1. Лексикология пәнінің зерттеу нысаны, мақсаты мен міндеті тіл білімінің өзге салаларымен байланысын көрсетіңіз
Сөйтіп, тіл ғылымының әрбір саласы өзінің дербестігі мен даралығын сақтай отырып, өзара бір-бірімен байланысып отырады
жүктеу/скачать 189,29 Kb.
|
лексикология
| Сөйтіп, тіл ғылымының әрбір саласы өзінің дербестігі мен даралығын сақтай отырып, өзара бір-бірімен байланысып отырады.
2. Сөздердің стилистикалық қызметіне байланысты туған лексикалық мағына түрлеріне тоқталыңыз. Лексикалық мағына- сөздердің бір-бірінен ажыратып танудағы ең негізгі мағына, ол арқылы сөз жеке даралық қасиетіне ие болады. Лексикалық мағына зат, құбылыс, әрекет жайында бір тілде сөйлейтін қауым таныған, жалпыға түсінікті әр сөздің меншікті мағынасы болып табылады. Ол-сөздің басқа мағыналарының тууына негіз болды, сондықтан сөз мағыналарының саралағанда ең алдымен оның лексикалық мағынасына көңіл аударылады. Сөз мағынасынан әрбір тілдің өзіндік ерекшелігі, өзіндік бояуы айқын көрінеді. Мысалы, сарай қазақ тілінде әсем де салтанатты ғимарат, зәулім құрылыс, үй мағынасын білдірсе, ал түркі тілдерінен ауысқан сарай сөзі орыс тілінде бұған керісінше әр түрлі шаруашылық заттарын сақтайтын қора немесе қораштау үлкен үй мағынасында айтылады. Ми деген сөздің қазақ тіліндегі нақты лексикалық мағынасы – бас миын білдіруі, сол себепті ми дегенді қазақ тек осы мағынада түсінеді, ал орыс тілінде мозг сөзі тек бас миын емес, жілік майын да білдіретіндіктен, оларды бір-бірінен айырып көрсеті үшін, головной мозг, костный мозг деп бөліп айтады. Туыстас тілдердегі сөздер бір-бірімен айтылуы жағынан ұқсастау болып келгенімен, мағына жағынан алшақ болуы ғажап емес. Мәселен, қазақ тілінде жел деп, кейде қатты, кейде баяу соғатын ауаның ағымын айтса, самал деп жанға жайлы қоңыр салқын желді айтадығ ал қырғыз тілінде керісінше, онда шамал деп желді, жел деп самалды айтады. Қазақ тілінде малай деп біреудің есігінде жалданып жүрген қызметші, жалшыны айтса, ал башқұрт пен татар тілдерінде малай деген бала мағынасында қолданылады. Қазақ тілінде әжептәуір – тәп-тәуір, әп-әдемі, жап-жақсы деген жағымды мағынада жұмсалса, қарақалпақ тілінде әжептәуір оғаш, ерсі деген жағымсыз мағынада қолданылады. Сөз мағынасы әрқашан бір қалыпта тұрмайды. Тіл жүйесінің ішкі заңдылықтары және одан тыс ақиқат өмірдегі мәдени-тарихи, санадағы психологиялық өзгерістер сөздің лексикалық мағынасының мазмұны әсер етіп отырады. Лексика дамуындағы тарихи кезеңдерде сөз мағынасы кеңейіп, тарайып не жаңарып, жаңғырып болмаса қолданудан шығып қалып отырады. Мысалы, қыз-қырқын сөзінің құрамындағы қазір жеке қолданылмайтын қырқын сөзі көне түркі тіліндегі «күң қызы», «күңнең туған қыз» мағынасында қолданылған. жүктеу/скачать 189,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|