-параграф. Тіркеме базасындағы вахтовка (МЕМСТ 22853)

922. Тіркеме базасындағы вахтовка (вагон-үй) - уақытша тұру үшін арналған, трактор тізбектерінің шассиінен 

немесе  шанадан  құрастырылған,  электрлік  жарықтандыру  жүйесімен,  жылылықпен,  желдетумен  жəне  қажетті 

жиһаздармен жабдықталған, -60 жəне +45С ауа температурасында тəулік бойы пайдаланылады. 

923. Ғимараттарды, оның конструктивті элементтері мен пакеттерін сақтау қолдану нұсқаулығы мен паспор-

тына сəйкес орындалуы керек. 

924. Ғимаратты сақтауға қойған кезде төмендегі операциялар орындалуы керек:

1) контейнерлі үлгідегі ғимараттың жүру бөлігі жүктемеден босатылды;

2) блок-контейнері қисаюсыз сүйеуді қамтамасыз ететін тұғырға қойылады;

3) есіктер, терезе жəне басқа да ойықтар жабылады жəне блок-контейнері ішіне бөгделердің кіруінен қорғалады;

4) жылу жүйесінен жəне сумен жабдықтау төгіледі;

925. Ғимарат, оның конструктивті элементтері жəне пакеттер алаңдарда көлбеу тұғырлар қолданумен еріген 

қар сулары мен жауын суларынан сақтауды қамтамасыз ететіндей, Өрт қауіпсіздігі ережесін қанағаттандыратын 

жағдайда сақталуы тиіс.

926. Контейнерлік ғимарат, жиналмалы жазылмалы ғимараттың конструктивті элементтер жəне пакеттері сақтау 

кезінде климаттық əсерден, ластанудан, бұзылудан қорғалған болуы керек.

927. Ғимарат, оның конструктивті элементтері жəне пакеттер өлшемі 500 м² аспайтын алаңшықтарда сақталуы 

керек. Сақтау үшін жеке алаңдар арасы 24 метрден кем болмау керек. 

928.  Сақтау  кезінде  (тасымалдауда  жəне  монтаждауда)  жиналмалы-жазылмалы  ғимараттың  қоршаушы 

конструкциясының жылытқышын дымқылданудан қорғалған болуы керек.

929. Ғимарат, оның сындарлы элементтері жəне пакеттері, тасымалдау немесе түсіру кезінде жарақат алған 

болса, олардың қолданысқа жарамдылығы туралы шешім қабылдағанға дейін жеке сақталуы керек.

930. Ғимараттың техникалық жай-күйін жəне бұзылмаушылығын тексеру қысқа мерзімді сақтау кезінде айына 

бір рет жəне ұзақ мерзімді сақтау кезінде 3 айда бір рет орындалуы тиіс.

931.  Тіркеме  базасындағы  вахтовка  жабық  үй-жайларда  немесе  қаңқаның  астында  сақталуы  керек. 

Консервациялау, герметизация жəне қоймада сақталуын талап ететін құрама бөліктерін шешіп алу жұмыстары 

міндетті түрде орындалғанынан кейін жабдықталған ашық алаңда сақтауға болады. 

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2015 жылғы 24 ақпандағы Нормативтік 

құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №10323  болып енгізілді.

көліктік күйге келтірілу мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы дайындалған жағдайларда жəне осы мақсаттарға 

бөлінген алаңшаларда ұзақ сақтауға дайындау жөніндегі операциялар түсініледі.

778. Алты айға дейінгі мерзімге сақтауға қойылатын автокөлік құралдарына ТҚК бойынша жұмыстарды жүргізу 

кезінде мынадай операцияларды орындау қажет:

1) салқындату жүйесіне төменгі температурада қататын сұйықтықты құю (күзгі-қысқы уақыт кезеңінде сақтауға 

қою кезінде);

2) желдеткіш, генератор жəне сығымдағыш жетегі белдіктерінің тартылуын босату;

3) тұтандыру оттықтарын бұрап алу жəне қозғалтқыштың цилиндрлеріне 50-70 см3-ден май құю, содан кейін 

иінді білікті 5-6 айналымға бұру жəне тұтандыру оттықтарын қайта бұрап жабу;

4) сығымдағыштың цилиндрлеріне 20 см3-ден май құю;

