Созылыңқы пішіндегі мемлекеттер – Чили, Норвегия,Швеция, Вьетнам, Италия, Панама, Того, Гамбия
Анклав – франц. жабық қамалған
Анклав – ел аумағының басқа мемлекет аумағымен толығымен қоршалып жатқан бөлігі
Біртұтас аумақты алып жатқан мемлекеттер – Франция, Испания, Польша, Венгрия тб
Біртұтас аумақты алып жатқан мемлекеттер аумағы – квадрат, дөңгелек пішінді болып келеді
Шашыраңқы мемлекеттер – Индонезия, филиппин, Малайзия тб(АҚШ)
Құрамында анклавтар бар мемлекеттер – Ресей құрамындағы Калининград обл, Испания құрамындағы бірақ Мароккода жатқан Сеута мен Мелилья
Мемлекет шегараларының функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы Мемлекеттік шегаралардың функциясы – бөлуші, жалғастырушы, сүзгілік
Бөлуші функциясы – адам, тауар және басқа қозғалыстарды шектеу (ақылы визалық режим)
Жалғастырушы функциясы – көршілес мемлекеттердің шаруашылық байланыстарын нығайту, шегаралық аудандарда бірлескен жобалар жасау, табиғат ресурстарын бірлесіп пайдалану
Жалғастырушы функция – Қазақстан мен қытай шегарасындағы «Қорғас» орталығы – ауданы 560 га
Қорғас – Қазақстан бөлігі 217 га, қытайлық жағы 343 га
Сүзгілік функция – қауіп қатерді, теріс ағымдар мен тиым салатын тауарларды, адамдар легін өткізбеу(есірткі)
Мемлекеттік шегаралардың түрлері – табиғи шегара, жасанды шегара
Табиғи шегаралар - елдер аумақтары бөліп жатқан табиғи шептер арқылы (теңіз,өзен,тау жоталары)
Жасанды шегаралар – адам қолымен жасалған арнайы инженерлік құрылғылар көмегімен белгіленеді
Географиялық лимология – шегараларды зерттейтін ғылым саласы
Дж 44 ел- теңізбен шектеспейді
Дж 36 ел - мүлде құрлықтық шегаралары жок
Құрлықтағы шегаралары ұзын болатын мемлекеттер арасында Қазақстан- 5 орын
Теңіз жағалауында орналасқан мемлекеттер-130, оларда аумақтық сулар 3-12 мильдік жолақты құрайды
Мемлекеттік шегараларды белглеу шаралары – делмитация, демаркация
Делимитация – көршілес мемлекеттер келіссөз арқылы мемлекеттік шегаралардың жалпы ережесі мен бағыттарын анықтау
Демаркация – жергілікті жерде шегаралық белгілер қою арқылы мемлекеттік шегараны анықтау мен белгілеу
Цессия – бірдей көлемді аумақтарды өзара айырбастап алу,сыйға беру, сатып ау
Цессияға мысал: 1867 ж АҚШ Алясканы Ресейден сатып алған
Адъюдикция – сот н\е арбитраж шешімі бойынша бір мемлекет құрамында болған аумақты басқа мемлекетке беру
Адъюдикция мысал – 1968 ж Качское Ранно даулы ауданының 90% Үндістанға, 10% пәкстанға өтті
Аккреция – мемлекет аумағының құрлық бөлігінің табиғи н\е техногендік жолмен ұлғаюы
Аккреция мемлекеттер – Нидерланд, Сингапур, Парсы шығанағы
Өз еркімен қосылу – 1944ж Тува (қазір Тыва Республиеасы) өз еркімен КСРО құрамына қосылды
Өз еркімен бөліну – 1917ж Финляндия Ресей құрамынан бөлініп шықты
Өз еркімен бірігу – 1964 ж Танганьика және Занзибар бірігіп Танзания мемлекеті қалыптасты.
1971 ж Келісімдік Омандағы бытыраңқы араб әмірліктері бірігіп БАӘ пайда болды
ҚР мемлекеттік шегараларының қалыптасу үдерісі \, басты көрсеткіштері мен динамикасы Қз шегарасы – 13394 км
Ресеймен-7591 км
Өзбекстанмен 2354 км
Қытаймен- 1782 км
Қырғызстанмен – 1241 км
Түркіменстанмен – 426 км
Каспий теңізі шегарасы ұзындығы – 2000км
Ксро құрамында болған мемлекетердің шегараларын анықтайтын құжаттар:
Алматы Декларациясы 1991 21 желтоқсан
ТМД ынтымақт Декларациясы 1992 14 ақпан
ТМД егементіктері, аумақтық тұтастық Декларация 1994 15 сәуір
ҚР мемлекеттік шегарасы туралы заң – 1993 13 қаңтар
Қытаймен делимитация 1992-1998, демаркация 2002 10 мамыр
Ресеймен делимитация 1999, 2005 18 қаңтар қол қойылды, 2006 12 қаңтар күшіне енді, 2009 шегара белгілері қойылды
Өзбекстанмен делимитация 200-2002ж, демаркация 2003, далалық жұмыстар 2004 сәуір
Түркіменстанмен делимитация 2001ж 5 шілде, демаркациялау 2003 басталды, шегара белгілері 2008 күзде, ҚР мен Түркіменстан арасындағы шегараны шегендеу туралы келісімге қол қойылды-2017ж 18 сәуір
Қырғызстанмен делимитация 1999 қараша-201 желтоқсан, шартқа қол қойды 2001 15 желтоқсан, шегара белгілерін орнату 2008 күзде, шегараны шегендеуге қол қойды 2017 25 желтоқсан
