1. Клетка ілімінің пайда болу тарихы. Клетка теориясының негізгі қағидалары
Қалыптасқан және қалыптаспаған дәнекер ұлпасы
жүктеу/скачать 426,31 Kb.
|
Клеткалар мен ұлпалар биологиясы
| 60. Қалыптасқан және қалыптаспаған дәнекер ұлпасы
Дәнекер ұлпасы — адам мен жануарлар организмдерінің барлық мүшелері құрамына кіретін, денедегі ең көп тараған ұлпа. Дәнекер ұлпасы — мезенхимадан дамып, организмнің ішкі ортасын құрайды. Құрылысы жағынан дәнекер ұлпасы жасушалардан және жасушааралық заттан тұрады. Оның кейбір түрлерінде жасушалар басым болады, ал басқа өкілдерінде керісінше жасушааралық заттар көбірек болады. Дәнекер ұлпасының атқаратын қызметі жасушалар мен жасушааралық заттың арақатнасына тікелей байланысты. Сұйық дәнекер ұлпасы қан мен лимфада қоректік (трофикалық) және қорғаныс қызметтері басымырақ, ал жасушааралық заттары тығыз, қатты ұлпаларда (шеміршек, сүйек ұлпалары) тіректік және механикалық қызметтер жақсы жетілген. Дәнекер ұлпасы жасушалары құрылысында полярлық айырмашылықтар (эндотелиоциттерден басқаларында) болмайды. Жасушааралық заттар ұлпа жасушаларының туынды өнімдері болғанымен, массасы мен мөлшері жағынан жасушаларға қарағанда әлдеқайда мол болады. Сондықтан, жасушааралық заттар дәнекер ұлпаларының маңызды, атап айтқанда, қоректендіру (трофикалық), қорғаныс, тіректік, механикалық т.б. қызметтерді атқаруға қатысады. Адам мен жануарлар организмдерінде құрамында дәнекер ұлпаларының элементтері кездеспейтін мүшелер болмайды. Дәнекер ұлпалары түтікше және қабатты мүшелердің қабықтары мен қабаттарын, қомақты мүшелердің паренхима бөліктерін дәнекерлеп, біріктіріп біртұтас етіп түратын олардың стромасын құрайды, әртүрлі мүшелердегі перделіктерді, қапшықтарды, дене шандырларын, қаңқа сүйектері байламдарын, бұлшық еттер сіңірлерін, қаңқаны, организмнің сұйық ішкі ортасын түзеді. Дәнекер ұлпаларының жарақаттанғаннан кейінгі тез қалпына келу және өзгерген ортаға бейімделу қабілеттері жақсы жетілген. Дәнекер ұлпасына қан, лимфа, май ұлпасы, ретикулалы ұлпа, борпылдақ дәнекер ұлпасы, тығыз дәнекер ұлпасы, шеміршек ұлпасы, сүйек ұлпасы жатады. Тығыз талшықты дәнекер ұлпалары салыстырмалы түрде тығыз орналасқан талшықтардың болуымен ерекшеленеді, ал клеткалары (фибробластар) мен негізгі аморфты заттары онша дамымаған. Талшықты құрылымның орналасуына тәуелді Тығыз Қалыптасқан Және тығыз қалыптаған ұлпалар деп ажыратылады. Тығыз Қалыптасқан ұлпаларда талшықтардың орналасуы қатаң реттілікпен болады; көбінесе олар Бір Бағытта бағытталған(сіңірде, буындарда) немесе тор тәрізді Құрылым түзеді(фиброзды мембраналар). жүктеу/скачать 426,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|