5) электролиттің тығыздығын тексеру жəне сақтау температурасына сəйкес келетін қажетті деңгейге дейін жеткізу 

жəне аккумулятор батареясын толығымен зарядтау. Аккумулятор батареясының минустық клеммасын шанақпен 

(массамен) қосатын сымды ажырату;

6) қоректендіру жүйесі ауа сүзгісінің кіріс келтеқұбырын жəне сөндіргіштің шығыс құбырының саңылауын май-

лы қағазбен тығыздап жабу;

7) қолмен тежегіштің үйкелу түйіндерін майлау;

8) автомобильді, доңғалақтардың жер бетінен көтерілуін қамтамасыз ететін тұғырыққа қою;

9) кабина мен шанақтың есіктерін, терезелерін жəне желдеткіш люктерді жабу.

779. Автокөлік құралдарын алты айдан артық мерзімге сақтауға қойған кезде ТҚК операцияларының тізбесіне 

мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі:

1) салқындатқыш сұйықтықты салқындату жүйесінен ағызып алу (жүк автомобильдері мен автобустар үшін) 

жəне жүйені таза сумен жуу, ағызу крандарын ашық күйде қалдыру;

2) отынды отын багынан ағызып алу;

3) аккумулятор батареясын, оны қоймада сақтау үшін автокөлік құралынан алу;

4) шиналарды жарық өткізбейтін материалмен жабу немесе қорғағыш ерітіндісімен өңдеу (ашық алаңдарда 

сақтау кезінде);

5)  жеңіл  автомобильдер  мен  автобустар  шанағының  жəне  жүк  автомобильдері  кабинасының  сыртқы  бетін 

балауыз пастасымен, ал сəндік бөлшектердің хромдалған немесе жылтыратылған беттерін бұзылудан сақтайтын 

май қабатымен жабу.

780. Автокөлік құралдарын ашық алаңшада сақтаған кезде резеңке-техникалық, пластмасса бұйымдардың жəне 

лакты-бояулы жамылғысының сақталуын қамтамасыз ету үшін автокөлік құралын тура түсетін күн сəулелерінің жəне 

жауын-шашынның əсерінен қорғайды (тентпен жабады, уақытша қалқа жасайды).

9-параграф. Вахташы автомобиль

781. Универсалды герметикалық шанақты автомобиль – құтқарушы бөлімдердің жеке құрамын төтенше жағдайлар 

болған жерге жəне адамдарды көшіруге арналған.

782. Шанақ-салон - қаңқасы оқшауланған темірден, екі қабатты шыныдан жəне жылытуы кемінде 50 миллиметр, 

жылыту-желдеткіш жүйесімен жабдықталған, жүргізушімен сөйлесуге арналған қондырғысы бар. 

783. Жүргізушінің орнын қоса санағанда барлығы 30 адамдық орын бар.

784. Шанақ-салонды жылыту - қондырғының суыту жүйесінен жəне автономдық дизель отынынан.

785. Автокөлік құралдарын алты сақтауға қойған кезде мынадай операцияларды орындау қажет:

1) салқындатқыш сұйықтықты салқындату жүйесінен ағызып алу (жүк автомобильдері мен автобустар үшін) 

жəне жүйені таза сумен жуу, ағызу крандарын ашық күйде қалдыру;

2) отынды отын багынан ағызып алу;

3) аккумулятор батареясын, оны қоймада сақтау үшін автокөлік құралынан алу;

4) шиналарды жарық өткізбейтін материалмен жабу немесе қорғағыш ерітіндісімен өңдеу (ашық алаңдарда 

сақтау кезінде);

5)  жеңіл  автомобильдер  мен  автобустар  шанағының  жəне  жүк  автомобильдері  кабинасының  сыртқы  бетін 

балауыз пастасымен, ал сəндік бөлшектердің хромдалған немесе жылтыратылған беттерін бұзылудан сақтайтын 

май қабатымен жабу.

786. Автокөлік құралдарын ашық алаңшада сақтаған кезде резеңке-техникалық, пластмасса бұйымдардың жəне 

лакты-бояулы жамылғысының сақталуын қамтамасыз ету үшін автокөлік құралын тура түсетін күн сəулелерінің жəне 

жауын-шашынның əсерінен қорғайды (тентпен жабады, уақытша қалқа жасайды).

