10 сынып, жаңа бағдарлама -тараз,125, Асель, Гарвард сениор Сұрақтар + контекст

Дүниежүзін физикалық-георафиялық аудандастыру

жүктеу/скачать 359,56 Kb. бет 8/11 Дата 28.11.2023 өлшемі 359,56 Kb. #131097

Бұл бет үшін навигация:

• Дүниежүзін тарихи-мәдени аудандастыру
• Дүниежүзін саяси-географиялық аудандастыру. Геосаяси аудандар
• Дж тарихи-географиялық аудандастыру
• Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер
• Жиынтық ішкі өнім көрсеткіштерін есептеу
• Дж елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер
• Дж елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер
• Дж елдерінде ақпараттық технологиялардың даму көрсеткіштері
• Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелетін дж елдерінің индекстері мен рейтингсі
• Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі

VI. бөлім. Елтану Дүниежүзін физикалық-георафиялық аудандастыру ХІХғ Ратцель мен Риттердің ғылыми еңбектері негізінде – аймақтану ілімі дами бастады Аймақтарды 3 сатылы жіктемеге бөлген ресейлік географ – Гладкий Гладкий бөлген үш сатылы жіктеме – жекелеген белгілері бойынша, бірнеше белгілері бойынша, адам әрекеті мен табиғи факторлардың барлығы дерлік қамтылатын Физикалық-географиялық аудандастыру бірліктері – физикалық-географиялық аймақ, физ-гео облыс, физ-гео аудан, географиялық ландшафт Дүниежүзін тарихи-мәдени аудандастыру Адамзат тарихын жекелеген өркениеттерге жіктеп, олардың қалыптасуына табиғи ж\е әлеуметтік факторлар ықпал ететінін талдаған – ағылшын ғалымы – Тойнби Алғашқы өркениеттер қалыптасқан - Жерота, Орта,Таяу және Қиыр Шығыс Жалпыәлемдік өркениет дамуының 3 негізгі кезеңі – индустриядейінгі, индустриялық, постиндустриялық БҰҰ ресми 7 тарихи-мәдени аймақты жіктейді 12 өркениеттік макроаймақты бөліп көрсеткен- Вольский Тарихи мәдени аудандастыру : ЮНЕСКО жіктемесі, Хантингтон жіктемесі, Вольский жіктемесі ЮНЕСКО жіктемесі бойынша тарихи- мәдени аймақтар – Еуропа, Араб-Мұсылман, Үнді, Қиыр Шығыс, Тропикалық Африка, Солт Америка, Латын Америкасы Хантингтон жіктемесі бойынша тарихи- мәдени аймақтар: Батыс, славян-православиелік, исламдық, конфуциялық, индуистік, жапондық, латынамерикалық, африкалық Вольский жіктемесі бойынша тарихи- мәдени аймақтар – Батыс еуропа, Орталық-Шығыс Еуропа, Ресей-Еуразиялық, Солт Африка ж\е Орта Шығыс, Оңт Азия, Шығыс Азия, Сахарадан оңтүстікке қарай Африка, Солт Америка, Латын Америка, Аустралия, Мұхиттық аралдар Тарихи мәдени аймақтарға сипаттама берген – Тойнби, Ратцель Негізі 4 өркениет: Батыс өркениеті, Қытай өркениеті, Мұсылман өркениеті, Үнділік өркениет Дүниежүзін саяси-географиялық аудандастыру. Геосаяси аудандар Дүниежүзін саяси-географиялық тұрғыда аудандастырудың алғашқы үлгісін жасады – Хэлфорд Джон Маккиндер(1861-1947) Маккиндер дүниежүзін қандай 3 аймаққа бөлді – орталық, ішкі жарты ай, сыртқы жарты ай Ол «мемлекет үшін ең ұтымды геогр орын орталық деді – Ресей, Германия, Қытай тб Дүниенің ортасы Еуразия материгі болса, оның орталығы хартленд Хартлендке – Ресей, Шығыс Еуропа, Қазақстан, Орталық Азия жатады (Маккиндер бөлді) Хартленд – ағылшынша. Әлемнің жүрегі Маккиндердің «әлемдік арал» ұғымына жатады: Азия, Африка, Еуропа Тарихтың географиялық бірлігі - Ресей «Ішкі жарты ай» - еуразияның жағалық бөліктері – өркениеттің ең қарқынды дамитын зонасы «Сыртқы н\е аралдық жарты ай» - толығымен сыртқы зона ХХғ екінші жартысында әлемнің «көпполюстілігі» туралы тұжырым жасап, әлемнің анағұрлым күрделі геосаяси үлгісін ұсынған америкалық геосаяхатшы – Коэн Коэн әлемді – 2 геостратегиялық облыс пен шеткі геосаяси аймаққа бөлді Коэннің геосаяси аудандастырылуы – еуропалық құрлық әлемі, теңіз маңы сауда әлемі, шеткі геосаяси аймақ Екі геостратегиялық облыс – сауда дамыған теңіз маңы және Еуропалық