1. Философия білімнің ерекше түрі және рухани қызметтің ерекше түрі ретінде
жүктеу/скачать 0,65 Mb.
|
| 4. Қоғамдық дамудағы мифтердің рөлі.
2. Қазақ әдебиетіндегі мифология өзіндік тарихы бар, іргелі сала ретінде қалыптасқан, орныққан зерттеу нысаны. Мифология туралы зерттеулер жүйесінің бастауы мифтер, яғни мифтік сюжеттер болып табылады. Мифтерді адамзаттың балаң, ақыл-ойы, санасы толық жетілмеген кезде, табиғаттың алдында өздерін әлсіз, бағынышты сезінген кезде ойлап тапқан шытырман сюжетті, қызық оқиғаларға толы баяны немесе табиғаттың дүлей күшіне қарсы тұра алмай, оның алдында құрып бара жатқанда шығарған қиял-фантастикалық сюжеттегі шығармалар десе, кейінгілері мифтер байырғы халықтардың мәдени, рухани байланысының көрінісі, миф астарында неше түрлі құпиялар жатыр, олардың сырын ашып, кәдеге жарату үшін күрделі зерттеулер қажет деген пікірлерді алға тартады. Мифтер әдебиет саласында қызықты әңгімелер ретінде оқытылып жүр. Дүниежүзілік мифтердің ішінде грек мифтері мен мысыр (египет) мифтері айрықша маңызды орын алады десек артық айтқандық емес. Себебі аталған елдердің мифтік шығармалары үзік-жұлық емес, тұтастай сақталып қалған, әрі оқиғалары толық болып суреттеледі. Грек мифтеріне көп ұқсайтын Египет мифтік әңгімелері құрылымдық жағынан көркемдік сипаттарымен ерекшеленеді. Екі елдің де мифтік туындыларында құдайлар, титандар, жауыздар мен ізгілердің айқасы, адамдар мен құдайлардың қарым-қатынасы суреттелген. Мифтер, аңыздар ежелгі тайпалардың, халықтардың ақыл-есінің жоғары деңгейде болғандығын көрсететін бірден-бір дәлел. Мифті көп жылдар бойы зерттеуші ғалымдар тек адамның қиялынан, ұшқыр ойлауынан туған шығармашылық мұра ретінде бағалап келді. Мифтер әлеуметтік дамуда үлкен рөл атқарады, өйткені олар тек әңгімелер мен аңыздар ғана емес. Міне, мифтердің қоғамға әсер етуінің бірнеше жолы: 1. ** Мәдени құндылықтардың қалыптасуы: * * мифтер қоғамның құндылықтары мен сенімдерін көрсетеді. Олар ұрпақтан-ұрпаққа берілетін негізгі мінез-құлық нормаларын, моральдық сабақтар мен мұраттарды орнатуға көмектеседі. 2. ** Сәйкестікті құру:* * мифтер Әлеуметтік және жеке сәйкестікті қалыптастыруға ықпал етеді. Олар адамдарға белгілі бір топқа немесе мәдениетке жататындығын түсінуге көмектеседі және қауымдастық сезімін нығайтады. 3. ** Әлемді түсіндіру: * * мифтерде әлемнің пайда болуы, табиғи құбылыстар, адамның іс-әрекеті мен эмоциясы туралы түсініктемелер жиі кездеседі. Олар адамдарға ғылыми білім арқылы түсіндіре алмайтын күрделі құбылыстарды түсінуге және түсіндіруге көмектеседі. 4. ** Мінез-құлыққа әсер ету: * * мифтер адамдарды шабыттандырады және олардың мінез-құлқына әсер етеді. Оларда белгілі бір әрекеттерден аулақ болу үшін үлгі немесе сабақ ретінде қызмет ететін кейіпкерлердің немесе тұлғалардың үлгілері бар. 5. ** Мәдени мұраны сақтау: * * мифтер қоғамның мәдени мұрасын жеткізеді және сақтайды. Олар мәдениеттің бірегей ерекшеліктерін сақтауға көмектесетін тарихи ақпаратты, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды сақтайды. Тұтастай алғанда, мифтер әлеуметтік құндылықтарды, әлемді түсіну мен түсінуді қалыптастыруда және нығайтуда маңызды рөл атқарады, бұл оларды қоғамның дамуы мен жұмыс істеуінің ажырамас бөлігіне айналдырады. Мифтің қызметтері -танымдық және түсіндірмелік қызметі (дүние хаостан қалай пайда болған және ұйымдастырылған):- аксиологиялық (миф құдайлар мен батырлардың жақсы әрекетіне жоғары баға беріп, адамдардың көңілін көтерген); - телеологиялық қызметі (миф адам тіршілігінің және қоғам тарихының мақсаты мен мағынасын анықтап береді); - праксиологиялық қызметі (болжамдық, магиялық, жасампаздық) - коммуникативтік қызметі (миф дәстур мен әдет арқылы дәуірлерді және ұрпақтарды бір-бірімен байланыстырады); -регулятивтік қызметі (миф дәстур мен әдет арқылы адамдардың қарым-қатынастарын реттейді); - компенсаторлық қызметі (адамдардың осы дүниеде орындалмайтын талаптарын о дуниеде жүзеге асырылатына және қанағаттандырылатына сендірген) жүктеу/скачать 0,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|