787.  Жүк  тасығышы  бар  трейлер  -əртүрлі  үлкен  көлемдегі,  оның  ішінде  габаритсіз  автопоезд  құрамындағы 

жүкті тасымалдау үшін.

788. Осы стандарт жүк тасығышы бар трейлерге, жүк тасығышы бар автомобильге, автомобильдік жолдарда қол-

дануға, жəне тартпа қондырғылары бар құралдарға орта тарпасы бар жəне ілінетін орта тарпасы барларға таралады.

789. Арнайы мақсаттағы жол талғамайтын автокөлiктерi базасында дайындалған ершікті тартқыштарға жартылай 

тіркелген, сондай-ақ жартылай тiркеменiң белсендi өстерiнiң жетегi немесе жартылай тіркемеге орналастырылған 

түрлі механизмдер жетегі үшін, жартылай тіркелу кіндік темірі арқылы қуат беру жүзеге асырылатын автопоездарға 

стандарт таралмайды.

790. Трейлер - бұл кəдiмгi ауылшаруашылық тракторға немесе тартқышқа тіркелетін, гидравликалық жүйесі бар 

тіркеу. Гидравликалық цилиндрлар арқылы тартқыш қозғалтқышының қуаты есебінен трейлермен бiрге қайығы жəне 

кильблоктермен бiрге көтерілуін жəне түсiрілуiн жүзеге асырады.

791. Тiркеу құрылымы қарапайым, (топсалық қосылыстарды жыл сайын майлау керектігін қоспағанда) ешқандай 

да қызмет етуді жəне арнайы сақтау жағдайларын iс жүзiнде талап етпейдi. Қалқан астында ашық ауада сақтауға 

болады.

792. Трейлер жабық үй-жайларда немесе қанқаның астында сақталуы керек. Консервациялау, герметизация 

кейін жабдықталған ашық алаңда сақтауға болады. 

793. Жолаушылар автобусы – жолаушылар тасымалдауға арналған. Автобуста отыратын орындар, сонымен 

қатар тұратын жолаушыларға арналған өту жерлері бар. Қорабы – дəнекерленген, тікбұрышты темір корпус, кеңістік 

рамалы, шанағы шегеленбеген. Рөл басқарудың орналасуы – сол жағында. Қозғалтқыштың орналасуы – артқы. 

794. Жолаушыларды тасымалдау кезінде пайдаланылатын автокөлік құралдары жабық үй-жайларда, қалқаның 

астында немесе ашық алаңшаларда сақталады (көлік жайсыз сақталу).

795. Ауысымаралық уақытта жолаушыларды тасымалдау кезінде пайдаланылатын автобустар, сондай-ақ жұмыс 

сипаты тұрақты дайындықты қажет ететін автокөлік құралдары жылытылатын жабық үй-жайларда сақталуы тиіс.

796.  Автокөлік  құралдарын  сақтау  орындарына  қою,  автокөлік  құралдарының  жəне  ғимараттар  мен 

құрылыстардың  элементтері  арасындағы  қашықтық  белгіленген  талаптарға  сəйкес  келетіндей  жəне  олардың 

еркін шығуын қамтамасыз ететіндей жүзеге асырылуы тиіс. Сақтау аймағында жөндеу жұмыстары мен автокөлік 

құралдарына  техникалық  қызмет  көрсетуді  жүргізуге,  сондай-ақ  сүрткіш  жəне  пайдаланымдық  материалдарды 

сақтауға рұқсат етілмейді.

797. Ұзақ сақтауға (үш айдан артық) қойылған кезде автокөлік құралдары консервациялаудан өтуі тиіс.

798. Консервациялау алдында жуу-жинау жұмыстары, жəне қажет болған жағдайда, автокөлік құралдарын жа-

рамды күйге келтіру үшін ТҚ жəне ТЖ жұмыстары орындалады.

799. Консервациялау деп автокөлік құралдарының ұзақ уақыт кезеңі ішінде сақталуын жəне қысқа мерзімде 

көліктік күйге келтірілу мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы дайындалған жағдайларда жəне осы мақсаттарға 

бөлінген алаңшаларда ұзақ сақтауға дайындау жөніндегі операциялар түсініледі.