құрлық әлемі Коэн пікірінше, геостратегиялық облыс шегарасында жатқан аудандарға (Сахарадан оңт қарайғы Африка, Таяу Шығыс, Оңт-Шығыс Азия) саяси тұрақсыздық тән болады Коэннің пікірі бойынша шеткі геосаяси аймақ – Оңт Америка,Сахарадан Оңтүстікке қарайғы Африка Дж тарихи-географиялық аудандастыру Макроаймақтар – Азия,Еуропа,Африка,Америка,Аустралия Макроаймақ мезоаймақтарға жіктеледі, мезоаймақтар аймақшаларға жіктеледі Азияда әлем халқының басым бөлігі – 60% н\е 4 млрд 434 млн адам шоғырланған Азияның экономикасын алып адамға теңеген –Кузнецов Азияның аяқтары – Қытай, Ресей,Үндістан Азияның басы-Жапония Азияның қолдары – Жаңа индутриялық елдері Азия ағзасы тіршілігі – Сянган, Сингапур,Бахрейн тб (мұнай, қаржы орталықтары) Оңт Батыс Азияның жер қойнауында әлемдегі мұнай қорының 2/3 шоғырланған Биік таулар, таулы үстірттер мен шөлдер тән «субконтинент» - оңт Азия Оңт-Шығыс Азия – Қытай мен Үндістан аралығында орн Ірі порт пен әуежай-Сингапур Мьянмада халықтың тұрмыс деңгейі ең төмен болса- Сингапурда ең жоғары Аймақшалардың өзіндік белгілері – геогр орны, табиғат ресурстары, тарихи тағдырларының өзіндік ерекшеліктері, айрықша әлеуметтік-мәдени ерекшеліктері, экономикалық даму стратегиясының әркелкілігі Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер Ел-мемлекеттің кеңістіктік үлгісі, мемлекет- елдің құқықтық негіздегі үлгісі Елтану бағытының негізін қалаған – Баранский Елдерге кешенді сипаттама – синергетикалық әдіс арқылы жүзеге асырылады Синергетика – грек. ынтымақтастық Елдерді салыстырудағы негізгі көрсеткіштер – демографялық көрсеткіштерн, экономикалық көрсеткіштер, халықтың өмір сүру деңгейі, жиынтық көрсеткіштер Тәуліктік күн көрісі 1,9 АҚш долларынан төмен адам кедей болып саналады 4 адамнан тұратын отбасының жылдық табысы 24563 АҚШ долларынан кем болса кедейлер қатарына қосылады 2017ж АҚШ халқының 12,7% кедейлер тобын құраған Жиынтық ішкі өнім көрсеткіштерін есептеу ЖІӨ есептеледі – номиналды және салыстырмалы бағамен ЖІӨ есептеу үшін 3 негізгі әдіс пайдаланылады - құнды қосу әдісі, шығын бойынша есептеу әдісі(өндіріс әдісі), кіріс бойынша есептеу әдісі (тарату әдісі), Дж елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер Дж халық санының өсуіне тән маңызды факторлар – табиғи, әлеуметтік-экономикалық, саяси, діни, медициналық, экологиялық, гуманитарлық Халық саны 100 млннан асатын 13 мемлекет бар Халық саны ең аз мемлекеттер – Ватикан,Науру,Тувалу,Палау, Монако, Сан-Марино, Лихтенштейн Халық саны ең көп мемлекеттер - Қытай,Үндістан, АҚШ, Индонезия, Бразилия, Пәкістан, Нигерия, Бангладеш,Ресей 2018ж дж халық аны 7 млрд 621 млн, 1 шаршы километрге 51 адамнан Дж туудың орташа көрсеткіші 19 промилле Туудың ең төменгі көрсеткіші - Еуропа елдері- 10 промилле Туудың ең жоғарғы көрсеткіші – Африка – 45 промилле Қазақстанда туу көрсеткіші 23 промилле Дж өлім деңгейі 7 промилле Қазақстанда өлім көсеткіші- 7 промилле Халықтың өмір жасы ұзақтығы- дж 72 жас Адамның өмір жасы ең ұзақ елдер – Монако, Жапония, Сан-Марино, Андорра, Израиль, Мальта, Швейцария,Ұлыбритания, Бельгипя, Корея, Аустралия Адамның өмір жасы ең қысқа елдер – Ауғанстан, Замбия,Лесото,Сомали, Орт Африка, Мозамбик, Нигер, Уганда, Свазиленд Дж қарт адамдардың үлесі 9% Дамыған елдерде 65+, яғни егде адамдар үлесі артуда – 18% Дж елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер Әлеуметтік прогресс индексінің құрылымдық топтары – адамның негізгі қажеттіліктері, адамның әл-ауқат негіздері, адамның мүмкіндіктері Адамның негізгі қажеттіліктері – тамақтану ж\е медициналық қызмет, су сапасы ж\е санитария, тұрғын үй, жеке қауіпсіздік Әлеуметтік прогресс индексі бойынша Қазақстан 71 орын алады Әлеуметтік прогресс индексі көшбасшылар – Норвегия, Исландия, Швейцария