16.Қолдың жарақаты кезіндегі қан тоқтату әдістері. 13
Қан кетуді тоқтатудың уақытша және тұрақты түрлері болады:
Қан тоқтатудың уақытша әдістерінің барлығы да механикалық болып табылады. Оларға мыналар жатады: қыл бұрау салу, артерияларды саусақпен басу, аяқ-қолды мейлінше бүгу, қысып таңу, жараға тығын салу, аяқ-қолды жоғары ұстау, қанап тұрған тамырға қысқыш салу, уақытша шунттау. Қыл бұрау салу. Қан тоқтатудың сенімді тәсілі. Көрсеткіштері:аяқ-қолдағы артериялардан қан кету; аяқ-қолдағы кез-келген масситві қан кету.
Қан кетуді түпкілікті тоқтатудың әдістері табиғатына орай механикалық, физикалық, химиялық және биологиялық болып бөлінеді. Мысалы: Қан тамырын көктеп тігу.
Қан тамырын бүрау, қысып езгілеу. Жараны тығындау, қысып таңу, Тамыр ішіне эмбол енгізу (эмболизация). Қан тамырын тігу және тамыр реконструкциясы.
Қолдың жараларынан қан кету кезінде саусақтармен басу керек:
- a. subclavia-ны I қабырғаға m. sternocleidomastoideus бекітілген жерден сыртқа;
— a. axillaris-ті қолтық шұңқыры астындағы тоқпан жілік басына қасу;
— иық артериясын жоғарғы қолдың ішкі бетінің жоғарғы үштен бір бөлігінде m.biceps шетіне;
- a. radialis-ті иық сүйегіне
-a. ulnaris-ті білектің ішкі бетінің жоғарғы үштен бір бөлігіндегі шынтақ сүйегіне қысу керек.
Қолдан қан кетуді қолды бүгу арқылы тоқтату:
Қол мен білек жараларынан қан кетуді тоқтату үшін дәке, мақта немесе тығыз жұмсақ материалдан оралған роликті шынтақ буынына қою керек, қолды шынтаққа бүгу керек, ал білек иыққа мықтап байланған.
Иық артериясынан қан кетуді тоқтату үшін қолтық асты шұңқырына валик салады да, қолды бүгіп, кеудеге қатты жанастырып байлайды.
Қолтықта қан кету кезінде шынтақтан бүгілген қолдар мүмкіндігінше артқа қарай тартылады, ал шынтақтар байланған, ал субклавиялық артерия клавикуламен бірінші қабырғаға басылады.
Жараны хирургиялық өңдеуден бұрын қан кетуді уақытша тоқтатуға қысым таңғышын қолдану немесе аяқ-қолды мүмкіндігінше иілген күйде бекіту арқылы қол жеткізіледі. Егер қан кетуді тоқтатудың бұл әдістері тиімсіз болса, турникетті қолданамыз.
Турникетті қолдану ережелерін сақтау керек:
1. Жарадан гөрі проксимальды және оған мүмкіндігінше жақын, бүктемелерден аулақ болуға тырысып, киімнен немесе кез-келген басқа материалдан жұмсақ тығыздағыш қолданылады.
2. Жгут салар алдында зақымдалған аяқ-қолнан қанның ағуын қамтамасыз ету үшін оны 20-30 сек көтереді.
3. Турникетті оның бастапқы бөлігі келесі турлармен қабаттасатындай етіп қолдану керек. 4. Турникетті дұрыс қолданған кезде жарадан қан кету тоқтайды, импульс жоғалады және оның астындағы тері бозарады.
5. Зардап шегушінің киіміне немесе жгутқа оның салынған күні мен уақыты көрсетілген жазбаны сенімді бекітеді.
6. Аяқ көлік шинасының немесе импровизацияланған құралдардың көмегімен иммобилизацияланады. Турникетті бинтпен жабуға болмайды, ол айқын көрінуі керек!
7. Эвакуация кезеңінде әр 1,5—2 сағат сайын (қыста 20-30 минуттан кейін) турникет аяққа қан ағымын қалпына келтіру үшін босаңсытады, ал зақымдалған кеме жарақат алған жерден жоғары саусақпен басылады.
8. Веноздық және капиллярлық қан кету тығыз қысым таңғышын қолдану арқылы тоқтатылады. Әдетте бұл жеткілікті. Кезінде ножевом жараланған ірі магистральды тамырдың өткізуге болады тугую тампонаду жаралар немесе наложить қан тоқтататын бұрау.
Жгут салыну уақыты:
жылдың жылы мезгілінде (+4°С және одан жоғары) - бір сағаттан аспайтын уақытқа;
суық мезгілде (+4°С – тан төмен) - жарты сағаттан аспайтын уақытқа.