственной жизни в мире. Среди способов познания, необходимых дошкольникам
можно назвать экспериментирование, как непосредственное с предметами, так и с их
образами, моделями.
Экспериментирование - это особый способ духовно-практического освоения
действительности, направленный на создание таких условий, в которых предметы
наиболее ярко обнаруживают свою сущность, скрытую в обычных ситуациях.
Важнейшая особенность эксперимента состоит в том, что в процессе его
осуществления ребенок приобретает возможность управлять тем или иным
явлением: вызывать или прекращать его; изменять его явления в том или ином
направлении.
Экспериментирование особое и чрезвычайно важное направление
познавательного развития детей, которое до настоящего времени оставалось
малоизученным. Оно служит одной из основных предпосылок становлению детей
начальных форм системного подхода к изучению сложных явлений и вносит
существенный вклад в их познавательное развитие. Направления работы по
экспериментированию определяются программой воспитания и обучения, но
выбор тем определяется критериями:
На первом этапе:
1.Тема должна быть интересна ребёнку, должна увлекать его.
2.Поставленные по этой теме задачи должны быть выполнимы, их решение
должно принести реальную пользу участникам исследования (ребёнок должен
раскрыть лучшие стороны своего интеллекта, получить новые знания, умения,
навыки).
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
215
3.Тема должна быть оригинальной, в ней необходим элемент неожиданности,
необычности.
4.Тема должна быть такой, чтобы работа могла быть выполнена относительно
быстро.
На втором этапе задачи, которые могут решаться:
1.Учить детей видеть и выделять проблему эксперимента.
2.Развивать наблюдательность, умение сравнивать, анализировать, обобщать,
устанавливать причинно-следственные связи, умение делать выводы.
3.Создавать предпосылки формирования у детей практических и умственных
действий.
4.Обогащать сознание содержательно упорядоченными сведениями о мире.
На третьем этапе можно разделить опытно-экспериментальную деятельность
детей по трём направлениям:
1.Живая природа: характерные особенности сезонов разных климатических зон,
многообразие организмов и их приспособленность к окружающей среде.
2.Неживая природа: воздух, почва, вода, звук, свет.
3.Человек: функционирование организма, рукотворный мир, материалы и их
свойства.
Дошкольный возраст - это лучший период для введения детей в мир
многофакторных, системных объектов и явлений. И для развития ребёнка
решающее значение имеет не изобилие знаний, а тип их усвоения, определяемый
типом деятельности, в которой знания приобретаются. На протяжении всего
дошкольного детства, наряду с игровой деятельностью, огромное значение в
развитии личности ребёнка, в процессах социализации имеет и познавательная
деятельность.
Познавательная
активность ребенка старшего дошкольного возраста
характеризуется оптимальностью отношений к выполняемой деятельности,
интенсивности усвоения различных способов позитивного достижения результата,
опытом творческой деятельности, направленностью на его практическое
использование в своей повседневной жизни. Основой познавательной активности
ребенка в экспериментировании является противоречия между сложившимися
знаниями, умениями, навыками, усвоенным опытом достижения результата.
Противоречия стают основой мотивации для детей в данном виде деятельности.
Поисковая деятельность позволяет ребенку проявить самостоятельность и
творческое отношение при выполнении задания. Поисковая деятельность
принципиально отличается от любой другой тем, что образ цели, определяющий
эту деятельность, сам ещё не сформирован и характеризуется не определённостью,
не устойчивостью. В ходе поиска он уточняется, проясняется. Это накладывает
собой отпечаток на все действия, входящие в поисковую деятельность: они
чрезвычайно гибки, подвижны и носят пробный характер.
В процессе развивающего обучения важно затронуть ценностно-смысловые
ориентации детей. Именно включение ценностно-значимых смыслов деятельности
поставит ребёнка в позицию активности освоения ценностей человеческой культуры,
что и обеспечит развитие его личности. В процессе изменения интеллектуальной и
ценностно-смысловой сферы ребёнка происходит включение новых содержательных
мотивов его учения и кардинальная перестройка основных механизмов регуляции
поведения. Это характеризуется тем, что в его сознании меняется картина мира. Она
становится более адекватной и ценностной, отражает объективные свойства вещей,
взаимосвязи, взаимообусловленности.
Пожалуй, самый популярный и самый доступный метод исследования – это
наблюдение. Он часто применяется и используется в повседневной жизни
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері
Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
216
дошкольного учреждения, пронизывая все сферы детской деятельности. Зимой мы с
детьми вели наблюдения в помещении детского сада, а в теплое время года все
наблюдения
перенесли
на
улицу.
Чтобы
наблюдать,
надо
обладать
наблюдательностью, которую называют сестрой внимательности. Почему ребёнок
по собственной инициативе подмечает в предмете, какие – то новые стороны и
специфические особенности? Его восприятие внимание носят аналитический
характер – он не просто фиксирует объект, он анализирует его, сравнивает,
оценивает, находит общее с другими.
Потребность ребёнка в новых впечатлениях лежит в основе возникновения и
развития неистощимой ориентировочно – исследовательской (поисковой)
деятельности, направленной на познание окружающего мира. Чем разнообразнее и
интенсивнее поисковая деятельность, тем больше новой информации получает
ребёнок, тем быстрее и полноценнее он развивается.
Поисковая деятельность принципиально отличается от любой другой тем, что
образ цели, определяющий эту деятельность, сам ещё не сформирован и
характеризуется неопределённостью, неустойчивостью. В ходе поиска он
уточняется, проясняется. Передо мной стояла задача чрезвычайной важности:
добиться того, чтобы каждый ребёнок вырос не только сознательным членом
общества, не только здоровым и крепким человеком, но и обязательно -
инициативным, думающим, способным на творческий подход к любому делу. И
одним из решений этой задачи является, на мой взгляд, внедрение в воспитательно-
образовательный процесс детского сада детского именно экспериментирование. В
своей работе по данной теме, я сделала вывод, что дети научились:
видеть и выделять проблему;
принимать и ставить цель;
анализировать объект или явление;
выявлять существенные признаки;
выдвигать гипотезы, строить сложные предложения;
отбирать материал для самостоятельной деятельности;
фиксировать результаты опытов.
делать выводы.
Достарыңызбен бөлісу: |