1. Мемлекет және оның негізгі белгілері және атқаратын қызметі
Саяси биліктің объектісі мен субъектісі, қайнар көздері, қорлары
жүктеу/скачать 165,52 Kb.
|
1. Ìåìëåêåò æ?íå îíû? íåã³çã³ áåëã³ëåð³ æ?íå àò?àðàòûí ?ûçìåò³
- Бұл бет үшін навигация:
- Биліктің объектілері
- Биліктің субъектілері
| 43. Саяси биліктің объектісі мен субъектісі, қайнар көздері, қорлары
Сонымен қатар билікте “объект” , “субъект” деген ұғымдар бар. “Объект”- өзгертуші, “субъект” – іс-әрекетті жасаушы. Биліктің объектілері: Мемлекет. 6. Әкімшілік. 2.Ел. 7. Ведомстволар. 3.Аймақ. 8. Ұйымдар. 4.Штат. 9. Өндірістер. 5.Республика. 10. Жеке тұлға.
Мемлекет. 2.Әлеуметтік топ, тап. 3.Әлеуметтік топтар жүйесі. 4.Әлеуметтік топтарға сүйенген шағын адамдар тобы. Саяси билік гылыми әдебиетте әлі де жете каралмай, зерттелмей келе жаткан саясаттанудын негiзгi бiр проблемасы болып табылады. Од саясаттын мәнін ашуға және когамдагы саяси жүйенiн мазмұны мен максаттарын түсінуге жол ашады. Билік дегеніміз – бір орталыктан уйымн дастырылған реттеушілік-бакылау бастамасы. Сондыктан, билік үшін, оны игеру мен устап тұру үшін күрес – саясаттын басты мазмұны мен міндеті болып табылады. •Билiк» угымы топтаскан адамдардын, когамдык уйымдар мен белiмдердiн, яғни субъектілердің арасындагы катынастардан туады. Сондыктан да, билiк – когамдык катынастын ерекше бір турi. Билік шешімдердi мiндеттеу мен өмiрге енгiзу аркылы, яғни ездерiн дурыс стай тын және талапка сай журетiн адамдарга жасалатын ыкпал екенiн айту жөн. Билік ен әуелi когамдык ендiрiстi ұйымдастыру ушiн кажет, ал муны билiк субьектiсi мен обьектiсiнсiз тусiндiруге болмайды. Билік субъектiсi (бул тутас бір халык, мемлекеттік уйым, билікке ие жеке тулга болуы да мумкiн) деп баскаларга ыкпал ету және алдына койган максатка жету кабiлетiне иелерді айтады. Ал билiк объектісі (тутас алғандагы когам, ягни халык және жеке ал гандагы әр азамат болуы мүмкін) деп өзiнiң мiнезiн билiк мазмунына, ягни билiк субъектiсiнiн оган коятын талаптарына сәйкестеушiлердi ай тады. Осыған байланысты адамдарды билiктiн субъектiсi мен обьектiсiне, бастыктар мен бағынушыларга белу көп ретте ыктималды және өзгермелі скенiн баса айту керек, яғни бір жерде адам бастык ретiнде, ал екiншi бiр жерде багынышты ретiнде керiнгенмен, кей уакытта олар өзара орын ал мастыруы да мүмкін. Саяси билік жөнінде айтсак, онын өкілдерінің өзара ыкпалы куралдар мен сол курал көздерiнiн тұтас кешенiмен жанама турде iске асып, билiктi жүргiзудiн барысын турактандырып және реттеп оты рудын арнайы кондырма тетiгiнiн шенберiнде жүзеге асады. Билiк таби гатын айкындау онай емес, саясаттагы табиғатынын ашылуы киын, ен купия кубылыс болып табылады. Өзінін осындай купиялылыгы мен белгiсiздiгiн карастыратын билік өзiне ешкiмдi де немкурайды калдыра алмайды; ягни адамдар кейде билікке мактанса, кейде лағынет айталы, оны бiрде көкке көтерсе, бiрде аякка таптайды, не болмаса, оны «жын отына, т.б. уксатады. Сондыктан да барлык саяси мәселелердің шешілуі билiктi калай түсінуге байланысты. Оны дурыс түсіну үшін ең әуелі билiктiн гылыми аныктамасын беру кажет.Өте ерте кезден бастап-ак, билік көзінің бірі байлык болып келеді. Мұнын ен басты себебі, байлык иелерінін баска адамдардың тіршілік етуі үшiн керек заттарды тауып бере алатындығында жатыр. Мунын кайтары мы ретiнде байлык иелерi керек-жарак заттар жөнінде өздеріне тәуелді адамдарды өз дегендерiне жугiндiредi.