6. Өлшеу дәлдігі дегенді түсіндіріңіз. Өлшеу принципі, өлшеу әдісі, өлшеу қателігін ашып жазыңыз. Өмірде, практикалық жұмыстарда, әсіресе, ғылыми-зерттеулерде физикалық шамаларды өлшеудің дәлдігі аса маңызды орын алады.
Өлшеу дәлдігіадамның тәжірибелігіне, пайдаланатын аспабындағы бөліктердің мәніне байланысты болады. Осы екі сызғышпен дененің ұзындығын өлшеп көрейік. Бұдан адам тәжірибесінің молдығына қарамастан, өлшеудің аспаптық қатесі немесе жаңылысы үнемі туып отыратынын көреміз. Сондықтан өлшенген физикалық шамалардың мәнін жазғанда оның қандай дәлдікпен орындалғанын да керсетіп отыру керек. Өлшеудін екінші нәтижесі, біріншіге қарағанда жоғары дәлдікпен алынған. Сейтіп біз құралдық (аспаптық) жаңылыс деп аталатын өлшеу қателеріне үнемі кездесіп отырамыз. Дәлдік мөлшерін былай жазуға болады:
ГОСТ 16263-70 ұғымдарға келесі анықтамалар берді: өлшеу дәлдігі - олардың нәтижелерінің өлшенетін шаманың шынайы мәніне жақындығын көрсететін өлшеу сапасы, бұл ретте ескертпеде салыстырмалы қателік модуліне кері шамамен дәлдікті сандық білдіру мүмкіндігі көрсетілген;
өлшеу құралының дәлдігі-оның қателіктерінің нөлге жақындығын көрсететін өлшеу құралының сапасы.
Өлшемдерге қатысты дәлдік ұғымының мағынасының өзгеруі 1994 жылы ISO 5725 халықаралық стандартының бірінші бөлігінің жариялануымен болды. Өлшеу дәлдігі жалпы өлшемдердің сапасын сипаттайды . Дұрыстық және дәлдік терминдері 2002 жылы ГОСТ ИСО 5725 пайда болғанға дейін метрология бойынша отандық нормативтік құжаттарда қолданылмаған.
Өлшеу құралына қатысты оның қателігі неғұрлым аз болса, өлшеу құралы дәлірек болады деп есептеледі.
Кез келген өлшеу әдісінің негізінде белгілі бір физикалық заң жатыр, ол өз кезегінде бұл табиғи құбылысқа негізделеді. Метрологияда физикалық құбылыстар көбінесе тұрақтылық тудыратын әсерлер ретінде анықталады. Әр түрлі мәндерді өлшеу үшін нақты заңдар қолданылады.
Өлшеу принципі – өлшеудің негізі болатын физикалық құбылыстардың жинағы.
