1. Жүрек, дамуы, топографиясы, шекаралары, жүрек қақпақтарының алдыңғы кеуде қабырғасына проекциясы
Ішкікулак, болімдері, курылысы, кызметі.100 РАУШАН
жүктеу/скачать 268,37 Kb.
|
1. Æ?ðåê, äàìóû, òîïîãðàôèÿñû, øåêàðàëàðû, æ?ðåê ?à?ïà?òàðûíû? à
| 72. Ішкікулак, болімдері, курылысы, кызметі.100 РАУШАН
Ішкі кулак немесе лабиринт , самай пирамидасынын кабатында дабыл куысы мен ішкі дыбыс жолы арасында орналасады . Ішкі есту жолы аркылы лабиринттен т . vestibulocochlearis шыгады . Суйекті есту жолы аркылы лабиринттерді ажыратады . Жаргакты лабиринт суйекті лабиринттін ішінде жатады . Суйекті лабиринт -labvrinthusosseus кабырга лары тыгыз суйектерден туратын , озара жалгасатын кішкене куыстардан турады. Онда уш болімді : кіреберісті , жартылай донгелекті озектерді , улуды ажыратады , улу кіре берісте алга карай , медиалды жане біршама томендеу , ал жартылай донгелекті озектер артка карай , латералды жане одан жогары карай орналасады . Кіреберіс - vestibulum лабиринттін ортангы болігін курайды , ол арт жагынан жартылай донгелекті озектердін бес тесігімен , алдынгы жагынан кендеу тесік аркылы улу озегімен жалгасатын кішкене , шамамен сопакша пішінді куыс . Кіреберістін дабыл куысына караган латералды кабыргасында бізге белгілі узенгі суйекше табакшасы алып жаткан тесік – fenestra vestibuli орналасады . Кіреберістін медиалды кабыргасынын ішкі бетімен отетін кыр crista vestibule аркылы кіреберіс куысы екі унгылга болінеді , олардын жартылай донгелекті озектермен жалгасатын recessusellipticus ал улуга жакын алдынгысы - recessussphericus деп аталады . Recessusellipticus - те кішкене тесік бар , одан пирамиданын суйекті заты аркылы отіп , онын арткы кабыргасында аякталатын кіреберіс су кубыры aperture interna aqueductus vestibuli басталады . Кыркашыктын арткы шеті астында кіреберістін томенгі кабыргасында улудын жаргакты жолынын басталуына сайкес келетін кішкене ойыс recessus cochlearis жатады . 2. Суйекті жартылай донгелекті озектер – саnаlеs semicirculares Ossel - озара перпендикуляр жазыктыкта орналаскан уш дога тарізді суйекті жолдар . Алдынгы жартылай донгелекті озек – саnаliѕ ѕеmiсircularis anterior самай суйек пирамидасынын білігіне тік бурыш жасай вертикалды орналасады , арткы жартылай донгелекті озек те canalis semicircularis posterior вертикалды , пирамиданын арткы бетіне параллелді дерлік орналасады , ал латералды озек canalis semicircularis lateralis — дабыл куысы жагына карай горизонталды жатады . Арбір озекте екі аяешадан бар , алайда олар кіреберісте тек бес тесікпен ашылады , ойткені алдынгы жане арткы озектердін корші шеткері бір ортак аякшага crus commune бірігеді . Әр куыстын аякшаларынын біреуі кіреберісте , куяр алдында ампула деп аталатын кенжер тузеді . Аминуласы бар аякша crus simplex деп аталады . 3. Улу cochlea - иірімді суйекті озектен canalis spiraliscochlea тузіледі , ол кіреберістен бастап екі жарым оралым жасап , улу кабыршагына уксап оралады . Айналасында улу жолдары оралатып суйекті білік горизонталды жатады да – тоdiolus деп аталады . Улу озекті куысына , онын барлык айналымдары бойында modiolus - тан суйекті табакша lamina spiralis ossea кетеді . Бул табауша улу тутігімен бірге улу озегі куысын екі болімшеге кіреберіспен жалгасатын кіреберіс сатысына scala vestibule жане канкаланган суйекте улу терезесі аркылы дабыл куысына ашылатын дабыл сатысын scala lumpuni боледі . Бул терезенін жакын манында , дабыл