800. Алты айға дейінгі мерзімге сақтауға қойылатын автокөлік құралдарына ТҚк бойынша жұмыстарды жүргізу 

кезінде мынадай операцияларды орындау қажет:

1) салқындату жүйесіне төменгі температурада қататын сұйықтықты құю (күзгі-қысқы уақыт кезеңінде сақтауға 

қою кезінде);

2) желдеткіш, генератор жəне сығымдағыш жетегі белдіктерінің тартылуын босату;

3) тұтандыру оттықтарын бұрап алу жəне қозғалтқыштың цилиндрлеріне 50-70 см3-ден май құю, содан кейін 

иінді білікті 5-6 айналымға бұру жəне тұтандыру оттықтарын қайта бұрап жабу;

4) сығымдағыштың цилиндрлеріне 20 см3-ден май құю;

5) электролиттің тығыздығын тексеру жəне сақтау температурасына сəйкес келетін қажетті деңгейге дейін жеткізу 

жəне аккумулятор батареясын толығымен зарядтау. Аккумулятор батареясының минустық клеммасын шанақпен 

(массамен) қосатын сымды ажырату;

6) қоректендіру жүйесі ауа сүзгісінің кіріс келтеқұбырын жəне сөндіргіштің шығыс құбырының саңылауын май-

лы қағазбен тығыздап жабу;

7) қолмен тежегіштің үйкелу түйіндерін майлау;

8) автомобильді, доңғалақтардың жер бетінен көтерілуін қамтамасыз ететін тұғырыққа қою;

9) кабина мен шанақтың есіктерін, терезелерін жəне желдеткіш люктерді жабу.

801. Автокөлік құралдарын алты айдан артық мерзімге сақтауға қойған кезде ТҚк операцияларының тізбесіне 

мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі:

1) салқындатқыш сұйықтықты салқындату жүйесінен ағызып алу (жүк автомобильдері мен автобустар үшін) 

жəне жүйені таза сумен жуу, ағызу крандарын ашық күйде қалдыру;

2) отынды отын багынан ағызып алу;

3) аккумулятор батареясын, оны қоймада сақтау үшін автокөлік құралынан алу;

4) шиналарды жарық өткізбейтін материалмен жабу немесе қорғағыш ерітіндісімен өңдеу (ашық алаңдарда 

сақтау кезінде);

5)  жеңіл  автомобильдер  мен  автобустар  шанағының  жəне  жүк  автомобильдері  кабинасының  сыртқы  бетін 

балауыз пастасымен, ал сəндік бөлшектердің хромдалған немесе жылтыратылған беттерін бұзылудан сақтайтын 

май қабатымен жабу.

802. Автокөлік құралдарын ашық алаңшада сақтаған кезде резеңке-техникалық, пластмасса бұйымдардың жəне 

лакты-бояулы жамылғысының сақталуын қамтамасыз ету үшін автокөлік құралын тура түсетін күн сəулелерінің жəне 

жауын-шашынның əсерінен қорғайды (тентпен жабады, уақытша қалқа жасайды).

12-параграф. Автоцистерна (МЕМСТ 9218)

803. Автоцистернатамақ өнімдерін, ауыз суды тасымалдауға арналған. Цистерналар - сыйымдылыққа көрсетілетін 

үлкен санитарлық-гигиеналық талаптармен ерекшеленеді. Мұндай автоцистернаның сыйымдылықтары тот баспай-

тын құрыштан немесе алюминий қорытпаларынан жасалуы тиіс.

804. Əр цистернада көрнекі жерінде МЕМСТ 12971 бойынша мыналар жазылған фирмалық кесте болуы тиіс:

1) өндіріп шығарған кəсіпорынның атауы немесе тауар белгісі ;

2) цистернаның белгісі;

3) өндіріп шығарған кəсіп орынның нөмірлеу жүйесі бойынша цистернаға қойған реттік нөмірі ;

4) шығарылған күні;

5) техникалық шарты жəне осы стандарттың белгісі;

6) тасымалдау шаралары үшін Мемлекеттік тізілімнің белгісі;

805. Тасымалдау шаралары бойынша бүтін бұйымда фирмалық кестеден өзге таңбасы əр цистернада (секци-

яда) мыналар жазылған кесте болуы тиіс:

1) толық сыйымдылығы; 

2) мемлекеттің нақты белгісі болуы қажет.

Толық сыйымдылығы мен мемлекеттік тексеру таңбасы цистернаның мойнының ішінде қойылуы мүмкін.

