48. Созылу мен сығылу кезіндегі сырықтың ұзаруы және Гук заңы. Юнг модулі. Температуралық деформациялар. Созылған сырықтың өлшемдері түсірілген күштерге тәуелді өзгереді. Мысалы, 11.2 суретте көрсетілген сырық сырықтың абсолют (толық) ұзаруы деп ата-латын ∆l шамасына ұзарады. Мұнда біртекті кернеулі күй болғандықтан, сызықты деформация (яғни салыстырмалы ұзаруы) барлық нүктелерде бірдей. Аз ε шектерінде көптеген материалдар үшін Гук заңы орындалады (σ мен ε арасындағы сызықты тәуелдік)Юнг модулі тәжірибе арқылы анықталады;Көлденең қимасы тұрақты және шеттерінде F күштерімен жүктелген сырық үшін N=F=const болады. Сырықтың жәй (статикалық) жүктелу кезінде сыртқы күштердің жұмысы толығымен деформацияның U потенциялық энергиясына айналады.
49. Созылу-сығылу кезіндегі кернелген және деформацияланған күйлер. Пуассон коэффициенті. Сырықтың көлденең қимасымен α бұрышын жасайтын көлбеу қимала-рындағы кернеулерді қарастырайық (11.6,а сурет). Егер көлденең қимасының ауданы A болса, онда көлбеу қимасының ауданы A/cosα болады. 11.6,б суреттен p∙Aα = F және F=σ∙A болатыны көрінеді, сондықтан р = F/ Aα = σ∙cosα.Осыдан келесі орын алады: а) α=0 болғанда (көлденең қималарында) σα= σ, τα=0; б) α=90ْ (бойлық қималарында) σα= 0, τα=0, яғни бойлық қабаттар өзара әрекеттеспейді; в) α=45ْ болғанда τ кернеуі ең жоғары мәніне ие болады τmax= σ/2; г) α және (α+90ْ) бұрыштарымен орналасқан қималарда τ шамасының абсолют мәні бірдей; бұл жанама кернеулердің жұптылық заңы, ол әрқашанда орындалады.Созылу кезіндегі деформацияларды қарастырайық. Тәжірибе көрсеткендей, кейбір шектерде сырықтың бойлық ұзаруымен қатар бір-жолы оған пропорционал көлденең жіңішкеру болады (11.7 сурет). Көлденең деформациясы ε´=∆а/а және ε´=- µ∙ε (11.18) мұндағы µ - көлденең деформациясының коэффициенті (Пуассон коэф-фициенті); оның мәні металлдар үшін 0,25… 0,35 шектерінде жатады. Сырықта осымен қатар γα бұрыштық деформациялар орын алады (11.8 сурет). Сонда γα ығысу бұрышы сәйкес аудандағы τα жанама кернеуіне пропорционал болатынын дәлелдеуге болады. Бұл – ығысу кезіндегі Гук заңы τ=G∙γ (11.18) мұнда G – ығысу модулі немесе II ретті серпімділік модулі. Материал серпімділігінің Е, G және µ параметрлері арасында келесі өзара тәуелдігі орын алады.
