1. Септік жалғауларының қалыптасуы
Септіктердің грамматикалық мағынасы
жүктеу/скачать 177,5 Kb.
|
| 2.2 Септіктердің грамматикалық мағынасы
Септік өзін қазақ тілінде оқытылады морфологиялық, синтаксически және семантически. Қазіргі уақытта тілді дамыту процесінде біз олардың ұзақ мерзімді іс-әрекеттерінен, грамматикалық мағынасынан алшақтап, іс-әрекеттерді түбегейлі біріктіретінін көреміз. Мұндай оқшауланған септік сөздер (сыныптар) сөйлем ішіндегі байланыстыру функциясынан алшақтап, етістікпен синтаксистік байланысты болды. Ескірген жағдайда лексикалық және грамматикалық тұлғалардың жаңа мағыналары жаңа мағынаға ие болады, бұл туынды сөздің синтаксистік қызметіне де әсер етеді. Септік сөздердің септелуіне негізделген жаңа лексикалық тұлғаға көшу процесі синтаксистік деңгейде жүреді. Сөз түбіріндегі дербес байланыстарды зерттеген ғалым А.А. Раманова қазіргі уақытқа дейін қазақ тіл білімінде интеграция құбылысы екі мағыналық сөздің бірігуі негізінде бір мағынасы бар сөздермен байланысты ғана пайдаланылғанын, ал түбір мен қосымшаның бірігуі нәтижесінде белгілі терминмен жаңа мағына атау қалыптаспағанын, автор "түбірге қосымша беру әрекеті"атауын ұсынғанын атап өтті. Сонымен бірге, азайтатын белгілер мыналарды анықтайды: - тамырға қосылған қосымша бастапқы мағынасы мен функциясын толығымен немесе ішінара жоғалтады; - тамырға қосылған қосымша ескіруге ұшырайды; - бастапқы түбірмен біріктіріліп, жаңа лексикалық мағынаны білдіреді; - тілде тамыр болып саналады және басқа туынды сөздерді құруға негіз болады; - сөзжасамдық сыныптарды қалыптастырудың негізгі тәсілдерінің бірі болып саналады [7, 44-бет]. Бұл белгілер іс қосылыстарының әрекетін анықтайды. Бұл белгілер ескірген жағдайлардың семантикалық, сөзжасамдық және морфологиялық белгілерін анықтайды. Септеу процесінде олардың синтаксистік сипаты да өзгереді. - Мен білмеймін, - деді ол. Бұл жағдайда, әдетте, олардың мағынасы мен функциясы жоқ, бірақ олар өздері қосылған тамырға қосылады. Осының негізінде ол сөзді туынды түбірге айналдырып, сөзжасамдық қасиетті орындайды. Бұл сөздер біздің тілімізде біртұтас және біртұтас емес, біртұтас ретінде қолданылады. Негізгі септелетін сөздер – зат есімдер. Алайда қазіргі тілде заттық мәнге ие болған (субстантивтенген) кез келген сөз септік жалғауларын қабылдайтыны белгілі. Осы із түркі тілдерінің тарихында жаңа емес, дегенмен осындай құбылыс (басқа сөздердің заттануының) қазіргі тілдегідей етек алмаған. жүктеу/скачать 177,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|