806. Тексерумен белгіленілген цистерна сыйымдылығы белгісі жазылатын кестені түсті металдан құйып мойнының 

оң жағына жақсылап орнату керек. Мемлекеттік таңба жəне 12 миллиметрден кем емес кестенің мөлшері əріптер 

сыятындай болуы керек.

807. Цистернаны көліктің əр түрімен немесе өзінің жүрісімен тасымалдауға болады.

808. Автоцистерна жабық үй-жайларда немесе қаңқаның астында сақталуы керек. Консервациялау, герметизация 

жəне қоймада сақталуын талап ететін құрама бөліктерін шешіп алу жұмыстары міндетті түрде орындалғанынан 

кейін жабдықталған ашық алаңда сақтауға болады. 

13-параграф. Мотопомпа

809. Мотопомпа – қатты жəне орташа ластанған, таза суды қотаруға арналған. 50 миллиметрге дейін мөлшердегі 

қатты бөлшектермен бөлшектенген жəне лайланған суды қотаруға қабілетті. Электрооталдырғыш немесе қолдық 

оталдырғыштың көмегімен жіберіледі.

810.  Тасымалдау  кезінде  климаттық  факторлардан  механикалық  зақымданулардан  қорғау  жəне  мотопомпа 

ластанбау үшiн ыдысқа салып оралуы керек. Қаптама тасымалдау, тиеу, түсiру кезінде ыдыста жүктiң жылжуын 

болдырмайтындай жасалуы керек.

811. Техникалық жəне қолдану кезiндегi құжаттама, қосалқы бөлшектер жəне аспаптар ылғал өткiзбейтiн пакетке 

салынуы керек. Пакет буып-түйетiн жəшiк iшiне салынуы керек. 

812.  Механикалық  зақымданудан  жəне  атмосфералық  ылғалдан  оларды  сақтауды  қамтамасыз  етедіндей 

тұтынушының келісімі бойынша мотопомпаны қаптамасыз тасымалдауға рұқсат етiледi.

813. Мотопомпаны жəне қосалқы бөлшектерді қаптау алдында тазалауы керек. Сорғының iшкi қуысын кептiру 

керек.

814.  Мотопомпаларды  ұзақ  сақтауды  жылытылатын  қойма  үй-жайларында 40ºС  аспайтын  температурада 

815. Ауыз суын дайындайтын «Тазасу-М» мобильдік қондырғысы жылытылған кузов-фургонда орналастырған 

(жылытқыш 30 миллиметрден кем емес), жылыту дизель отынымен кузов-фургонда қыс уақытында+10ºС төмен 

еместемператураны қамтамасыз етеді.

816. Ауыз суын дайындайтын қондырғы кемінде 4 м3/сағ таза су өндіреді.

817. Тазартылған су су көздеріне, шаруашылық ауыз суды қамтамасыз етуге, мəдени-тұрмыста суды пайдалануға 

жəне су объектілерінің қауіпсіздігіне санитарлы-эпидемиологиялық талаптарына сəйкес болуы қажет.

818. Автокөлік құралы («КАМАЗ» базасындағы) ұзақ сақтау кезінде (6 айдан аса) консервациялай қажет.

819. Консервациялау үшiн мыналар керек: 

1) шанақты жуып жəне құрғақтап сүрту (сыртынан жəне iшiнде);

2) зақымдалған орнын бояумен бояу;

3) бейтарап жағармаймен боялмаған металды түйiндердiң жəне бөлшектердің беттерiн жабу;

4) үйкелетiн беттерінің бəрiн майлы жағармаймен сылау;

5) есiкті құлыпқа жабу.

820. Шина жəне басқа резеңке бөлшектердi күн сəулелерiнің тiкелей əсерiнен сақтау керек.

821. Аккумулятор батареялары мүмкiндiгінше салқын үй-жайда 0ºС жоғары емес жəне -30ºС төмен емес жерде 

сақталуы керек. Автокөлiкпен бiрге жəне улы химиялық заттар (қышқылдар, сiлтiлер) сақтауға тыйым салынады.

822. Автокөлiктiң мостасы түбіне ағаш немесе металлдан тiреуішін қойып сонымен, доңғалақтар тегіс жерде 

кемінде 8 сантиметр көтеріліп тұру керек. Керек жағдайда, тіреуіштің астына ағаш салу. Рессорларды жүктен бо-

сатып, рама жəне мосталар арасына ағаш тiректер орнату керек.