сатысында улу су кубырынын aque ductus cochlea - нын кішкене ішкі тесігі орналасады , ол , самай суйек пирамидасынын томенгі бетінде жатады . Жаргакты лабиринт – labyrinthus membranaceus – суйекті лабиринттін ішіне орналасады , далірек онын пішінін кайталайды. Онда есту жане гравитация анализаторларынын шеткі болім дері орналасады . Онын кабыргалары жука жартылай молдір данекер тінді жаргактан тузілген . Жаргакты лабиринттін іші молдір суйык пен эндолимфамен толган . Жаргакты лабиринт суйекті лабиринттен біршама кіші болгандыктан , екеуінін кабыргалары арасында перилимфаментолган аралк – перилимфалык кеністік ( spatium perilymphaticum ) калады. Суйекті лабиринттін кіреберісінде жаргакты лабиринттін екі болігі орна ласкан : utriculus ( эллипсті капшык ) жане sacculus ( сфералы капшык ) . Туйык пішінді utriculus кіреберістін recessusellipticus - iн алып , аәл сондай суйекті озектерде солардын формасын кайталап жататын уш жаргакты жартылай донгелекті тутіктермен ductus semicircularis , косылады . Сондыктан алдынгы , арткы жане латералды жаргакты тутіктерді ductus semicircularis anterior , posterior et lateralis ажыратады , оларды сайкесті ампулалары аmрulla membranacea anterior ; posterior et lateralis – бар . Sacculus алмурт тарізді капшык , кіреберістін recessus sphericus - інде жатады жане utriculus узын тар тутікпен – ductus endolymphaticus - пен байланысты болады . Бул тутік aque ductus vestibule аркылы отіп , суйек пирамидасынын арткы бетіндегі катты кабык кабатында кішкене туйык куыста saccus endotymphaticus – аякталады . Эндолимфалык тутікті utriculus жане sacculus - пен косатын кішкентай тутік ductus utriculosacculus деп аталады . Тар ductus reunions - ке айналатын тарылган томенгі шеті аркылы sacculus улудын жаргакты тутігімен байланысады . Кіреберістін скі капшыгы да перилимфалык кеністікпен коршалган . Жаргакты лабиринт донгелекті тутіктер аймагында жіптер мен мембраналардын курделі жуйесі аркылы суйекті лабиринттін тыгыз кабыргасында ілініп турады . Осынын аркасында катты козгалыстар кезінде жаргакты лабиринт ыгысып орын ауыстырмайды . Перилимфалык кеністік те , эндолимфалык кеністік те коршаган ортадан болек емес . Перилимфалык кеністік улу мен коршаган ортадан серпімді арі жылжымалы терезелері аркылы ортангы кулакпен байла нысты . Эндолимфалык кеністік бассуйек куысында жаткан эндолимфалык капшыгымен эндолимфалык тутік аркылы байланыскан , ол жартылай донгелекті тутіктердін ішкі кеністігімен жане лабиринттін калган болігімен байланысатын азды - копті серпімді резервтер болып саналады . Есту анализаторынын курылысы . Жаргакты лабиринттін суйекті улуда орналаскан алдынгы болігі улу тутігі ductus cochlearis есту мушесінін ен манызды болігі болып табылады . Ductus cochlearis кіреберістін recesus cochlearis - та улу озегі мен sacculus - ті косатын duсtus reunions - тін артында туйык шетімен басталады . Содан кейін ductus cochlearis суйекті улудын букіл иірмелі озегімен отіп , онын ушында туйкк аякталады . Колденен кесіндіде улу тутігі ушбурыш пішінді келеді. Онын уш кабыргасынын біреуі улудын суйекті озегінін сырткы кабыргасымен бітісіп - оседі , баска кабыргасы membrane spirаliѕ суйекті иірімді табакшасынын жалгасы болып , онын бос жиегі мен сырткы кабырга арасында созылып жатады . Ушінші , улу тутігінін оте жука кабыргасы , раrіеѕ vestibularis ductus cochlearis иірмелі табакшадан сырткы кабыргага карай кигаш тартылган . Membrana spiralis ішінде жайгаскан базилярлы табакшада ( lаminа bаѕilaris ) дыбыс кабылдаушы аппарат иірмелі муше орналасады . Ductus cochlearis аркылы scala vestibule мен scala tympani бір - бірінен болінеді , олар тек улу кумбезінде гана — helicotrеtа деп аталатын тесік аркылы озара жалгасады . Scala vestibuli кіреберістін перилимфалык кеністігімен катысады , ал scala tympani улудын терезесі жанында туйык аякталады . Иірмелі муше – organоn spirale – букіл улу тутігі бойында базилярлы табаушада орналасып , онын lamina spiralisOssea - га жакын болігін алып жатады . Базилярлы табакша домбыра ішегі сиякты керілген ( дыбыс ішектері ) узындыгы ар турлі коптеген ( 24000 ) фиброзды талшыктардан турады . Гельмгоцтін белгілі теориясы ( 1875 ) бойынша олар оздерінін тербелістері аркылы турлі биіктіктегі дыбыстык тондарды кабылдауды камтамасыз ететін резонаторлар болып табылады . Алайда , электрондык микроскопиянын деректері бойынша , бул талшыктар серпімді тор тузеді , ол тор тктас алганда катан боліктерге болінген тербелістер аркылы резонанс тудырады . Иірмелі мушенін озі эпителий жасушаларынын бірнеше катарынан куралады , олардын арасынан туктері бар сезімтал дыбыс жасушаларын ажыратуга болады . Ол механикалык тербелістерді электр тербелістеріне айналдыратын " кері " микрофон кызметін аткарады . Дыбысты откізу жолдары Функционалдык жагынан есту мушесі ( есту анализаторынын шеткі болігі ) екі болікке болінеді : 1 ) дыбыс откізгіш аппарат сырткы жане ортангы кулак , сонымен катар ішкі кулактын кейбір элементтері ( перилимфа мен эндолимфа ) ; 2 ) дыбыс кабылдагыш аппарат ішкі кулак . Кулак калканы жинайтын ауа толкындары дабыл жаргагына согып , онын тербелісін тудырады . Керілу дәрежесі m . tensortympani - дін ( n . trigcminus нервтендіреді ) жиырылуы аркылы реттелетін дабыл жаргагынын тербелісі , онымен бітісіп - оскен балгалык сабын козгалыска келтіреді . Балгашык тос суйекшені , ал тос суйекте ішкі кулакка апарып fenestra vestibule - ге орнатылган узенгіні козгалтады . Узенгінін кіреберіс терезесіндегі ыгысу шамасы m . stapedius - тін ( n . stapedius , n . facialisтен ) жиырылуымен реттеледі . Сойтіп , жылжымалы байланыскан суйекшелер тізбегі дабыл жаргагынын тербелмелі козгалыстарын багыттай кіреберіс терезесіне карай откізеді . Кіреберіс терезесіндегі узенгінін ішке карай козгалысы лабиринт суйыктыгын жылжытып , ал ол улу терезесінін жарагын сыртка карай томпайта итереді . Бул жылжулар иірімді мушенін оте сезімтал элементтерінін кызмет аткаруы ушін кажет . Бірінші болып кіреберіс перилимфасы жылжып ыгысады : онын тербелістерi scala vestibule аркылы улудын кумбезіне дейін жетеді , одан helicotrema аркылы scala tympani - дін перилимфасына беріледі , сол бойынша улу терезесін жабатын және ішкі кулактын суйекті кабыргасындагы алсіз жері болып табылатын membrane tympani secundaria - га карай томен тусіп , дабыл куысына кайта келеді . Дыбыс дірілі перилимфадан эндолимерага , ал ол аркылы иірімді мушеге беріледі . Сойтіп , ауанын сырткы жане ортангы кулактагы тербелістері дабыл куысындагы дыбыс суйекшелері жуйесінін аркасында жаргакты лабиринт суйыктыгынын тербелістеріне айналады , ол тербелістер иірмелі мушедегі дыбыс анализаторынын рецепторын курайтын арнаулы тукті сату жасушаларын тітіркендіреді “ Кері " микрофон сиякты болып табылатын рецепторда суйыктык ( эндолимфанын ) механикалык тербелістері откізгіш жолдар аркылы ми кыртысына дейін