14 дәріс: Қақтығыс. Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар
жүктеу/скачать 30,31 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.1 Ішкі тұлғалық қақтығыс ұғымы
| 3. Ішкі тұлғалық қақтығыс.
Тұлға қақтығыстың шекті субъектісі (қарсыласы) болып табылады. Бұл мүмкіндікте ол оның бір жағын құрайды. Сонымен қатар, әрбір адам қақтығыстың тәуелсіз генераторы болып табылады және ол оның ішінде орналастырылады. Басқаша айтқанда - тұлға өзінің ішіндегі қақтығыстарды үнемі жасайды және көбейтеді - оның тасымалдаушысы ішкі қақтығыстары болып табылады. Қарапайым адамның бүкіл өмірі қақтығыс деп, еш асыра сілтеусіз айтуға болады, ең алдымен, бұл қақтығыс сыртқы емес, ішкі, біз одан құтыла алмаймыз. Әр адам үнемі тек қоршаған әлеуметтік ортамен ғана емес, ең алдымен өз-өзімен қақтығыс жағдайында өмір сүреді. Және бұдан қорықпау керек. Психикалық сау жеке тұлға үшін нормадан тыс ішкі қақтығыс жағдайы табиғи болып табылады. Өзін әрдайым дұрыс деп санайтын және әрқашан «сабырлы ар-ұжданы» бар адам, И. Канттың пікірінше, «ешқашан кінәдан арылмайтын» моральды (өнегелі) адам бола алмайды. Тағы бір ұлы философ — В.Соловьевтің көзқарасы бойынша, бұл адамның мәні, оның жануарлардан айырмашылығы. Батыс Еуропаның рационалистік антропологизмі дәстүрі, Р.Декарттың тезисі: «мен ойлаймын, демек, тіршілік етемін», ол өзінің «мен ұяламын, демек, тіршілік етемін» тезисіне қарама-қайшы келеді. Белгілі шеңберде және дәрежеде ішкі тұлғалық шиеленіс пен сәйкессіздік жағдайы табиғи ғана емес, бұл тұлғаның өзін дамыту және жетілдіру үшін қажет. Кез келген дамуды ішкі қайшылықтарсыз жүзеге асыру мүмкін емес, ал қайшылықтар болған жерде қақтығыстың негізі де болады. Егер ішкі тұлғалық қақтығыс шара аясында өтетін болса, онда бұл өте қажет, өйткені өзіне деген наразылық, өзінің «Меніне» деген сыни көзқарасы, күшті ішкі қозғалтқыш ретінде адамды өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тану жолымен жүруге мәжбүр етеді, осылайша өз өмірін ғана емес, сонымен бірге әлемді жақсартады. 3.1 Ішкі тұлғалық қақтығыс ұғымы Адамдар арасындағы қақтығысты ғылыми түсіндіруден бұрын оның сипаттамасы мен түсінігіне философиялық және көркем әдебиет үлкен үлес қосты. Ф. М. Достоевскийді еске түсірейік — философиялық және көркем шығармашылықтың бірегей өкілі. Оның шығармаларымен таныс әр адам оның шығармасындағы кейіпкерлерінің қайғы-қасіретіне жанашырлық танытты, өзінің сезімдері мен санасының түрлілігі арасындағы өзін-өзі талдауда сан ойлы болды және олардың алдында тұрған қиын таңдау жағдайына бірнеше рет «өзін қойып көрді». Автордың өзіне де бір адамның екі болмысының мәңгілік қарама-қайшылығының, жақсылық пен жамандық мотивтерінің дуализмінің «жұмбағын» үнемі шешуге тура келді. Адам жанының барлық тұңғиығын» бейнелеуді, «адам бойынан адамды табуды» алдына мақсат етіп қойған автор кез келген адамға тән – «қорланған және жәбірленгеннен» Алеша Карамазовқа дейінгі ішкі қақтығыстың көріністерін байқамай, суреттемей тұра алмады. Ұлы жазушы бізге ішкі тұлғалық қақтығыстың жоғары көрінісінің, тіпті тұлғаның екіжүзділігінің жарқын суреттерін береді; қақтығыс, тұлғаның өзін жегідей жейтін, оны төзгісіз азап шегумен айыптайды. жүктеу/скачать 30,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|