823. «КАМАЗ» базасындағы «Тазасу-М» жылжымалы құрылғысы таза, желдететiн, жылытылмайтын бөлмеде 

40-70%-шi мөлшеріндегі салыстырмалы дымқылдылықта сақтау керек.

824. Ауыз суын дайындайтын «Тазасу-М» мобильдік қондырғысы жылытылған кузов-фургонда орналастырған 

(жылытқыш 30 миллиметрден кем емес), жылыту дизель отынымен кузов-фургонда қыс уақытында +10ºС төмен 

емес температураны қамтамасыз етеді.

825. Ауыз суын дайындайтын кондырғы кемінде 4 м3/сағ таза су өндіреді.

826. Тазартылған су су көздеріне, шаруашылық ауыз суды қамтамасыз етуге, мəдени-тұрмыста суды пайдалануға 

жəне су объектілерінің қауіпсіздігіне санитарлы-эпидемиологиялық талаптарына сəйкес болуы қажет.

827. Автокөлік құралы («ГАЗ» базасындағы) ұзақ сақтау кезінде (6 айдан аса) консервациялай қажет.

828. Консервациялау үшiн мыналар керек: 

1) шанақты жуып жəне құрғақтап сүрту (сыртынан жəне iшiнде);

2) зақымдалған орнын бояумен бояу;

3) бейтарап жағармаймен боялмаған металды түйiндердiң жəне бөлшектердің беттерiн жабу;

4) үйкелетiн беттерінің бəрiн майлы жағармаймен сылау;

5) есiкті құлыпқа жабу.

829. Шина жəне басқа резеңке бөлшектердi күн сəулелерiнің тiкелей əсерiнен сақтау керек.

830. Аккумулятор батареялары мүмкiндiгінше салқын үй-жайда 0ºС жоғары емес жəне -30ºС төмен емес жерде 

сақталуы керек. Автокөлiкпен бiрге жəне улы химиялық заттар (қышқылдар, сiлтiлер) сақтауға тыйым салынады.

831. Автокөлiктiң мостасы түбіне ағаш немесе металлдан тiреуішін қойып сонымен, доңғалақтар тегіс жерде 

кемінде 8 сантиметр көтеріліп тұру керек. Керек жағдайда, тіреуіштің астына ағаш салу. Рессорларды жүктен бо-

сатып, рама жəне мосталар арасына ағаш тiректер орнату керек.

832. «ГАЗ» базасындағы «Тазасу-М» жылжымалы құрылғысы таза, желдететiн, жылытылмайтын бөлмеде 40-

70%-шi мөлшеріндегі салыстырмалы дымқылдылықта сақтау керек. 

833. Дала асханасы – əр автомобильге сүйреуге арналған бір остік тіркемелі ептілі қозғалмалы ас үй.

834. Дала асханасын сақтауды жүзеге асыру мүмкін болады:

1) жеңіл санаттағы сақтау жағдайына сəйкес келетін, жабық жылытылған қоймаларда;

2) орта санаттағы сақтау жағдайына сəйкес, жабық жылытылмайтын қоймаларда;

3) жабық жылытылмайтын темір қоймаларда жəне бастырма астында.

835. Ұзақ мерзімге сақтауға қою алдында дала асханасын консервациялау қажет.

836. Қайта консервациялау кезеңділігі сақтау шартының (МЕМСТ 9.014-78) санаттарына сай болуы керек:

1) қатал жəне өте қатал (Қ жəне ӨҚ) – 3 жыл;

2) орташа (О) – 6 жыл;

3) жеңіл (Ж) 10 жыл.

837. Жасаушы зауыттан асхана консервациядан күйде (Қ) санатына сəйкес келуі тиіс жəне ұзақ сақтауға жа-

рамды болуы тиіс.

2-параграф. 6 метрлі ағаш бағаналар (МЕМСТ 9463)

838. Өндірістік жəне құрылыс салаларында қолдануға арналған қылқан жапырақ тұқымды дөңгелекағаш ма-

териалдары.

839. Дөңгелекағаш материалдары түрлі үлгідегі штабелдерде жиналады: нығыз, қатарлы, нығыз-қатарлы, қорап-

ты, пакетті. Штабелдердің үлгілері мен өлшемдері ағаштардың жақсы сақталуын, штабелдік жабдықтың техни калық 

мүмкіндігіне, қауіпсіз жұмыс жағдайын қамтамасыз, жинақтау үшін аудан өлшемін есепке ала отырып таңдалады.