БилӀк көздері- билеуші топты құрайтын жекелеген адамдардың билігін тудыратын факторлар. Билік адамдардың субъективті айырмашылықтарынан олардың қоғамдағы алатын орындарының объективті әркелкілігінің нәтижесінде пайда болады. Саясаттануда әдетте билік көздеріне қара күш, байлық, білім, алатын орны және үйымдастыру жатады. Қара күш биліктің о бастағы негізі болса керек. БилӀк көздёрӀ өз қалауын орындатуы үшін қор- қытып-үркітіп, қара күш қолдануға сүйенеді. Байлық ежелден билік көзі болып табылады. Байлар өзінен материалдық тәуелділерді өз еркіне бағындырады. БилӀк көздёрӀ жеке адамның немесе топтың мүддесіне сүйенеді. Білім, ақпарат, тәжірибе қашан да БилӀк көздёрӀ болып келді. Ежелгі гректің Сфинкс жайлы аңызында ол жайлы сөз етілген. Әйел басты, арыстан денелі, қүс қанатты қүбыжық Фива халқын жүмбақ жасырып, әбден мезі қылып бітеді. Енді халық осы жүмбақты шешкен адамға Фиваны билеу қүқын беруді үйғарады. Жүмбақты шешу тек Эдиптің қолынан келіп, Фиваға билік қүрады. Қайта Өрлеу дәуірінде ағылшын философы Ф.Бэкон (1561-1626) бүл аңызды басқа қырынан қарап, Сфинксті билікке қол жеткізетін Ғылым деп талқылайды. Дәстүрлі қоғамдарда алатын орны билікке қол жеткізудің бірден-бір жолы болды. Қазіргі қоғамда алатын орны немесе түлғаның әлеуметтік статусы БилӀк көздёрӀ аса маңыздыларының бірі болып отыр. Мысалы, президент немесе министр лауазымы аяқталғанға дейін белгілі бір деңгейде билікке ие. Лауазымынан айырылған сәттен билік қүзыры да тыйылады. Қазіргі кезде үйымдастыру аса күшті БилӀк көздёрӀ болып табылады. ¥йымдастыру ежелден адамдарды жүмылдыруға ғана емес, сонымен қатар, қабылданған биліктік шешімдерін жүзеге асыру үшін қызмет етеді. Ӏс жүзінде лауазымды қызмет БилӀк көздёрӀ ретінде тек үйымдастыру элементі сипатында ғана мәні бар. Билікті шектен тыс қолддну – лауазымды адамның (соның ішінде, билік өкілінің ) өзінің қүқылары мен қүзіретінің шегінен шығарып, қызмет бабын асыра пайдаланып, азаматтардың не үйымдардың, қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін елеулі түрде бүзуға өкеліп соғатын іс-әрекеттерді қасақана жасауы. Бүл мемлекеттің қызмет мүдделеріне қарсы қылмысқа жатады. Билікті шектен тыс қолдану әдетте, жоғары тұрған лауазымды адамдардың немесе өзге идараның лауазымды өкілінің қүзыретіне кіретін, сондай-ақ қүқыққа қайшы іс-әрекеттерді істеу (мысалы жағдайды ескермей қару қолдану немесе т.б ) түрінде көрініс табады. Билікті шектен тыс қолдану адамдардың денсаулығы мен өміріне зиян келтіру, мүлікті бүл- діру немесе жойып жіберу, т.б ауыр сал- дарға соқтырады. Демек, байлык билiктiн кезi ретiнде жекелеген адамнын немесе топ тын мулдесiне суйенедi. Казiргi дуниеде байлыктын тек өзі саяси биліктін тiкелей көзi бола алмауы да мүмкін. Алайда, байлык иелерiнiн бүгiнде билiкке жетуге ыкпал жасау мумкiндiктерi, сіра, бурынгы уакытпен салыстырганда ете зор. Мысалы, букаралык акпарат куралдарынын тиiстi жумыстарына комакты каржы телеу аркылы белгiлi бiр саяси топтын үстемдік куру жагдайын камтамасыз етуге шешушi күш бола алады.Тиiсiнше билік жүргiзушi курылымдарда бiлiм мен когамдык тәжiри бенiн әр түрлі салалары бойынша маманданган кызметкерлердiн салмагы да барған сайын арта тусiп отыр. жүктеу/скачать 165,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|