238
ҚҦЛБЕК ЕРГӚБЕК 60 ЖАСТА
«ДЕРЕКТІ ӘДЕБИЕТТАНУДЫҢ ТҦҢҒЫШ ЗЕРТТЕУШІСІ»
Қазақ ҽдебиеті тарихының ірі ҿкілдерінің
шығармашылық табиғатын арнайы қарастыру
бүгінгі ҽдебиеттану ғылымында біршама жүзеге
асқаны белгілі. Бұл сала ҽлем ҽдебиеттану
ғылымында ілгерілеп кеткені де белгілі. Орыс
ҽдебиеттанушыларының шығармашылық процесті
зерттеудегі
ғылыми
тҽжірибелері,
қазақ
зерттеушілерінің де ҽдіс-тҽсілдерінде бой кҿрсетіп
жататыны табиғи. Бұл бір жағы озық тҽжірибені
игеру болса, екіншіден ҿз
бойындағы талант
қарымымен ұлттық ҽдебиеттегі шығармашылық
лабораторияны зерттеуде ҿзіндік ҽдіс-амалдарды
жетілдіру болып табылады. Ҽрбір ұлт ҽдебиетінің
ҿзіндік, халықтық сипаты болатыны секілді, сол
ұлтқа қатысты ҽдеби, кҿркем шығармалардың
жазылу тарихына ұлттық
ҽлеуметтік принціптермен жіті бақылау жүргізу оңай шаруа болмаса керек.
Себебі, ҽрбір ұлттың ірі ақын-жазушылары тудырған ҽдеби кҿркем
шығармалардан сол ұлттың мінезі мен болмысы, ҿзіндік бояуы кҿрініс тауып
отыратындығы да шындық. Міне шығармашылық процеске қатысты
зерттеулердің алдында тұрар басты қағидаттардың негізі осы ұлттық
ерекшеліктер тҿркінінде жатыр. Ақын-жазушының ҽдеби
шығармасын
жазуға не себеп болды? Қандай тарихи, ҽлеуметтік факторлар ҽсер етті? Жазу
алдындағы дүниетанымдық даярлығы қай деңгейде деген сияқты қызықты да
қиын мҽселелер туындайтыны заңдылық. Міне, осы орайда зерттеушінің
алдында бірнеше міндеттер мен мақсаттар туындайды. Ҽрбір ұлт
ҽдебиетіндегі ҿзіндік нақыштар дейтін бояуларды халықтық фонмен берудегі
ақын-жазушының шеберлік ҽлеміне барлау жүргізу де ғылыми зерделілікті
талап етеді. Демек, шығармашылық лабораторияны
қарастырушы ғалым ең
алдымен сол зерттеу нысанына алынған ақын-жазушының дүниетанымдық
парасатын, тарихи-ҽлеуметтік ортадағы авторлық позициясын бойына жете
сіңіруі қажет. Ақын не жазушы ҿмір сүрген ортаның, қоғамның тарихи
ҽлеуметтік сипатын да айқындай танымаса, кҿп нҽрседен ұтылатыны болады.
Себебі, шығармашылық лабораториясын
зерттеуге тұрарлық тұлға сол, ҿзі
ҿмір сүрген дҽуірдің жемісі екені анық. Дҽуір мен ақын-жазушының
шығармашылық сабақтастығы болып жатқанымен,
кейде кереғар
қайшылықта болатын жҽйттер де кездеседі. Яғни ақын-жазушы ҿмір сүрген
кезеңнің идеялық бағыт-бағдары мен шығармашылық тұлғаның арасындағы
дүниетанымдық алшақтық. Ал, оны шығарма тудыруға дейінгі аралықпен
қоса
айқындап жеткізу, біз сҿз етіп отырған білікті зерттеушілер міндетіне
жатса керек. Осының бҽрін ұлттық психология тамырларымен сабақтастыра