840. Тығыз штабельде ағаш материалдары төсемелерсіз теңделеді. Мұндай штабель жақсы сиымдылықпен 

сипатталады.

841. Қатарлы штабельдерде ағаш материалдарын параллель қатарлармен теңдейді, араларына екі-үш қатар 

төсемелер қойылады.

842.  Тығыз – қатарлы  штабельдерде  ағаш  материалдары  көп  қабатты  қатарлармен,  жеке-жеке  көлденең 

төсемелермен теңделеді. Ауаның жіті айналуымен, сыйымдылықта жəне жұмысты механизациялау мүмкіндігіне 

қарасты тығыз-қатарлы штабельдің тығыз жəне қатарлы штабельдер арасында аралық мəні бар.

843.  Қорапты  штабельдерде  ағаш  материалдары  қораптап  теңделеді,  бір-бірінен  көлденең,  көлбеу  немесе 

тік жекеленеді. Штабельдерде қораптарды қалау жəне оны тексеру жасанды арқандармен соқпақты крандармен 

немесе лебедкалармен іске асырылады.

844. Пакетті штабель белгілі бір пішінді жəне өлшемдерді пакеттерден таңғышпен байланған, контейнерлер-

мен немесе басқа құрылғылармен бекітіліп қалыптастырылады. Пакеттің қатарлары бір-біріне параллель немесе 

перпендикуляр болуы мүмкін.

845. Қысқа дөңгелек жəне былған ағаш материалдары (ұзындығы 2 метр) томарда немесе үйімдерде, кесілген 

қалдықтар - үйіндіде, үйімдерде, жаңқа - үйімдерде сақталуы мүмкін.

846. Ағаш материалдарын сақтау – бүлінуінің өндірілгеннен бастап дайын өнімге өңдеуге дейін оның бүлінуінің 

жарамсыздандыруының алдын алу іс-шаралар жүйесі. Ағаш материалдарының түрі мен мақсатына байланысты түрлі 

сақтау əдістері қолданылады. Ағаш материалдарын сақтау процесінде құрт - құмырсқалармен, саңырауқұлақтармен 

бүлінуі жəне жіктің пайда болуы мүмкін. 

847.  Сүректің  ақаулары  қоймада  в  көктем-жаздың  мезгілдерінде  қоймаларда  ұзақ  дұрыс  сақтамағандықтан 

туындайды. 

848. Ағаш материалдарын бірінші жазда сақтау кезінде құрт-құмырсқалар жəне ағаш саңырауқұлақтары бүлдіруі 

мүмкін. Саңырауқұлақтар - шіріктің қоздырғыштары сирегірек кездеседі. Қылқан жапырақты тұқымдарынан ағаш 

саңырауқұлақтардың беріктгі төмен қарағай, самырсын, балқарағай болып табылады. Шырша жəне (айрықша) сібір 

самырсыны оларға қарсы төзімдірек.Жапырақты тұқымдар сақтаудың бірінші жазында тек ағаш қаралағышпен, 

сонымен қатар ағаш бұзушы саңырауқұлақтармен, мəрмəр шіріктің қоздырғыштарымен де бүлінеді. Ыдыратқыш 

қуысына жұмыс-консервациялық майымен толтыру. Жұмыс – консервациялық майын дайындау үшін жұмыс мотор 

майын, ол 15º-тен 20ºС температурасы болу қажет, КП жəне АКОР – 1 қоспасының (20+2) пайызы жəне 70º-тен 

80ºС-ге дейін қыздырылған болу қажет, олар:

3)  дизельдің  салқындатқыш  жүйесінен  салқындатқыш  сұйықты  төгіп,  жүйеге  консервациялау  ерітіндісін  құю 

керек, оның құрамы:

а)глицерин - 60 килограмм.;

б) техникалық кальций бихроматы – 2,5-тен 3,5 килограммға дейін;

в) техникалық кальций содасы – 0,45-тен 0,75 килограммға дейін;

г) басқасы - 70 литрге дейінгі құрамысу;

4) жанармай жүйесінiң айдап шығуын өткiзу: 

