11. Билік ұғымы және ол туралы тұжырымдамалар.
Саясаттануда саяси билік теориясы негізгі орын алады. Ол саясатпен тығыз байланысты және саясаттың, саяси институттар мен барлык саясат әлемінің мәнін түсініп-білуге мүмкіндік береді. Себебі, саясаттың негізгі мәселесі — билік, ал мазмұны — билік үшін күрес және билікті жүргізу. Шығыстың көрнекті ойшылы Ибн-Халдун(1332—1406) адамның басқа жан-жануарлардан ерекшелігі — ол билік үшін күреседі деген екен.
Ағылшынның ең ірі фәлсафашыларының бірі, қоғам қайраткері болған Бертран Рассел(1872—1970) физикада басты ұғым энергия болса, қоғамдық ғылымдарда негізгі ұғым билік болып табылады деп дұрыс айтқан. Ал Американың әйгілі әлеуметтанушысыТалкотт Парсонс(1902—1979) экономикалық жүйеде ақша қандай орын алса, саяси жүйеде билік те соншалықты орын алады деген. Сондықтан бұл курстағы басқа тақырыптардың бәрі билікке байланысты келеді.
Биліктің табиғатын анықтауға мінез-құлық және социологиялық көзқарастар бар. Осы тәсілдер аясында биліктің әртүрлі тұжырымдамалары ерекшеленеді, олардың әрқайсысы билікті түсіну мен түсіндірудің белгілі бір тәсілі болып табылады.
Биліктің мифологиялық тұжырымдамасы.
Осы тұжырымдамаға сәйкес, қуат көзі "күшті" "әлсіздерден"нақты және табиғи артықшылық болып табылады. "Әлсіз" ("бағынышты") күшті билікке наразылық білдіреді. Сондықтан "күшті" үстемдіктің заңдылығын ақтау үшін биліктің пайда болуы туралы аңыздар жасалады. Сонымен, "биліктің құдайлық табиғаты туралы" мифтер Ежелгі Шығыс, Ежелгі және орта ғасырлардағы дәстүрлі қоғамдарда қолданылды.
Биліктің теологиялық тұжырымдамасы.
Осы Тұжырымдама бойынша барлық мемлекеттік билік Құдайдан келеді, ал монархтар Құдайдың еркінің орындаушылары болып табылады.
Биліктің биологиялық тұжырымдамасы.
Осы тұжырымдамаға сәйкес, билік адамның агрессивтілігін тежеу механизмі болып табылады, ол адамның биологиялық тіршілік иесі ретінде бейнеқосылғыларына енеді.
Биліктің мінез-құлық тұжырымдамасы
Билік адам мінез – құлқының ерекшеліктерімен байланысты, оған сәйкес кейбір адамдар бұйрық береді, ал басқалары бағынады. Саяси билік билікке деген жеке ұмтылыстарға байланысты. Ұмтылысын бағындыруға өз еркіне басқа индивидтердің – басымды мотив саяси белсенділігі адам.
Достарыңызбен бөлісу: |