таралатын нервтік импульска айналады . Есту откізгіш жолдары біркатар буындардан турады . Бірінші нейроннын жасуша денесі ganglionspirale - де жатады . Онын биполюсті жасушаларынын шеткі осіндісі иірімді мушеде рецепторлар турінде басталады , ал орталык осіндісі раrѕcochlearis п . vestibulocochlearis курамында , ромбтәрізді шункыр аймагында жайгаскан онын ядроларына nucleuscochlearisdorsalisetventralis - терге барады . Есту первінін турлі боліктері тербеліс жиілігі әртурлі дыбыстарды откізеді . Аталган ядроларда екінші нейрондардын денелері жайгасады , олардын аксондары орталык есту жолын тузеді . Бул жол трапециятәрізді дененін арткы ядросы аймагында карама - карсы жактын аттас жолымен айкасып , латералды ілмек lemniscus lateralis - ті тузеді . Орталык есту жолынын вентралды ядродан шыгатын талшыктары копірде трапеция тәрізді дене тузеді , ол карсы жакка отіп , сол жактын lemniscus lateralisтін курамына енеді . Орталык жолдын дорсалдыядролан шыгатын тал шыктары striae medullaris ventriculiquarti турінде IV карынша тубімен журіп , копiрлiцformationreticularis - іне отіп , трапециятәрізді дененін талшыктарымен бірге карсы жактын латералды ілмегінін кура мына енеді . Lemniscus lateralis - тін бір болігі ортангы ми какпагынын томенгі тобешіктерінде , бір болігі ушінші нейрондар орналаскан согpusgeniculatummediale - де аякталады . Ортангы ми какпагынын томенгі тобешіктері есту импульстары ушін рефлекс орталыгы кызметін аткарады . Олардан жулынга tractus tectospinalis шыгады , ол аркылы ортангы мига келетін дыбыстык тітіркендірулерге козгалыс реакциялары жасалады . Дыбыс импульстарына рефлекстік жауаптар . баска да аралык дыбыстык ядролардан - кыска жолдар аркылы ортангы ми , копір және сопакша мидын козгалыс ядроларымен байланыскан трапециятəрізді дене мен латералды тузак ядроларынан да алынуы мумкін . Есту функциясына катысты тузілістерде ( томенгі тобешіктер мен сот pusgcniculatunmediale ) аякталуымен катар , есту талшыктары және олардын буйір тармактары медиалды будага косылады . Олар коз козгалткыш булшыкеттер ядролары және баска да бассуйек нервтері козгалыс ядроларымен байланыска туседі . Corpus geniculatum mеdiale де аксондары ішкі капсула курамында улкен ми самай болігінін кыртысына жететін сонгы нейрондардын жасуша денелері жатады . Есту анализаторынын ушы gyrus temporalis superior - да жатады . Бул жерде сырткы кулактын ортангы кулакша дыбыс суйектерінін козгалысын және ішкі кулакта суйыктык тербелісін тугызып , одан әрі рецепторда нерв импульстарына айналып , кондуктор бойымен ми кыртысына беріліп есту туйсіктері турінде кабылданады . Демек , есту анализаторынын комегімен ауанын тербелістері , дыбыстык туйсіктер турінде кабылданады . Есту анализаторынын аркасында біздін миымызда дыбыстык сезімдер және сезімдер кешені туйсіктер турінде кабылданатын әр турлі дыбыстык тітіркендіргіштер коршаган ортанын омірлік манызды кубылыстарынын сигналдарына бірінші сигналдарга айналады . Бул шылыктын бірінші сигнал жуйесін, ягни жануарларга да тән накты - корнекі ойлауды курайды . Адамда создін комегімен абстрактылы , дерексіз ойлау кабілеті бар Соз бірінші сигналдар болып табылатын дыбыстык сезімдер туралы хабар беретіндіктен , сигналдардын сигналы ( екінші сигнал ) болып табылады . Осыдан келіп ауызша соз шындыктын адамга гана тән екінші сигнал жуйесін курайды жүктеу/скачать 268,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|