Қазақстан 1 орын алады: ересек тұрғындардың сауаттылық деңгейі, орта мектепке қабылданатын балалар үлесі, аштық деңгейінің төмендігі, мобильді желіге қосылу, электр энергиясының тұрғындар үшін қолжетімділігі Білім сапасын зерттеудің халықаралық PISA жүйесі – орта мектеп деңгейіндегі елдегі білім беру жағдайына талдау жасау Білім беру қызметінің экспорты көшбасшы – АҚШ, Ұлыбритания, Германия,Франция, Аустралия Әлем университеттерінің халықаралық рейтингілеріндегі орны – АҚШ, Ұлыбритания Білім сапасын зерттеудің халықаралық PISA жүйесі – Финляндия, Корея, Жапония Жоғары білімнің қолжетімділігі және оны алудың қаржылық мүмкіндіктері – Нидерланд, Финляндия, Ұлыбритания Қашықтан білім берудің ауқымы – Қытай, Үндістан, АҚШ Мектептегі математика және жаратылыстану пәндерінің сапасы, халықаралық мониторинг зерттеулерінің нәтижелері – TIMSS рейтингінде жарияланады TIMSS-2015нәтижесі бойынша көшбасшы елдер: Математикалық пәндер- Сингапур, Корея,Тайвань,Сянган,Жапония,Ресей,Қазақстан,Канада, Ирландия,АҚШ Жаратылыстану пәнері – Сингапур,Жапония,Тайвань,Корея,Словения,сянган,Ресей,Ұлыбритания,Қазақстан,Ирландия Дж жұмыссыздар саны 172,5 млн адам Жұмыссыздық деңгейі: АҚШ 3,9%; Германия 3,4%; Франция 9,2% Қазақстанда жұмыссыздық деңгейі 4,9% Жұмыссыздық деңгейі жоғары экономикалық дағдарыс байқалатын елдер - Грекия 19,2%, Испания 15,5% Дж елдерінде ақпараттық технологиялардың даму көрсеткіштері Дж интернет пайдаланушылар саны срңғы 12 жылда 3,5 есеге артты Қз интернет пайдаланушылар саны 14 млн адам Интернет пайдаланущылар жөнінен көшбасшы – Норвегия 1 орын, халықтың 96,8% Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың даму индексі (АКТ) көшбасшы елдер – Исландия, Корея, Швейцария Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелетін дж елдерінің индекстері мен рейтингсі АДИ көрсеткішін алғаш ұсынды – 1990ж пәкістандық экономист Махбуб уль-Хак жетекшілік еткен экономистер тобы 1990ж БҰҰ ДБ жариялаған адам дамуына қатысты алғашқы бачндаманың бастаушысы және авторларының бірі – Махбуб уль-Хак Бұл тұжырымдаманың жасалуына зор үлес қосқан Нобель сыйлығының лауреаты – Амартия Кумар Сен АДИ есептеу барысында 3 түрлі көрсеткіш есептеледі – өмір жасы ұзақтығы, сауаттылық деңгейі, табыс индексі АДИ көрсеткіштері бойынша елдер 4 топқа жіктеледі – өте жоғары, жоғары, орташа, төмен Оташа әлемдік АдИ көрсеткіші – 0,694 Ади рейтингісінде көшбасшылар – Норвегия, аустралия, Швейцария Қазақстан АДИ рейтингісі бойынша – 52 орын (0,800) Көпшамалы кедейшілік индексі (ККИ) – дж халықтың 30% кки ға душар болған ККИ бойынша кедей адамдардың үлесі ең жоғары – Эфиопия(87%), Либерия (84%), Мозамбик (79%), Сьерра Леоне (77%) Ең көп кедейлер – Оңт Азия, Үндістанда 612 млн Гендірлік теңсіздік индексі (ГТИ) – 3 өлшем бойынша бағалайды – репродуктивті денсаулық, құқықтары мен мүмкіндіктерінің артуы, еңбек нарығындағы мүмкіндіктер ГТИ көшбасшы – Швейцария, Дания, Нидерланд Гендірлік теңсіздіктің ең жоғары деңгейі – Сахараның оңтдегі африка, Оңтүстік Азия,араб елдері Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі Экономикалық өрлеудің қарқынын, халықтың еңбекпен қамтылуы мен нақты табыс мөлшерін арттыруға қабілетті ел бәсекеге қабілетті ел деген – Ресей ғалымы Мироненко Жеке елдің бәсекеге қабілеттілігн сипаттайтын 5 негізгі белгілерін ажыратты – амикалық ғалым М.Портер Халықаралық менеджмент пен даму институты – Лозанна, Швейцария Елдердің бәсекеге қабілеттілігіне қатысты зерттеулерді жүргізеді - Халықаралық менеджмент пен даму институты, Дж банк пен әлемдік экономикалық форум Ғаламдық бәсекеге қабілеттіліктен көщбасшы – Швейцария, Ақш, сингапур ҚР Ғаламдық бәсекеге қабілеттіліктен – 57 орында жүктеу/скачать 359,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу: