Резус-фактор. Қан құюдағы резус-фактордың ролі

Адам қанында Rh алғаш рет макакус резус атты мамйылдан табылған. 

Осы маймылдын канын коянға кұйса, коян денесінде маймылдын агглютиногенiне (Rh) карсы антидене-анти резусагглютинин пайда болады. Иммунданган коян каны сарысуына адам эритроциттерiн косса, адамдардын 86%-де эритроциттері агглютинацияланады. Демек барлык адамның 86%-де резусагглютиноген болғаны, ал 14%-де резусагглютиноген болмайды. Сондыктан адамдын каны резус факторы бар (резусты) және резус факторы жоқ (резуссыз) қан деп екі топқа бөлінеді.

Донордың резусты канын (Rh*) резуссыз (Rh) қанға құйса, 3-4 жұма арасында антидене, яғни антирезусагглютинин пайда болады да, организмде кел жылдар сакталады. Егер осы иммунданған адамға тағы да резусты кан кұйылса, онын эритроциттері реципиент канындагы антирезусагглютининмен кездесiп, бiрiне-бiрi жабысып калады. Бұл қан құюдан болатын гемотрансфузиялык шокка әкеліп соғады, дереу шара қолданбаса адам одан өлiп те кетеді. 

АВО жүйесін дегi агглютиногендермен бірге резусагглютнноген де тукым ку алайды. Резус агглютиногеннiн тукым куалауына байланысты оның канда бар-жоктыгын анықтаудык акушерлiк манызы зор. 

Егер анасынын каны резуссыз, ал әкесiнiн каны резусты болса, құрсақтағы нәрестенiн каны да резусты болуы мүмкін. Мұндай нәрестенiн эритроциттерi тиiстi жағдай тауып, анасының канына өте калса, нәрестенiн каны резусты болғандыктан анасынын организмі иммундалады да, оның канында аптирезусагглютинин пайда болады. Бұл иммунданган кан нәрестенiн канына өтсе, нәресте эритроциттерi желiмденiп гемолизгеушырайды. Мұның салдарынан бала ана кұрсағында, не туғаннан кейін гемолиздік шоктан өледі. Сондыктан екiкабат ана канып мұқият тексеріп, резусы жоқ аналарды есепке алып, әкесінің қанын тексеру қажет.