а) ЭССП бар тракторды жанармай шайқайтың соғысымен қолмен; 

б) декомпрессордың тетігін «ашық» тұрғанда жүргізгіш қозғалтқышпен жанармай үрлегiштi басқару иiнтiректiң 

жоғарғы жағдайында отын сорғы үрлегіш вентилінен отынның пайда болуына дейiн қозғалтқыш дизельдің иінді 

валын айналдыру керек;

в) жүргізу қозғалтқышының поршен цилиндр тобына консервациялау жүргізу қажет, əр цилиндрге 35-тен 40 

см³ жұмыс – консервациялық майын құю қажет, ол үшін оталдыру қозғалтқыштың иінді белдігін кем дегенде 4 рет 

айналдырып, свечаны орнына қою қажет;

г) дизельдің цилиндр-поршень тобын консервациялау үшін дизельдің иінді білігін цилиндр гильзасында поршень 

орта жағдайда тұратындай қою керек. Қозғалтқыштың жұмыс – консервация майын 25º-тен 35ºС-ге дейін бүрку керек, 

ал жұдырықша білігінің айналыс жүйесін 600-ден 650 минутқа дейін дербес отын сорғысының штаттық бүркіштері 

арқылы немесе форсунка сынауға арналған аспаптың көмегімен жүргізу керек. 

727. Əр цилиндрге құйылған майдың саны 50-60 см³ болуы қажет, құйылған сылауды тарату үшін дизельдің 

иінді белдігін айналдыру керек.

728. Құйылған жақпамай жақсылап таралуы үшін дизельдің иінді білігін айналдыру:

1) iшкi қуыстарды консервациялауды аяқтағаннан соң картерден жəне дизельдің жанармай сорғысы ретінде 

үрлегішінен сонымен қатар картер жəне қосу қозғалтқышының редукторынан майды төгу керек жəне салқындату 

жүйесіндегі консервациялау ертіндісін ағызып болғаннан соң құю мойындарын жəне ағызып жіберетін санылауларды 

жабу керек;

2) бактан жəне қосу қозғалтқышының күбішігінен жанармайды ағызу керек, бұл ыдыстарды ИФХАН – 1немесе 

ПИКОР ұшпа ингибиторымен консервациялау қажет. Сонымен қатар трактордың қосу қозғалтқышының жанармай 

үрлегішінің реттегішін, жалғастырғыштың муфтасы бөлімшесінің қуысын борттық фракциондық консервациялау керек;

3)  генератор  мен  желдеткiштің  жетекшi  белдiктердiң  керiлiсiн  босату  қажет.  Белбеуді  жылы  сабын  сумен 

жуып,кептіріп,талькпен опалау қажет;

4) шынжыр табандарының тетіктерінің серіппесін босату керек.

729.  Бір  жылға  сақтауға  дайындағанда  отын  беретін  корректордың  қақпағының  жəне  жанармай  үрлегіштің 

сексиясының  бекіткішінде  жоғарғы  жəне  төменгі  айналыс  жиілігінің  реттеу  болттарының  қақпағында,  жанармай 

үрлегіштің  бүйір  қақпақтарының,  реттегіштің,  ГТР-ден  шығатын  қақпақшасының,  су  жүйесінің  үлестірушісінің 

депломбалардың бар болуын тексеру. Тексеруді жүргізіп, жыл сайын жəне сақтау орнын ауыстырғанда тұру қажет.

730. Ашық алаңдарға ұзақ мерзімге сақтауға қойғанда қосымша жұмыстарды жүргізуді қажет етеді:

1) генераторды, стартерді, магнетоны, генератор мен желдеткіштің жетегінің белдігін жəне ҚБҚ-ны шешіп, сақтауға 

əзірлеу қоймаға өткізу керек. Алынған заттардың бекіткіштерін орнына орналастыру керек. Шешілген бөлшектерге 

трактордың шаруашылық нөмірі бар бирканы жабыстырып қою қажет.

2) қосу қозғалтқышының ауа тазартқышының тегенiне жұмыс –консервациялау майын құю керек;

3) желдеткiштiң жетегiшкивтерiн генератордың жұмыс беттерін жəне дизельдiң бөлшектерiн сонымен қатар 

боялмаған сыртқы беттерін қорғау үшін майлау жүргізу керек;

4) жоғары қысымды жеңiн парафинделген қағазға орау керек;